Ісмаіл I

Ісмаіл I
азерб.: Şah İsmayıl Xətai, شاه اسماعیل, перс.: شاه اسماعیل
Партрэт шаха Ісмаіла I. Невядомы мастак кола Беліні. Уфіцы, Фларэнцыя, XVI ст.
1-ы Шахіншах Дзяржавы Сефевідаў 1501 — 23 мая 1524
Пераемнік	Тахмасп I
Нараджэнне	17 ліпеня 1487(1487-07-17)[1][2]^[…] Ардэбіль, Aq Qoyunlu^[d][3]
Смерць	23 мая 1524(1524-05-23)[1][2]^[…] (36 гадоў) Тэбрыз, Сефевідская дзяржава[3][4]
Месца пахавання	Маўзалей шэйха Сефі ад-Дзіна
Род	Сефевіды
Імя пры нараджэнні	азерб.: İsmail ibn Heydər əs-Səfəvi
Бацька	шэйх Гейдар^[d]
Маці	Халіма^[d]
Жонка	Ісма хатун
Дзеці	сыны: Рустам Мірза, Тахмасп I, Сам Мірза, Алгас Мірза і Бахман Мірза дочкі: Ханым-ханум, Пярыхан-ханум, Махінбану, Фірангіз-ханум і Шахзейнаб-ханум
Веравызнанне	іслам[5] і імамізм^[d][5]
Дзейнасць	іслам[6], шыіты[6], суфізм[6], ваенная справа[6], religion and politics^[d][6] і духоўная лірыка[6]
Аўтограф
Прыналежнасць	Сефевідская дзяржава
Камандаваў	Military of the Safavid dynasty^[d]
Бітвы	Safavid conquest of Shirvan^[d] Q114065659? Battle of Sharur^[d] Siege of Baku^[d] Siege of Tabriz^[d] Battle of Marv^[d] Battle of Chaldiran^[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ісмаіл I, поўнае імя Абу л-Музафар бін Хайдар ас-Сафаві, таксама Ісмаіл Сефеві або Ісмаіл Хатаі (17 ліпеня 1487, Ардэбіль, Азербайджан^{[7][заўв 1]} — 23 мая 1524, Ардэбіль (або каля Тэбрыза)^[8]., Сефевідскі Іран^[7]; азерб.: Şah İsmayıl Səfəvi, شاه اسماعیل, перс.: شاه اسماعیل) — шахіншах Персіі, палкаводзец і паэт, заснавальнік дынастыі Сефевідаў. У 1501 годзе захапіў Тэбрыз і прыняў тытул шаха іранскай правінцыі Азербайджан, у 1502 годзе — тытул шаха ўсяго Ірана. Пры Ісмаіле I тэрыторыя дзяржавы Сефевідаў дасягнула найбольшых памераў. Вядомыя яго газэлі, эпічная паэма «Дзесяць пісьмаў» (1506), «Кніга настаўленняў», пісаў пад псеўданімам «Хатаі». Ён аказаў уплыў на развіццё ўсёй цюркамоўнай паэзіі. Класік азербайджанскай літаратуры.

Пахаваны ў Маўзалеі шэйха Сефі ад-Дзіна, Дар-аль-Хадзіт^[9], Ардэбіль.

Заўвагі

1. Геаграфічны рэгіён на паўночным захадзе сучаснага Ірана, на поўдзень ад рэкі Аракс.

Крыніцы

1. Isma'il I // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
2. Ismā‘īl I de Pèrsia // Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>
3. Исмаил I // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
4. العاملي م. ا. أعيان الشيعة — Т. 3. — С. 321.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6408584"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5924457"></a>
5. Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian et al. — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q49088"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1985004"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25424762"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6552667"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25425049"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1139550"></a>
6. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
7. Ismāʿīl I(англ.) // Энцыклапедыя Брытаніка.
   Арыгінальны тэкст (англ.)  

   According to tradition, Ismāʿīl was descended from an imam. His father, leader of a Shīʿite group known as the Kizilbash («Red Heads»), died in battle against the Sunnis when Ismāʿīl was only a year old.

8. Roger M. Savory, Ahmet T. Karamustafa. Esmail I Ṣafawi(англ.). — Encyclopædia Iranica: 1998. — Т. VIII. — С. 628-636.
9. Sheikh Safi al-din Khānegāh and Shrine Ensemble in Ardabil. Афіцыйны сайт ЮНЕСКА.

Літаратура

• Антология Азербайджанской поэзии. Москва-1960.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ісмаіл I