Язэп Фларыянавіч Ціхінскі

Язэп Фларыянавіч Ціхінскі
Дата нараджэння 28 верасня 1842(1842-09-28)
Месца нараджэння
Дата смерці каля 1922
Грамадзянства
Род дзейнасці мовазнавец, лексікограф, карэспандэнт

Язэп Ціхінскі (28 верасня 1842, фальварак Фларэнтынаў, Антушаўская парафія, Рагачоўскі павет, Магілёўская губерня — каля 1922; псеўданімы: Язэп Бурачок, Бурачок) — беларускі лексікограф, карэспандэнт газеты «Наша ніва». Стваральнік самага вялікага слоўніка новай беларускай мовы XIX — сярэдзіны XX ст.

Юзаф Ціхінскі, у беларусізаваным варыянце Язэп Ціхінскі або Язэп Фларыянавіч Ціхінскі, у расійскай канцылярскай традыцыі Іосіф Фларыянавіч Ціхінскі (руск.: Иосиф Флорианович Тихинский), з яе часам перакладаецца на беларускую як Восіп Ціхінскі або Восіп Фларыянавіч Ціхінскі.

Біяграфія

Нарадзіўся 28 верасня 1842 года ў фальварку Фларэнтынаў Рагачоўскага павета Магілёўскай губерні ў шляхецкай сям’і. Бацькі Фларыян Ціхінскі і Антаніна з Ціхінскіх — парафіяне невялікага Антушаўскага касцёла. Маці была ўладальніцай спадчыннага засценка Мазалаў. Род Ціхінскіх вядомы з XVI ст., адгалінаванне роду Зянкевічаў (Зянковічаў) герба «Сякера» (Siekierz).

Язэп скончыў нейкую навучальную ўстанову, атрымаў атэстат за № 11 670. У 1862—1864 гадах служыў у Магілёўскай палаце дзяржаўных маёмасцей памочнікам у гаспадарчым аддзеле, меў чын калежскага рэгістратара. Згодна з тагачаснымі правіламі, каб атрымаць чарговы — губернскага сакратара, трэба было выслужыць тры гады, пры бездакорнай службе — паўтары. Ціхінскі яго атрымаў, але хутка трапіў у адстаўку, магчыма звязаную з яго «польскім» паходжаннем.

25 студзеня 1867 года Магілёўская кантрольная палата пасылае прашэнне магілёўскаму губернатару «допустить к занятиям по найму» адстаўнога губернскага сакратара Ціхінскага. Згода магілёўскага губернатара, а потым і міністэрства ўнутраных спраў была атрыманая. Але ніякіх звестак пра яго далейшую чыноўніцкую кар’еру пакуль не выяўлена.

У 1868 годзе 25-гадовы Ціхінскі бярэ шлюб з нашмат маладзейшай за яго Людмілай Яноўскай з маёнтка Прусін, Камаровіцкай воласці Чэрыкаўскага павета.

У 1869 годзе ў Ціхінскіх нарадзілася дачка Ядвіга, а ў 1871 — сын Казімір. Абодва атрымалі добрую адукацыю ў расійскіх сталіцах — Ядвіга скончыла Бястужаўскія курсы ў Пецярбургу, Казімір — Пецярбургскі Аляксандраўскі кадэцкі корпус і Імператарскае Маскоўскае тэхнічнае вучылішча.

Biełaruska-polska-rasijski sloŭnik

Працу па збіранні лексікі беларускай мовы для вялікага трохмоўнага «Biełaruska-polska-rasijskaga sloŭnika» дробны памешчык Магілёўскай губерні Я. Ціхінскі распачаў яшчэ ў 1870-я гады. Яна была завершана аўтарам толькі ў 1900-х гадах. Аб гэтым сведчаць надпісы, зробленыя на старонках рукапісу: над літарай Д (daliczania − dalikacicca) складальнік пазначыў алоўкам «1 styc. 1906», над літарай К (kaczacca — kaczan) «4 listap. 1906» (933, 3r). Даследчык М. Ф. Гуліцкі ўказвае на своеасаблівасць слоўнікавай працы, паколькі ў ёй выкарыстоўваецца трохмоўе, што абумоўлена грамадска-палітычнымі ўмовамі Беларусі таго часу. «Развіццё слоўнікавага саставу беларускай літаратурнай мовы ў XIX ст. адбывалася ва ўмовах існавання на Беларусі так званага полілінгвізму, калі рускія і польскія словы мелі шырокі доступ і ўзбагачалі яе моўна-стылістычныя сродкі» . Ціхінскі імкнуўся адштурхнуцца пэўным сэнсе ад гэтых моў, пераважна абапіраючыся на наяўныя сродкі беларускай мовы.

Праца над слоўнікам адбывалася на працягу 40 гадоў, з гэтай прычыны аўтар страціў зрок. (Аб тэмпе яго працы сведчаць некаторыя факты. З 1904 г. пачаў пісаць у наступным тэмпе: том А на кожным з 11 аркушаў па 16 старонак мае даты: 1, 7, 9, 12, 16, 18, 20, 25 верасня, 8, 9, 19 кастрычніка 1905 г., 37 аркушаў тома К напісаны з 1 лістапада 1906 г. па 26 мая 1907 г.; 96 аркушаў тома Т (каля 30 тыс. слоў) напісаны за год і г.д.). Пасля 1917 г. Ціхінскі цяжка хварэў і ў новых эканамічных умовах не меў магчымасці выдаць слоўнік за ўласныя сродкі. У 1921 г. рукапіс трапіў прадстаўніку навукова-літаратурнага аддзела Народнага камісарыята асветы Беларусі. Пасля заснавання Інбелкульта перададзены ў бібліятэку Інстытута. 16-томны рукапіс перакладнога «Biełaruska-polska-rasijskaga sloŭnika» Ціхінскага ў 641 аўтарскі аркуш прадстаўляў на той час галоўную каштоўнасць Інстытута. М. Байкоў добра быў знаёмы з рукапісам слоўніка і адзначаў памер працы прыкладна ў 10 250 старонак на 150 тысяч слоў беларускай мовы.

Нашаніўскі этап

У 1906 г. пачынаецца новы этап беларускага нацыянальнага руху — «нашаніўскі». Беларускі навуковец становіцца «пранумаратарам» (падпісчыкам) газеты і карэспандэнтам — адзіным на ўвесь Чэрыкаўскі павет. Усяго ў 1909—1912 гг. «НН» былі надрукаваныя тры яго допісы.

Аўтара, «селяніна» Язэпа Бурачка, клапоцяць адвечныя для земляроба праблемы неспрыяльнага надвор’я («У нас весна ў гэтым гаду была доўгая, мокрая і халодная») і неўраджаю (хлеба па вёсках у гаспадароў ужо нема), беспрабуднага п’янства аднавяскоўцаў (ў нас такі звычай, што бацькі ды й дзядзькі зацягваюць дзяцей у шынкі).

Відавочна Бурачку ў жыцці давялося сустрэцца з несправядлівасцю, бо шмат ўвагі удзяляецца гэтай тэме (з магазыну даюць крыху і то багацейшым і спрытнейшым, хто ведае каму і як пакланіцца; па якімсь там інтрыгам, памелі ахвоту памсціцца і нагадзіць яму) і г. д.

Аднак часам селянін хутчэй саступае месца ліберальнаму абшарніку, які важную ролю ў жыцці краіны адводзіць развіццю асветы, парламенцкай дэмакратыі і земскаму самакіраванню, што прыносяць вялікую карысць для супольнага дабра, рэзка выступае супраць чарнасоценцаў і ўрадавага гвалту.

У сваёй рабоце «Гісторыя і сучаснасць» Сцяпан Хусейнавіч Александровіч цытуе частку ліста ў «НН» селяніна з Прусіна Паўлюка Жучка, які пісаў так: «Прачытаўшы адзін № Вашай газеткі, мне вельмі захацелася, як беларусу, чытаць пісьмо гэтае ў сваёй роднай мове. Пасылаю мазалём дабытыя грошы і прашу высылаць з 1 ліпца 1909 г. гэту Вашу „Нашу Ніву“». Архіўныя пошукі дазволілі выявіць гэты ліст, ён заканчваецца так: «друкаваную літарамі рускімі вэдлуг такога адресу: на станцію Крычаў, Магілёў. губ, у маёнтак Прусін Ціхінскаму для Паўлюка Жучка». Адправіў жа ліст настаўнік Яўхім Варанцоў, герой нашаніўскай карэспандэнцыі 1910 г. з Прусіна. Цалкам магчыма, што пад гэтым псеўданімам хаваецца якраз Варанцоў, бо настаўнікам было забаронена выпісваць першую беларускую газету.

Ліст Ціхінскага ад 31 снежня 1909 года, змяшчае звесткі пра календары «рускімі буквамі і польскімі» літарамі, высланыя рэдакцыяй даследчыку. Арыгінал допісу Ціхінскага у «НН» 1912 г. змяшчае просьбу «выслаць …10 календароў, як будуць надрукаваны…».

Такім чынам, згаданыя дакументы сведчаць, што Ціхінскі імкнуўся не толькі сабраць багацці беларускай гаворкі, але і распаўсюдзіць друкаванае народнае слова.

Зноскі

Літаратура

  • Анічэнка, У. В. Гістарычная лексікалогія ўсходнеславянскіх моў: вучэб.дапаможнік / У. В. Анічэнка. − Гомель: ГДУ, 1978. − 94 с.
  • Астанковіч С., Будзько І. Язэп Ціхінскі (1843—1922?) і Адраджэнне Беларусі // Гістарычны альманах. Т. 17. — Гародня, 2011, С. 124—141.
  • Байкоў, М. Я. Слоўнікавая праца ў беларускай мове / М. Я. Байкоў// Лінгвістыка 1920-х: тэрміналёгія, лексыкаграфія, правапіс, фармаваньне літаратурнай мовы / уклад. С. Запрудзкі // ARCHE. − 2010. − № 11 (98). − С. 109 − 126.
  • Вяржбоўскі, А. Пошукі трэба працягваць… (рэцэнзія на рукапісны слоўнік Я. Ціхінскага) / А. Вяржбоўскі // БДАМЛМ. − Ф. 12. − Воп. 1. — Д. 622. — Л. 23 — 31.
  • Гуліцкі, М. Ф. З лексікаграфічных набыткаў (перакладны трохмоўны беларуска-польска-рускі слоўнік Я. Ціхінскага) / М. Ф. Гуліцкі // Беларуская мова. — 1983. — Вып. 8. — С. 111−119.
  • Гуліцкі М. Ф. Ціхінскі Язэп // Беларуская мова: Энцыклапедыя. Мн.: БелЭН, 1994. С. 604.
  • Суднік М. Р. Ціхінскі Язэп // Беларуская энцыклапедыя. У 18 Т. Т. 17. Мн.: БелЭН, 2003. С. 130.
  • Smułkowa E. Informacja o białorusko-polsko-rosyjskim thesaurusie z przełomu XIX i XX wieku // Slavia Orientalis. Rocznik XI. Nr. 1. Warszawa, 1962. S. 109—114

Спасылкі

Read other articles:

American politician John C. VaughnBornFebruary 24, 1824Monroe County, Tennessee, U.S.DiedSeptember 10, 1875 (1875-09-11) (aged 51)Place of burialGreenwood, Georgia, U.S.AllegianceUnited StatesConfederate StatesService/branchUnited States VolunteersConfederate States ArmyYears of service1847-1848 1861-1865RankCaptainBrigadier-GeneralBattles/warsMexican–American WarAmerican Civil War John Crawford Vaughn (February 24, 1824 – September 10, 1875) was a Confederate cavalry offic...

 

Dimitris Mitropanos Información personalNombre de nacimiento Dimitrios MitropanosOtros nombres DimitrisNacimiento 2 de abril de 1948 Tríkala (Grecia) Fallecimiento 17 de abril de 2012 (64 años)Atenas (Grecia) Sepultura Primer cementerio de Atenas Nacionalidad GriegaInformación profesionalOcupación Cantante Años activo 1964–2012Seudónimo DimitrisGénero LaikoInstrumento Voz Discográficas Minos EMIPhilips Records [editar datos en Wikidata] Dimitris Mitropanos (en griego:

 

Dieser Artikel erläutert den Film von Jacques Deray von 1969. Andere Bedeutungen siehe Swimmingpool (Begriffsklärung). Film Titel Der Swimmingpool Originaltitel La Piscine Produktionsland Frankreich/Italien Originalsprache Französisch Erscheinungsjahr 1969 Länge 110 Minuten Altersfreigabe FSK 16[1] Stab Regie Jacques Deray Drehbuch Jean-Claude Carrière, Jean-Emmanuel Conil Musik Michel Legrand Kamera Jean-Jacques Tarbès Schnitt Paul Cayatte Besetzung Alain Delon: Jean-Paul ...

Anion Exchanger, bicarbonate transporter familyIdentifiersSymbolHCO3_cotranspInterProIPR003020PROSITEPDOC00192TCDB2.A.31 The anion exchanger family (TC# 2.A.31, also named bicarbonate transporter family) is a member of the large APC superfamily of secondary carriers.[1] Members of the AE family are generally responsible for the transport of anions across cellular barriers, although their functions may vary. All of them exchange bicarbonate. Characterized protein members of the AE fami...

 

Sarimin ReksodihardjoGubernur Nusa Tenggara ke-3Masa jabatan5 April 1952 – 1 April 1957PresidenSoekarnoPendahuluSusanto TirtoprodjoPenggantiI Gusti Bagus Oka (pelaksana tugas)Teuku DaudsjahPelaksana Tugas Gubernur Sumatera UtaraMasa jabatan14 Agustus 1950 – 25 Januari 1951PresidenSoekarnoPendahuluFerdinand Lumban TobingPenggantiAbdul HakimBupati Brebes Ke-16Masa jabatan1945–1946PresidenSoekarnoGubernurPanji SoerosoWongsonegoroPendahuluRaden SunaryaPenggantiK.H....

 

п о р  Берестейська областьРайони: Барановицький • Березівський • Берестейський • Ганцевицький • Дорогичинський • Жабинківський • Іванівський • Івацевицький • Кам'янецький • Кобринський • Лунинецький • Ляховицький • Малоритський • Пінський • Пружанський • С�...

Genre of music that originated in Germany in the late 1960s KrautrockEtymologyKrautOther names Kosmische Musik elektronische Musik Teutonic rock Stylistic origins Experimental rock psychedelia electronic avant-garde drone acid rock minimalism funk musique concrète free jazz tape music jazz fusion Cultural originsLate 1960s, West GermanyDerivative forms Ambient ambient pop[1] electronic dance music[2][3] indie electronic[4] new-age[5] post-punk[5 ...

 

У Вікіпедії є статті про інші значення цього терміна: Дача Хрущова. Урядова дача Ближня дача Ближня дача 50°27′43″ пн. ш. 30°25′16″ сх. д. / 50.46217500002777712° пн. ш. 30.42130833336111095° сх. д. / 50.46217500002777712; 30.42130833336111095Координати: 50°27′43″ пн. ш. 30°25′16″ с�...

 

Strait in the Northwest Territories of Canada This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Prince of Wales Strait – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2009) (Learn how and when to remove this template message) Prince of Wales Strait, Northwest Territories, Canada.  Nunavut  Northwest ...

American engineer and NASA astronaut (1947–2023) Mary Louise CleaveBorn(1947-02-05)February 5, 1947Southampton, New York, U.S.DiedNovember 27, 2023(2023-11-27) (aged 76)Annapolis, Maryland, U.S.[1]Alma mater Colorado State University Utah State University OccupationEnvironmental Engineer AstronautSpace careerNASA AstronautTime in space10d 22h 02mSelection1980 NASA GroupMissionsSTS-61-B, STS-30Mission insignia Retirement2007 Mary Louise Cleave (February 5, 1947 – November...

 

Song by Jerry Orbach, David Ogden Stiers, Angela Lansbury and Jo Anne WorleyHuman AgainSong by Jerry Orbach, David Ogden Stiers, Angela Lansbury and Jo Anne Worleyfrom the album Beauty and the Beast LanguageEnglishGenreShow tuneLength4:53LabelWalt DisneyComposer(s)Alan MenkenLyricist(s)Howard AshmanProducer(s) Menken Ashman Human Again is a song originally written for and later restored to the 1991 Disney animated musical Beauty and the Beast. With music by Alan Menken and lyrics by Howard As...

 

This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Joe Goode – news...

この項目には、JIS X 0213:2004 で規定されている文字が含まれています(詳細)。 SAMURAI DEEPER KYO 漫画 作者 上条明峰 出版社 講談社 その他の出版社 東立出版社 掲載誌 週刊少年マガジン レーベル KCマガジン 発表号 1999年26号 - 2006年23号 巻数 全38巻文庫版全18巻 アニメ 原作 上条明峰 監督 西村純二 シリーズ構成 小山田風狂子 脚本 十川誠志、小山田風狂子川崎ヒロユキ、中...

 

American soprano Tony Arnold performing at Alice Tully Hall during a concert in honor of the 90th birthday of George Crumb Tony Arnold is an American soprano vocalist, specializing in contemporary chamber music.[1][2] She was the 2015 winner of the Brandeis University Creative Arts Award.[3] References ^ David Weininger (2015). Tony Arnold finds her calling in contemporary music. Boston Globe. ^ Sean Martinfield (2014). A Profile of Soprano Tony Arnold -- Guest Artist ...

 

Thai politician and economist Mom RajawongsePridiyathorn Devakulaปรีดิยาธร เทวกุลPridiyathorn Devakula in 2008Deputy Prime Minister of ThailandIn office30 August 2014 – 20 August 2015Prime MinisterPrayut Chan-o-chaIn office8 October 2006 – 1 March 2007Prime MinisterSurayud ChulanontMinister of FinanceIn office8 October 2006 – 1 March 2007Prime MinisterSurayud ChulanontPreceded byThanong BidayaSucceeded byChalongphob SussangkarnGov...

Seafood soup or stew from Liguria, in Italy For the social centre in Genoa, see Buridda (social centre). BuriddaBuridda of cuttlefish and peas, a typical Ligurian dishTypeFish stewPlace of originItalyRegion or stateLiguriaMain ingredientsFish, broth, tomato, onion, garlic  Media: Buridda Buridda is an Italian seafood soup or stew originally from the Liguria region of Italy.[1] Some preparations may be slow-cooked,[2] while others are cooked in a relatively short amoun...

 

  لمعانٍ أخرى، طالع أليكسي ايفانوف (توضيح). هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يوليو 2019) أليكسي ايفانوف (منافس ألعاب قوى) معلومات شخصية الميلاد 18 أبريل 1979 (45 سنة)  أنزيرو-سودزينسك  الجنسية روسيا&...

 

Dacrymycetes Calocera cornea on a log Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Fungi Upakerajaan: Dikarya Divisi: Basidiomycota Subdivisi: Agaricomycotina Kelas: DacrymycetesDoweld (2001)[1] Ordo: DacrymycetalesHenn. (1898)[2] Famili: DacrymycetaceaeBref. (1888)[3] Genus tipe DacrymycesNees (1817)[4] Genera Calocera Cerinomyces Cerinosterus Dacrymyces Dacryonaema Dacryopinax Dacryoscyphus Ditiola Femsjonia Guepiniopsis Dacrymycetes adalah Jamur dari kelas yang memiliki ha...

Jay SilverheelsSilverheels at The Meadow Racetrack in Pennsylvania, 1970sBornHarold Jay SmithMay 26, 1912Six Nations of the Grand River, Ontario, CanadaDiedMarch 5, 1980 (aged 67)Calabasas, California, USCause of deathStroke-related problemsNationalityMohawk / CanadianOccupation(s)Actor, stunt man, athlete, poet, salesmanYears active1937–1980Known forTontoTelevisionTonto in The Lone Ranger (TV series)Spouse(s)Bobbi Smith (m. 19??; div. 1943)Mary Diroma (m. 1945&#...

 

Domingo Vásquez Presidente d'Hondures 7 agostu 1893 - 22 febreru 1894 ← Ponciano Leiva - Policarpo Bonilla →VidaNacimientu Tegucigalpa, 3 d'agostu de 1846Nacionalidá HonduresMuerte Tegucigalpa, 9 d'avientu de 1909 (63 años)EstudiosEstudios Universidá Nacional Autónoma d'HonduresOficiu políticu, abogáuCreenciesRelixón catolicismuPartíu políticu Partíu Nacional d'Honduras Domingo Vásquez Toruño (3 d'agostu de&#...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!