|
Antički Rim
| Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). Ako se pravilno ne potkrijepe pouzdanim izvorima, sporne rečenice i navodi mogli bi biti izbrisani. Pomozite Wikipediji tako što ćete navesti validne izvore putem referenci te nakon toga možete ukloniti ovaj šablon. |
Antički Rim je bila Italska civilizacija koja je nastala od grada-države Rima osnovanog na Apeninskom poluostrvu u 8. stoljeću p.n.e. Ovaj grad-država se nalazio u sredini poluostrva na obali Sredozemnog mora, a proširenjem je postalo jedno od najvećih carstava u antičkom svijetu. Na vrhuncu svoje moći između prvog i drugog stoljeća imalo je teritoriju od 6,5 miliona kilometara kvadratnih na kojoj je živilo 50 do 90 miliona stanovnika (oko 20 % svjetske populacije). Tokom 12 stoljeća svog postojanja, rimska civilizacija je prešla put od monarhije u klasičnu republiku, da bi na kraju postala autokratsko carstvo. Kroz osvajanja i asimilaciju dominirala je južnom i zapadnom Evropom, Malom Azijom, sjevernom Afrikom i dijelovima sjeverne i istočne Evrope.
Rimska civilizacija se često svrstava u klasičnu antiku zajedno sa antičkom Grčkom koja je inspirisala veliki dio kulture antičkog Rima. Antički Rim je značajno doprinio razvoju moderne vladavine, zakona, politike, građevinarstva, arhitekture, tehnologije, rata, religije, jezika i društva. Kao visoko razvijena civilizacija, antički Rim je profesionalizirao i proširio svoju vojsku i stvorio sistem vlasti koji je bio inspiracija modernim državama kao što su Sjedinjene Američke Države i Francuska. Također su ostvarili impresivne tehnološke i arhitektonske podvige, kao što su izgradnja opsežnog sistema akvadukata i puteva, i izgradnja velikih spomenika, palača i javnih objekata.
Do kraja Republike, Rim je osvojio sve zemlje oko Mediterana i proširio svoju domenu od Atlantskog okeana do Arabije i od ušća Rajne do sjeverne Afrike. Rimsko carstvo je nastalo tokom vladavine Oktavijana Augusta. Rimsko-perzijski ratovi su postali najduži sukob u ljudskoj historiji i imali su velike trajne efekte i posljedice za oba carstva. Tokom vladavine Trajana, Rimsko carstvo je dostiglo svoj teritorijalni vrhunac. Republikanski običaji i tradicija počeli su da opadaju tokom carskog perioda, sa pojavom građanskih ratova koji su postali zajednički rituali za rast moći novog cara. Za vrijeme krize 3. stoljeća carstvo je privremeno bilo podijeljeno na splinter države, kao što je Palmirsko carstvo. Opterećen unutrašnjim nestabilnostima i napadima od strane različitih naroda, zapadni dio carstva se raspao na nezavisna kraljevstva u 5. stoljeću. Pad Zapadnog rimskog carstva koriste historičari kao orijentir u podjeli antičkog perioda univerzalne historije i pred-srednjovjekovnog "Mračnog doba" Evrope.
Osnivanje Rima
Prema mitu o osnivanju Rima, grad su osnovali braća blizanci Romul i Rem 21. aprila 753. godine p.n.e. na obali rijeke Tibar u centralnoj Italiji. Potomka trojanskog princa Eneje, kralja Numitora je svrgnuo njegov brat Amulije jer je Numitorova kćerka Rea Silvija rodila blizance. Bojeći se da će blizanci preuzeti prijestolje, novi kralj Amulije je naredio da se bace u rijeku Tibar. Kako je blizance vestalka Rea Silvija rodila sa bogom rata Marsom, bogovi su naredili da sanduk sa blizancima rijeka izbaci na obalu gdje ih je usvojila vučica. Braća su kasnije ubila kralja Amulija i osnovala vlastiti grad na mjestu gdje ih je rijeka izbacila. Nakon svađe oko toga ko će prvi vladati i koje će ime gradu dati, Romul je ubio Rema. Tako je grad dobio ime po Romulu - Roma (Rim) - koji je postao prvi od sedam legendarnih kraljeva. Kako bi privukao ljude u grad, Rim je postao utočište za siromašne, prognane i neželjene ljude. To je prouzrokovalo probleme jer je u Rim došla velika muška populacija bez žena. Romul je odlučio posjetiti susjedne gradove i plemena gdje je pokušao osigurati bračna prava ali je bio odbijen. Legenda kaže da su Latinci pozvali Sabinjane na festival i ukrali im nevjenčane sluškinje što je dovelo do integracije Latinaca i Sabinjana.
Druga legenda, koju je zabilježio grčki historičar Dionizije iz Halikarnasa, govori da je trojanski princ Eneja predvodio grupu Trojanaca na morskom putovanju u potrazi za novom Trojom koja je bila uništena nakon Trojanskog rata. Nakon dužeg putovanja po nemirnim morima, oni su se iskrcali na obali rijeke Tibar. Nedugo nakon toga, muškarci su se htjeli ponovo iskrcati na more, ali žene koje su putovale sa njima nisu htjele otići. Jedna žena, po imenu Roma, je predložila ženama da spale brodove na moru kako bi spriječili njihov odlazak. Muškarci su se u početku ljutili na Romu, ali su ubrzo shvatili da su na idealnom mjestu za život pa su naselje nazvali po ženi koja je zapalila brodove. Rimski pjesnik Vergilije je prepričao ovu legendu u svojoj klasičnoj epskoj pjesmi Eneidi, gdje je trojanski princ Eneja odlučio da osnuje novu Troju. U ovom epu žene odbijaju povratak na more pa ostaju na rijeci Tibar. Nakon što je stigao do Italije, princ Eneja je bio primoran da vodi rat sa svojim bivšim štićenikom Turnom. I prema ovom epu, Romul i svi rimski kraljevi vode porijeklo od Eneje.
Rimsko kraljevstvo
Grad Rim je narastao iz malog naselja na rijeci Tibar u raskrsnicu prometa i trgovine. Prema arheološkim dokazima, grad Rim su tokom 8. stoljeća p.n.e. vjerovatno osnovali pripadnici latinskog plemena na vrhu brda Palatin. Čini se da su Etruščani, koji su se prethodno naselili na sjeveru Etrurije, uspostavili političku kontrolu u ovom regionu do kraja 7. stoljeća p.n.e. formirajući aristokratsku i monarhijsku elitu. Rimska tradicija i arheološki dokazi ukazuju na kompleks unutar Rimskog foruma kao sjedišta kraljeve vlasti i religijskog centra. Drugi rimski kralj Numa Pompilije je započeo izgradnju kraljevske palate Regia i kompleksa za vestalke.
Rimska republika
- Rimska republika (510. p. n. e.- 30. p. n. e.), kada Rim pod vodstvom senata kao grad i država uspijeva zavladati cijelim Apeninskim poluostrvom, Sredozemljem, sjevernom Afrikom i dijelovima Azije.
- Doba rane Rimske Republike (510. p. n. e. - 351. p. n. e.)
- Uspon i razvitak Rimske republike (351. p. n. e. - 130. p. n. e.)
- 351. p. n. e. - izabran prvi cenzor u u centurijsku skupštinu iz redova plebejaca
- 343. p. n. e. - 341. p. n. e. - Prvi samnitski rat
- 340. p. n. e. - 338. p. n. e. - Latinski rat
- 327. p. n. e. - 304. p. n. e. - Drugi samnitski rat
- 300. p. n. e. - plebejci mogu postati svećenicima (Lex Ogulnia)
- 298. p. n. e. - 290. p. n. e. - Treći samnitski rat
- 280. p. n. e. - 275. p. n. e. - Pirov pohod na Italiju
- 265. p. n. e. - pad Etrurije i Kampanije (Campania), a Rimljani metodom podijeli pa vladaj (divide et impera) vladaju cijelom Italijom
- 264. p. n. e. - 241. p. n. e. - Prvi punski rat
- 242. p. n. e. - ured pretora peregrina (Preator Peregrinus)
- 241. p. n. e. - Sardinija i Korzika postaju prve rimske provincije
- 229. p. n. e. - 228. p. n. e. - Prvi ilirski rat
- 219. p. n. e. - Drugi ilirski rat
- 218. p. n. e. - 201. p. n. e. - Drugi punski rat
- 214. p. n. e. - 205. p. n. e. - Prvi rimsko-makedonski rat
- 200. p. n. e. - 197. p. n. e. - Drugi rimsko-makedonski rat
- 197. p. n. e. - ustanak španskih plemena, od kojih je najznačajniji bio luzitanski ustanak pod vođstvom Varijata
- 197. p. n. e. - širenje sirijskog kraljevstva u Maloj Aziji
- 190. p. n. e. - bitka kod Magnezije protiv sirijskog kralja Antioiha III.
- 180. p. n. e. - donošenje zakona Lex Villia Annali, čime je ustanovljen ured cursus honorum
- 171. p. n. e. - 168. p. n. e. - Treći rimsko-makedonski rat
- 154. p. n. e. - 133. p. n. e. - borbe protiv luzitanaca u Španiji
- 150. p. n. e. - Pobjeda nad Kartagom
- 149. p. n. e. - 146. p. n. e. - Treći punski rat
- 149. p. n. e. - zakonom Lex Carpurnia ozakonjena uspostava stalnog izvršnog suda
- 146. p. n. e. - Scipion Emilijan je razorio gradove Kartagu i Korint i osnovao provinciju Afriku
- 138. p. n. e. - pobuna robova na Siciliji
- 135. p. n. e. - Prvi robovski rat
- 133. p. n. e. - ubistvo poslanika (tribuna) Tiberija Grakha poslije izglasavanja agrarne reforme
- 133. p. n. e. - Pergamski kralj Atal III. dobrovoljno predaje pergamsku kraljevinu u ruke Rimljana
- 130. p. n. e. - osnivanje provincije Azije od pergamske kraljevine; sada u sastavu rimske države ima devet provincija: Azija, Afrika, Cisalpinska Galija, Ilirija, Korzika, Makedonija, Sicilija,Sardinija i Hispanija.
- Doba klasnih i građanskih ratova u Rimskoj Republici (130. p. n. e. - 30. p. n. e.)
- 125. p. n. e. - 121. p. n. e. - borba protiv Kelta, utvrđivanje Rimljana u Masiliji (južna Francuska) i stvaranje desete rimske provincije Galije (Narbonska Galija)
- 123. p. n. e. - Izbor Gaja Grakha za tribuna
- 121. p. n. e. - sprovedba zakona o zaštiti osobe rimskih građana (Senatus consultum de re publica defenda) na insistiranje Gaja Grakha
- 111. p. n. e. - 105. p. n. e. - Jugurtin rat u Numidiji
- 105. p. n. e. - borba Rimljana protiv Kelta i germanskih plemena Cimbri i Teutonci, te bitka kod Arauzija
- 104. p. n. e. - Drugi robovski rat
- 103. p. n. e. - izbor Lucija Apuleja Saturnina za narodnog tribuna, izbor Gaja Servilija Glaukije za pretora i Gaja Marija za konzula
- 102. p. n. e. - bitka kod Akva Sekstija protiv Teutonaca
- 101. p. n. e. - bitka kod Vercela protiv Cimbra
- 99. p. n. e. - izbor Marka Livija Druza za narodnog tribuna i pokušaj reorganiziranja senata i sudstva
- 91. p. n. e. - ubistvo narodnog tribuna Marka Livija Druza
- 91. p. n. e. - 88. p. n. e. - rat italskih saveza protiv Rima
- 90. p. n. e. - izglasan zakon o dodjeli građanskih prava onima koji su vjerni Rimu (Lex Iulia)
- 89. p. n. e. - zakonom obećana građanska prava onima koji se u slijedećih 60 dana pokore (Lex Plautia Papiria), što je izazvalo raspad među saveznicima
- 89. p. n. e. - Mitridat VI. Eupator iskorištava zauzetost Rimljana i zauzima provinciju Aziju
- 89. p. n. e. - Rim imenuje Kornelija Sulu za upravitelja provincije Azije i zapovjednika u pontonskim ratovima (89. p. n. e. - 85. p. n. e.) protiv Mitridata VI. Eupatora što ujedno i zaoštrava političku borbu u Rimu
- 88. p. n. e. - cijelo slobodno stanovništvo Italije dobija prava rimskog građanstva; na prijedlog tribuna Publija Suflicija Rufa, oslabljen je položaj senata i slobodni italski građani ulaze u sve tribuse, Gaj Marije postaje prokonzul i zapovjednik vojske u ratu protiv Mitridata VI.
- 88. p. n. e. - 82. p. n. e. - Prvi građanski rat u Rimu
- 88. p. n. e. - Sula zauzima Rim i protjeruje pristalice Marija Gaja iz Rima
- 82. p. n. e. - Sula ponovno ulazi u Rim poslije krvave bitke kod Porta Kolina i zavodi diktaturu
- 83. p. n. e. - 82. p. n. e. - drugi pontonski rat
- 82. p. n. e. - 79. p. n. e. - diktatura Kornelija Sule
- 78. p. n. e. - konzul Marko Emilije Lepid organizira ustanak seljaka protiv Sulinih veterana i biva poražen na Marsovom polju ispred Rima, pri svom pokušaju ulaska u Rim
- 78. p. n. e. - pobuna pristalica Marija Gaja, predvođenih sa Sertorijem Kvintom, protiv Sulinih pristalica u Hispaniji
- 77. p. n. e. - Pompej Veliki pobjeđuje Marijevce u Hispaniji; robovi postaju važan faktor u životu Rima, osnivaju se gladijatorske škole
- 74. p. n. e. - 64. p. n. e. - treći pontonski rat
- 73. p. n. e. - pobuna robova na čelu sa Spartakom
- 67. p. n. e. - Pompej Veliki čisti Sredozemno more od gusara
- 63. p. n. e. - Tulije Ciceron biva izabran za konzula; Ciceronov sukob sa Lucijem Katilinom se zaoštravaj i pokušaj Katilinog nasilnog osvajanja vlasti i poraz kod Pistoje; Cezar i Marko Licinije Kras zbog svoje upetljanosti u urotu izbjegavaju smrtnu kaznu
- 59. p. n. e. - Uspostava prvog trijumvirata između Krasa, Pompeja velikog i Cezara
- 58. p. n. e. - Pobjeda Cezara protiv u galskim ratovima protiv Helveta i Germana i njegovo postavljanje za prokonzula u Cisalpijskom Galijom, Ilirijom i Narborskom Galijom
- 56. p. n. e. - Cezar zauzima prostore današnje Francuske i Belgije; pomirenje između Krasa i Pompeja Velikog na sastanku trijumvirata u Luki (Lucca).
- 55. p. n. e. - Pompej Veliki i Marko Kras izabrani za konzule; Pompej dobio upravu nad provincijom Hispanijom a Kras nad provincijom Sirijom
- 54. p. n. e. - Cezar prelazi u Britaniju i nameće vlast; Kras je krenuo na Mesopotaniju (Partski ratovi Rima)
- 53. p. n. e. - u bici kod Carrhae, Marko Kras je poražen i ubijen
- 52. p. n. e. - Cezar je porazio Gale u bici kod Alezije i ugušio ustanak u Galiji; raspad prvog trijumvirata, izbor Pompeja Velikog za konzula i prelazak na stranu optimata, konzervativne frakcije senata
- 49. p. n. e. - Cezar prelazi Rubikon (alia iacta est) i krenuo na Rim što je uzrokovalo drugi rimski građanski rat
- 48. p. n. e. - Cezar pobjeđuje Pompejeve pristalice u bici kod Ilerde u Španiji, proglašen je za diktatora poslije njegova povratka u Rim, a u bici kod Farsale, pobjeđuje Pompeja i protjeruje ga u Egipat
- 47. p. n. e. - Aleksandrijski rat
- 46. p. n. e. - Bitka kod Thapsusa
- 46. p. n. e. - Cezar proglašen diktatorom
- 45. p. n. e. - Bitka kod Munde, gdje je Cezar potukao pristalice Pompeja i Pompejeve sinove
- 44. p. n. e. - Senat je proglasio Cezara za doživotnog imperatora, s pravom odlučivanja o ratu i miru, upravljanjem državnim novcem. Njegovim se odlukama niko nije smio usprotiviti.
- 44. p. n. e. - atentat na Cezara i treći rimski građanski rat između Cezarovih ubica (republikanaca) predvođenih Gajem Kasijem Longinom i Markom Junijem Brutom i Cezarovih štovatelja Marka Antonija, Marka Emilija Lepida i Gaja Julija Oktavijana
- 43. p. n. e. - Oktavijan, Lepid i Marko Antonije osnivaju drugi trijumvirat
- 42. p. n. e. - bitka kod Filipa, u Makedoniji, protiv republikanaca i pobjeda Oktavijana i Antonija, poslije čega Antonije dobija upravu nad istočnim provincijama a Oktavijan se vraća u Rim
- 41. p. n. e. - pobuna u Peruzijumu (Peruđa)
- 40. p. n. e. - Senat imenuje Heroda Velikog kraljem Judee
- 39. p. n. e. - Antonije vraća teritorije koje su zauzeli Parti na početku drugog partskog rata
- 36. p. n. e. - Marko Vipsanije Agripa u bitkama kod Mile i Nauloha pobjeđuje Seksta Pompeja, sljedbenika Cezarovih protivnika koji se bio učvrstio na Siciliji i ugrožavao trijumvirsku vladavinu
- 32. p. n. e. - prekid prijateljstva između Oktavijana i Antonija
- 31. p. n. e. - bitka kod Akcija, između Oktavijana na jednoj i Kleopatre i Antonija na drugoj strani
- 30. p. n. e. - Egipat postaje rimska provincija; Oktavijan postaje neograničeni vladar Rimskog carstva, čime je i završeno doba velikih osvajanja i Rimske Republike
Rimska imperija
- Rimska imperija (27. p. n. e.- 476.) započinje s prvim carem, Augustom. 117. godine, za cara Trajana, rimski imperij dostiže najveće teritorijalno proširenje. 395. carstvo se dijeli na Zapadna Rimska Imperija i Bizantsko Carstvo (Istočno Carstvo). Zapadna Rimska Imperija je propala 476, a Bizantsko Carstvo 1453.
- 23. p. n. e. - Oktavijan, sada August, dobija zvanje Imperium maius
- 19. p. n. e. - August je sastavio novi spisak senatora, kojih sad ima 600, a sebe je stavio na prvo mjesto (otkuda potječe i naziv princeps senatus - prvak Senata) i uspostavio novi oblik vladavine - principat; organizirao je osobnu gardu - pretorijance; proglasio se Augustusom (uzvišeni); uspostavio je snage javnog reda u Rimu i osnovao vatrogasnu službu
- 19. p. n. e. - August je potpuno pokorio Španiju
- 16. p. n. e. - 15. p. n. e. - Pobjeda nad germanskim plemenima i proširenje carstva do rijeke Elbe
- 12. p. n. e. - 7. p. n. e. - Tiberije osvaja Panoniju i odlazi u provinciju Germaniju, radi spriječavanje pobune germanskih plemena
- 5 – Tiberije potpuno pokorava Germaniju
- 6 – Judeja postaje rimska provincija
- 6 – 9 – Batonski rat
- 9 – Bitka kod Teutoburške šume, teški rimski poraz, germanska plemena, pod vodstvom Arminija (donedavna služio Rimu), iz zasjede napala i uništila tri rimske legije
- 11 – Tiberije i Germanik su ugušili ustanak u provinciji Germaniji
- 13 – Senat proglašava Tiberija za Augustovog suvladara
- 14 – smrt cara Augusta i imenovanje Tiberija za njegovog nasljednika sa imenom Tiberije Julije Cezar August
- 15 – nemiri u provinciji Germaniji
- 17 – vojničke pobune u Galiji i Numidiji
- 21 – vojnička pobuna u Trakiji
- 26 – Tiberije se povlači u mirovinu na otok Capri, a ovlaštenja preuzima zapovjednik njegove garde Sejan, koji provodi teror po Rimu
- 31 – slom Sejana
- 37 – smrt Tiberija i Gaj Julije Cezar Kaligula postaje imeratorom
- 41 – Tiberije Klaudije Neron postaje imperator
- 41 – 42 – ustanak u Mauritaniji
- 43 – pohod na Britaniju
- 54 – Klaudije Cezar Neron postaje imperator
- 61 – ustanak u Britaniji, predvođen Boudicom, poglavicom plemena Iceni
- 64 – Rim je uništen u jednom požaru; Neron okrivljuje kršćane i organizira prvi progon
- 66 – Tit Flavije guši židovski ustanak u Judeji
- 68 – samoubistvo Nerona i kraj vladavine dinastije Julijevaca - Klaudijaca
- 69 – Godina četiri cara: vladavina četiri imperatora: Senat je priznao za Neronovog nasljednika Galbu; rimske legije u Germaniji su izabrale Vitelija Aula; pretorijska garda u Rimu je izglasala Ota Marka Salvija, a krajem godine je na vlast došao Vespazijan
- 69–70 – Batavijanski ustanak u provinciji Germaniji, predvođen Civilijem
- 70 – Tit, Vespazijanov sin, budući car, razorio Jeruzalem
- 71–84 – pacifikacija Britanije i osvajanje teritorija današnjeg Velsa i Škotske
- 79 – poslije smrti Vespazijana, Tit Flavije postaje imperatorom; 24. augusta, erupcija vulkana na Vezuvu i uništenje gradova Pompeja i Herculaneuma
- 80 – djelomično uništenje Rima u požaru
- 80 – otvoren Colosseum
- 81 – Domicijan postaje imperator
- 85 – pobuna u Dakiji
- 96 – Ubistvo Domicijana i kraj vladavine dinastije Flavijaca; Nerva, prvi od tzv. pet dobrih careva postaje imperator
- 98 – Trajan postaje imperator
- 101–102 – Prvi dakijski rat
- 106–109 – Drugi dakijski rat, samoubistvo dakijskog kralja Decebala i Dakija postaje provincija
- 106 – izgradnja Trajanovog foruma
- 113–117 – rat sa Partima i gušenje ustanaka u sjevernoj i srednjoj Mesopotaniji
- 117 – Publije Elije Hadrijan postaje imperator
- 122 – izgradnja Hadrijanova bedema (Vallum Hadriani)
- 132–135 – Židovski ustanak predvođen Simonom bar Kokhba
- 138 – Antonin Pio postaje imperator
- 140–143 – poslije pobune, Antonin zauzuma Škotsku; početak izgradnje Antonina bedema
- 152–153 – pohodi protiv ustanika u Ahaji i Egiptu
- 161 – Marko Aurelije postaje imperator
- 162–166 – neuspješni pohodi Lucija Verija protiv partskog kralja Olagaza III. u petom partskom ratu
- 166–175 – Markomanski rat protiv germanskih plemena Markomana i Kvada
- 172 – ustanak Bukola (pastira) u Egiptu
- 180 – smrt Marka Aurelija, posljednjeg od pet dobrih imperatora; sin mu Komod postaje imperator (180. - 192)
- 192 – ubijen Komod, na prijestolje dolazi Pertinaks, vlada tri mjeseca (192 - 193)
- 193 – ubijen Pertinaks, panonske legije proglašavaju carem Lucija Septimija Severa
- 195–197 – Septimije Sever vodi šesti partski rat Rima; raspuštanje stare pretorijanske garde, koju su samo sačinjavali Italici i stanovnici Galije i Španske i formiranje nove od stanovnika podunavskih i istočnih provincija; legaliziranje prava stupanja u brak vojnika
- 208–211 – Septimije Sever zauzima Kaledoniju
- 211 – Marko Aurelije Karakala postaje imperator
- 212 – Karakala odobrava zakon Constitutio Antoniniana, kojim skoro cjelokupno slobodno stanovništvo rimskog carstva dobija pravo rimskog građanstva
- 217 – ubistvo Karakale; Marko Opelije Makrin postaje imperator kao prvi car iz redova vitezova
- 218 – ubistvo Makrina; za nasljednika proglašen Varije Avit Basijan ili Marko Aurelije Antonin, poznat kao Elagabal ili Heliogabal, bez konkurencije najrazvratniji rimski car, koji je na vlast došao kao 14-godišnjak, ali su ga zbog silnog razvrata ubili Pretorijanci kad je imao 18 godina !!!
- 222 – ubistvo Elagabala i Aleksandar Sever postaje imperator
- 235 – ubistvo Aleksandra Severa i početak vladavine tzv. vojničkih careva, gdje je do 284. godine vladalo negdje oko pedeset careva
- 249. na prijestolje dolazi Trajan Decije, prvi rimski car ilirskog porijekla
- 284 – Dioklecijan postaje imperator
- 285 – Bagaudski rat - ustanak bagauda robova, seljaka i bezemljaša
- negdje oko 290 – Dioklecijan dijeli vladavinu sa Markom Aurelijem Maksimilijanom koji vlada zapadnim dijelom carstva a Dioklecijan istočnim; Rim nije više sjedište carstva; Dioklecijan stvara apsolutnu monarhiju (dominat), zadržava graničnu vojsku ali i stvara i operativnu, čiju srž čine palatini i carstvo dijeli na dvanaest dieceza; Senat gubi politički značaj
- 301 – utvrđene su maksimalne cijene robe i radne snage
- 303. i 304 – uvedene su mjere protiv kršćana
- 305 – Maksimilijan abdicira i naslijeđuje ga njegov suvladar Konstancije Klor
- 306 – Konstantin Veliki ili Konstantin I (Flavije Valerije Konstantin) postaje imperator
- 306–324 – međusobni okršaji rimskih suvladara, Licinijevim porazom Konstantin Veliki postaje jedini vladar Rima
- 312 – bitka kod Mulvijeva mosta, Konstantin pobjeđuje uzrupatora Maksencija, a prije bitke mu se, po legendi ukazao križ s natpisom: 'U ovom ćeš znaku pobijediti', pa je stoga:
- 313 – donesen zakon o slobodnom ispovjedanju kršćanske vjere u Milanu, znan kao Milanski edikt
- 325 – car Konstantin Veliki stavlja van zakona gladijatorske borbe, koje se, međutim, i dalje sporadično održavaju do oko 450. godine
- 330 – Konstantinopol postaje glavi grad carstva
- 337 – smrt cara Konstantina (I ili Velikog, jer kad se govori o caru ovoga imena, misli se uvijek na njega), nasljeđuje ga Konstancije II
- 357 – Julijan Apostata kao namjesnik u Galiji pobjeđuje Alemane kod Argentoratuma
- 361 – smrt Konstancija II i Julijan Apostata biva proglašen carem
- 363 – pogibija Julijana Apostata u ratu sa Persijcima pri opsadi Ktesifona; braća Valentinijan Flavije i Valens dolaze na vlast i prvi vlada zapadnim carstvom iz Milana a drugi istočnim iz Kostantinopolja
- 378 – bitka kod Adrijanova polja protiv Vizigota i i pogibija Valensa; Teodozije dolazi na vlast
- 379 – Teodozije objedinjuje oba dijela carstva
- 379–382 – pobjeda nad Gotima i sklapanje saveza sa Gotima protiv Huna
- 391 – Teodozije proglašava kršćanstvo jedinom i službenom religijom Rimskog carstva
- 393 – Teodosije ukida Olimpijske igre (koje dotad traju neprekidno od 776 prije Krista.
- 395 – smrt Teodozija i konačna podjela rimskog carstva na Istočno i Zapadno Rimsko Carstvo
- 402 – pobjeda Stilihona nad Gotima
- 402 – Ravenna postaje (i ostaje zadnji) glavni grad Zapadnog Rimskog carstva
- 404 – 1. januar, posljednja gladijatorska borba u gradu Rimu
- 408 – Goti zauzimaju Panoniju i Norikum
- 410 – Goti prodiru u Italiju, zauzimaju Rim i pljačkaju ga
- 430 - tih godina - Huni i pod zapovjedništvom Atile prodiru u Galiju
- 451 – posljednji Rimski trijumf: bitka na Katalaunskim poljima. Rimski vojskovođa Flavije Aecije, znan i kao 'posljednji pravi Rimljanin', potpomognut Vizigotima kralja Teodorika, pobjeđuje Atilu, ali ga, iz taktičkih razloga, ne uništava.
- 475 – Romul Augustul postaje imperator
- 476. godine (3. ili 4. aprila) - germanski zapovjednik Odoakar skida sa vlasti Romula Augustula, kao posljednjeg vladara Zapadnog Rimskog carstva (ali mu, kao dječaku, pošteđuje život, pa ovaj umire oko 511. godine) i proglašava se kraljem Italije, što se smatra i posljednjom godinom Zapadnog Rimskog Carstva, dok Istočno Rimsko Carstvo ili Bizant nastavlja trajati do 1453. godine.
- 480 – u Splitu (u Dioklecijanovoj palači) ubijen posljednji legitimni car Zapadnorimskog carstva (jer je Romul Augustul 'vladao' samo Italijom), Julije Nepot. Danas jedna ulica u Splitu nosi njegovo ime.
- Bilo kako bilo, historičari se slažu da je 476. godina - godina propasti (Zapadnog) Rimskog carstva. Završava Stari vijek i razdoblje Antike. Započinje mračni Srednji vijek.
Rimljani su imali razrađenu terminologiju za svoj novac kao i za osobna imena.
Također pogledajte
|
|
