Nukleüs (an atomoù)

An nukleüs a zo ur stroll protonoù ha neutronoù a furm « kalonenn » patrom a-vremañ an atomoù.

Hervez ar patrom-se eo kreizennet an nukleonoù (protonoù ha neutronoù) e-barzh ur volum bihan-bihan: war-dro 10^-15 m eo diametr an nukleüs, e-skoaz hini an atom a zo war-dro un angström (10^-10 m).

Un nukleid X a zo anezhañ un atom spisverket gant e niver mas A hag e niver atomek Z; notet e vez:

${\displaystyle {}_{Z}^{A}\mathrm {X} }$ (lenn X A, empleg eo an niver atomek).

Klotañ a ra an niver atomek Z gant an niver a brotonoù e nukleüs an nukleid, tra m'eo an niver mas kevatal da somad an niveroù a brotonoù hag a neutronoù. Dre se eo kevatal an niver a neutronoù da N = A - Z.

An nukleidoù dezho ar memes niver atomek Z a vez graet anezho izotopoù eus an elfenn a zo dezhi an niver atomek-se. Da skouer eo an hidrogen ${\displaystyle {}_{1}^{1}\mathrm {H} }$, an deuteriom D pe ${\displaystyle {}_{1}^{2}\mathrm {H} }$ hag an triteriom T pe ${\displaystyle {}_{1}^{3}\mathrm {H} }$ tri izotop an hidrogen.

Graet e vez izobaroù eus nukleidoù elfennoù disheñvel a zo dezho ar memes niver mas A. Da skouer ez eus izobaroù eus ar [[karbon 14|c'harbon 14] ${\displaystyle {}_{6}^{14}\mathrm {C} }$ hag an nitrogen ${\displaystyle {}_{7}^{14}\mathrm {N} }$.

Mas atomek izotopek un elfenn bennak eo ar mas a glot gant N_A nukleid eus ar memes izotop. N_A eo niver Avogadro. Dre dermenadur ez eo an niver a atomoù a vez e-barzh 12 gramad eus izotop 12 ar c'harbon:

N_A = 12 / (mas ${\displaystyle {}_{6}^{12}\mathrm {C} }$) (war-dro 6,022 04×10²³ mol^-1

Mas atomek un elfenn gimiek bennak eo keidenn liveet masoù atomek e izotopoù naturel. Elfennoù kimiek 'zo o deus izotopoù radioaktivel dezho periodennoù hir-tre, ha dre se ec'h emdro o mas atomek e-pad prantadoù hir-tre e-giz oadvezhioù geologel.

Emañ kont evel se gant an uraniom.

Gwelet ivez

• Fizik nukleel

Liammoù diavaez

• SCK.CEN Centre d'étude de l'Energie Nucléaire (Kreizenn studi an Energiezh Nukleel) Mol, Belgia