Газавы канфлікт паміж Расіяй і Еўрапейскім Саюзам

     Цэны на газ у Еўропе.

Газавыя патокі «Паўночнага патоку».

Асноўныя газаправоды з Расіі ў Еўропу.

Крыніцы еўрапейскага прыроднага газу, 2010—2017 гады. Расія (цёмна-карычневая) была крыніцай 35% агульнага спажывання прыроднага газу ў ЕС у 2017 годзе.

Курс еўра да расійскага рубля.

Газавы канфлікт паміж Расіяй і Еўрапейскім Саюзам разгарэўся ў сакавіку 2022 года пасля эскалацыі расійска-ўкраінскай вайны, якая адбылася ў канцы лютага таго ж года, калі Расія і асноўныя краіны ЕС сутыкнуліся з пытаннем аплаты газу з трубаправодаў, які экспартуецца Расіяй у Еўропу.

Гісторыя

У адказ на новы раўнд жорсткіх санкцый, уведзеных краінамі ЕС супраць Расіі, прэзідэнт Уладзімір Пуцін 23 сакавіка 2022 года абвясціў, што прыняў рашэнне, згодна з якім плацяжы за расійскі трубаправодны газ будуць пераведзены з «валют, якія былі скампраметаваны (долар ЗША і еўра) на плацяжы ў рублях адносна раней афіцыйна вызначаных "недружалюбных краін"» (уключаючы ўсе краіны Еўрапейскага Саюза); 28 сакавіка ён даручыў ЦБ Расіі, ураду і «Газпрому» прадставіць прапановы да 31 сакавіка па разліках за газ у рублях з «недружалюбных краін»^[1][2][3]. Гэты крок быў накіраваны на тое, каб прымусіць еўрапейскія кампаніі наўпрост падтрымліваць расійскую валюту, а таксама вярнуць расійскі Цэнтральны банк у сусветную фінансавую сістэму пасля таго, як санкцыі амаль адарвалі яго ад фінансавых рынкаў^[4]. Галоўны эканаміст ING bank Карстэн Бжэскі заявіў «Deutsche Welle», што лічыць выплаты за газ у рублях «разумным крокам»^[4].

28 сакавіка міністр эканомікі Германіі Роберт Хабек заявіў, што краіны Групы сямі адхілілі патрабаванне аб аплаце газу ў рублях^[5]. У той жа дзень прадстаўнік прэзідэнта Расіі Дзмітрый Пяскоў заявіў, што краіна «не будзе пастаўляць газ бясплатна»^[6]

Увечары 29 сакавіка паведамлялася, што фізічныя патокі газу па трубаправодзе Ямал—Еўропа ўпалі да нуля^[7]. На наступны дзень міністр эканомікі і клімату Германіі Роберт Хабек запусціў узровень «ранняга папярэджання» з нагоды паставак газу, першы крок Нацыянальнага плана надзвычайных сітуацый з газам, які прадугледжваў стварэнне крызіснай групы прадстаўнікоў федэральнага і зямельнага ўрада, што ў канчатковым рахунку можа прывесці да нарміравання газу; ён заклікаў немцаў добраахвотна скараціць спажыванне энергіі, каб пакласці канец залежнасці краіны ад Расіі^[8][9]. Падобны крок зрабіў аўстрыйскі ўрад^[10]. Між тым, «Газпрам» заявіў, што працягвае пастаўляць газ у Еўропу праз Украіну, а расійскі газ таксама пачаў паступаць на захад па трубаправодзе праз Польшчу^[9]. ТАСС паведамляў, што прэзідэнт Пуцін правёў тэлефонную размову з канцлерам Германіі Олафам Шольцам, каб «паведаміць яго аб рашэнні перайсці на разлікі за газ у рублях». Як паведамляе офіс Олафа Шольца, прэзідэнт Уладзімір Пуцін сказаў канцлеру Германіі, што еўрапейскія кампаніі могуць працягваць плаціць у еўра або доларах^[11].

31 сакавіка прэзідэнт Уладзімір Пуцін падпісаў указ, які абавязвае пакупнікоў расійскага газу з «недружалюбных краін» ствараць спецыяльныя механізмы аплаты для пералічэння сваіх плацяжоў. Ён сказаў, што любая краіна, якая адмовіцца выкарыстоўваць механізм аплаты, парушыць іх кантракты і сутыкнецца з «адпаведнымі наступствамі»^[12].

З мая Расія скарачала пастаўкі газу ў Еўропу, спасылаючыся на тэхнічныя непаладкі, патрабаванні заканадаўства ці палітычныя абавязацельствы. Расійскія ўлады бачылі ў гэтым магчымасць націснуць на еўрапейскія ўрады і прымусіць тыя на перамовы і змякчэнне санкцый, а еўрапейскія лідары ахарактарызавалі гэта як «газавы шантаж». Масква спыніла пастаўкі па трубаправодзе Ямал—Еўропа. Да канца чэрвеня з 5 маршрутаў пастаўкі газу ў Еўропу засталіся Урэнгой — Памары — Ужгарад, «Турэцкі паток» і «Паўночны паток — 1». Роля апошняга вырасла, але паступова скарачаліся пастаўкі і там, спасылаючыся на няспраўнасці і немагчымасць рамонту і ўводу турбін у эксплуатацыю праз заходнія санкцыі. Усе гэтыя крокі станавіліся стрэсам для газавага рынку і вялі да росту спотавых цэн^[13]. У пачатку верасня прыпынены пастаўкі і па «Паўночнаму патоку»^[14].

Гл. таксама

• Сусветны энергетычны крызіс (2021—2022)
• Абмежаванне цаны на расійскую нафту (2022)

Зноскі

1. "Путин поручил поставлять газ в недружественные страны только за рубли"(руск.). TASS. 23 березня 2022. Архівавана з арыгінала 3 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
2. "Putin Orders Preparation Of Proposals For 'Unfriendly Countries' To Pay In Rubles For Gas". Radio Free Europe/Radio Liberty. 28 березня 2022. Архівавана з арыгінала 9 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
3. "Russia issues list of 'unfriendly' countries amid Ukraine crisis". Al Jazeera English. 8 березня 2022. Архівавана з арыгінала 9 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
4. "Putin's gas-for-rubles plan set to worsen EU energy crunch". Deutsche Welle. 24 березня 2022. Архівавана з арыгінала 10 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
5. "G7 rejects Russia's demand for gas payment in rubles". Deutsche Welle. 28 березня 2022. Архівавана з арыгінала 7 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
6. "Russia says no free gas deliveries if Europe refuses to pay in rubles". Anadolu Agency. 28 березня 2022. Архівавана з арыгінала 12 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
7. "Gas flows via Yamal-Europe pipeline fall to zero, other flows steady". Reuters. 29 березня 2022. Архівавана з арыгінала 9 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
8. "Germany calls for people to cut energy use as response to Russian threat". Politico. 30 березня 2022. Архівавана з арыгінала 5 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
9. Melissa Eddy (30 березня 2022). "Germany moves toward gas rationing in a standoff over ruble payments". New York Times. Архівавана з арыгінала 9 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
10. Tom Espiner, Michael Race (30 березня 2022). "Germany and Austria take step towards gas rationing". BBC. Архівавана з арыгінала 10 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
11. "Germany says Putin agreed to keep payments for gas in euros". Deutsche Welle. 30 березня 2022. Архівавана з арыгінала 7 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
12. "Putin Signs Decree Creating Ruble Payment System For Russian Gas To Bolster Currency". Radio Free Europe/Radio Liberty. 31 березня 2022. Архівавана з арыгінала 9 квітня 2022. Праверана 9 квітня 2022. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate=, |date=, і |archivedate= (даведка)
13. Сергей Вакуленко. Как Россия намерена выиграть газовую войну с Европой (нявызн.). Carnegie Endowment for International Peace (28 ліпеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 6 кастрычніка 2022. Праверана 14 снежня 2022.
14. Евгений Карасюк. «Мы как страна паникуем». Хроники госкапитализма (нявызн.). Republic (5 верасня 2022). Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2022. Праверана 14 снежня 2022.