PROFILBARU.COM

Замак Буда
	Славутасць
Замак Буда
	Budai Vár
	; Замак Буда
	47°29′46″ пн. ш. 19°02′23″ у. д.HGЯO
Краіна	Венгрыя
Горад	Будапешт
Архітэктурны стыль	гатычная архітэктура, рэнесансная архітэктура і архітэктура барока[d]
Архітэктар	Jean-Nicolas Jadot de Ville-Issey[d], Міклаш Ібль і Alajos Hauszmann[d]
Сайт	whc.unesco.org/en/list/4…
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Будайская крэпасць (венг.: Budai Vár, турэцк.: Budin Kalesi) — гістарычны замак венгерскіх каралёў у Будапешце. Раней называўся таксама Каралеўскі палац (венг.: Királyi-palota) і Каралеўскі замак (венг.: Királyi Vár). У крэпасць можна дабрацца на Будайскім фунікулёры Шыкла (венг.: Budavári Sikló) і на аўтобусе ад плошчы імя Сел Кальмана (былой Маскоўскай плошчы). У 2002 годзе Будайская крэпасць разам са старажытным Аквінкумам і праспектам Андрашы была ўключана ў Спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Гісторыя

Першая каралеўская рэзідэнцыя на месцы сучаснага замка была пабудавана венгерскім каралём Бела IV паміж 1247 і 1265 гадамі.

Найстаражытнейшая частка сучаснага замка пабудавана ў XIV стагоддзі герцагам Славоніі Стэфанам, малодшым братам венгерскага караля Людовіка Вялікага.

Пры каралю Жыгімонце замак быў сур'ёзна пашыраны і, верагодна, стаў самым вялікім у познім Сярэднявеччы.

Пасля Мохацкай бітвы ў 1526 годзе Каралеўства Венгрыя перастала існаваць і туркі бесперашкодна занялі замак. Пры асманскай уладзе комплекс будынкаў замка выкарыстоўваўся як ваенныя баракі і стайня, частка памяшканняў пуставала.

Большая частка сярэднявечных пабудоў замка была разбурана пры аблозе саюзніцкімі войскамі Свяшчэннай лігі Буды пры вызваленні горада падчас Вялікай Турэцкай вайны.

У 1715 годзе кароль Карл VI загадаў расчысціць тэрыторыю замка ад развалін і пачаў будаўніцтва новага комплексу будынкаў. У 1749 годзе будаўніцтва новага Каралеўскага палаца было скончана.

4 мая 1849 года венгерская рэвалюцыйная армія пад правадырствам Артура Гёргея аблажыла замак Буда, замак быў захоплены але ў выніку Каралеўскі палац цалкам згарэў.

Неўзабаве пасля Венгерскай рэвалюцыі, у 1850—1856 гадах палац быў адноўлены. Пасля заключэння Аўстра-венгерскага пагаднення ў 1867 годзе імператар Франц Іосіф I быў каранаваны ў замку як кароль Венгрыі.

У XIX стагоддзі аўтаномны венгерскі ўрад прыняў рашэнне аб будаўніцтве новага будынка Каралеўскага палаца, які не саступаў любой з вядомых тады рэзідэнцый еўрапейскіх манархаў, будаўніцтва працягвалася каля сарака гадоў — з 1875 па 1912 год. Пасля афіцыйнага адкрыцця ў 1912 годзе новага Каралеўскага палаца будынак быў прызнаны самым выдатным венгерскім будынкам, які ўвасабляе надыход новага стагоддзя.

Пасля рэвалюцыі 1918 года і зрушэнні Габсбургаў Каралеўскі палац стаў рэзідэнцыяй кіраўніка Венгрыі Міклаша Хорці.

У 1944 годзе, падчас узяцця Будапешта замак стаў апошнім ачагом супраціўлення фашысцкіх войскаў. Цяжкія баі зноў ператварылі замак у руіны.

Пасля вайны былі праведзены археалагічныя раскопкі з мэтай аднаўлення некаторых сярэднявечных будынкаў. Вынікам стала адкрыццё некаторых пабудоў часоў Жыгімонта. Маштабная рэканструкцыя сярэднявечных умацаванняў сур'ёзна змяніла аблічча сучаснага Будапешта. Праект рэканструкцыі лічыцца ўдалым, паколькі ўдалося сумясціць від на сярэднявечныя пабудовы з сучаснай планіроўкай замка.

Паколькі камуністычны ўрад Венгрыі лічыў Каралеўскі палац сімвалам ранейшага рэжыму і прыгнёту нацыі, палац падвергся варварскай перабудове, многія каштоўныя архітэктурныя вынаходствы былі знішчаны або не былі адноўлены ў ранейшым відзе пасля вайны. Замак стаў культурным цэнтрам Будапешта з музеямі (Венгерская нацыянальная галерэя, Музей гісторыі Будапешта) і домам Нацыянальнай бібліятэкі.

Канчаткова палац быў адноўлены ў 1966 годзе, а інтэр'еры замка цалкам адноўлены толькі да 1980 года.

У сакавіку 2006 года Нацыянальны фонд Культурнай спадчыны Венгрыі падрыхтаваў план доўгатэрміновага развіцця замка. Па выніках даследавання сцвярджаецца, што паваенная рэстаўрацыя 1952—1966 гадоў прывяла да беззваротных страт шматлікіх элементаў замка, якія было прапанавана аднавіць страчаныя часткі комплексу, але канчатковага рашэння пакуль не прынята.