Тэрмін «Сялянская вайна 1670—71», які замацаваўся ў савецкай гістарычнай літаратуры з 1930-х г., у сучаснай расійскай гістарычнай літаратуры (з пачатку 1990-х г.) найчасцей замяняецца тэрмінам «паўстанне Разіна».
Перад паўстаннем
Сялянскай вайне папярэднічаў у 1667—1669 паход казацкай беднаты на чале з Разіным на раку Яік (цяпер Урал) і па Каспійскім моры (разрабаваны прыбярэжныя правінцыі Персіі, вызвалены расійскія нявольнікі), пасля заканчэння якога Разін заснаваў на Доне апорны пункт — Кагальніцкі гарадок. Сюды збіраліся казакі і збеглыя сяляне.
Ход вайны
Вясной 1670 Разін захапіў уладу на Доне і на чале сваіх атрадаў пайшоў на Ніжнюю Волгу. Паўстанцы нанеслі паражэнні ўрадавым войскам, у маі—чэрвені 1670 авалодалі гарадамі Царыцын, Чорны Яр, Астрахань, дзе знішчылі царскіх ваявод і ўвялі самакіраванне на казацкі ўзор.
У жніўні 1670 Разін на чале войска (каля 10 тыс. чал.) пайшоў уверх па Волзе, авалодаў гарадамі Самара, Саратаў і іншымі, асадзіў Сімбірск.
Ён і яго паплечнікі абвяшчалі, што ў іх войску нібыта знаходзяцца царэвіч Аляксей Аляксеевіч (сын Аляксея Міхайлавіча), які паводле бацькоўскага ўказа ідзе на Маскву «пабіць» баяр, дваран, ваявод і купцоў «за здраду», а таксама звергнуты патрыярх Нікан.
У сваіх «спакусных лістах» Разін заклікаў паслужыць цару і «чорным людзям даць свабоду».
Паўстанні ахапілі вялізную тэрыторыю аж да цэнтральных раёнаў краіны: знішчаліся памешчыкі і іх прыказчыкі, ваяводы і іншыя прадстаўнікі ўлады, стваралася мясцовае самакіраванне.
У кастрычніку 1670 ваявода Ю. Барацінскі разбіў пад Сімбірскам галоўнае войска Разіна, які быў паранены і ўцёк на Дон.
У канцы 1670 — пачатку 1671 царскія войскі жорстка задушылі асноўныя ачагі сялянскай вайны, акрамя Астрахані.
Заможныя казакі скінулі ўладу Разіна на Доне, у красавіку 1671 схапілі яго і выдалі ўраду (16.6.1671 пакараны смерцю ў Маскве).
Паўстанцы з Астрахані на чале з Ф. Шалудзяком у маі—чэрвені 1671 здзейснілі новы няўдалы паход на Сімбірск.
У снежні 1671 Астрахань здалася царскім войскам.
