Якаў Марцінавіч Фардон

Якаў Марцінавіч Фардон
Дата нараджэння	23 ліпеня 1808(1808-07-23)
Месца нараджэння	Гродна, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	26 кастрычніка 1888(1888-10-26) (80 гадоў)
Месца смерці	Гродна, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Месца пахавання	Фарныя могілкі
Дзеці	Язэп Мельхіёр Фардон
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Якаў (Якуб) Марцінавіч Фардон (23 ліпеня 1808, Гродна — 26 кастрычніка 1888, Гродна) — беларускі архітэктар часоў Расійскай імперыі, які працаваў у Гродзенскай губерні. Калежскі асэсар.

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям’і Марціна Фардона і Мар’яны Цыркоўні ў Гродне, меў братоў Юльяна, Караля і Мар’яггу^[1]. Каталік.

Скончыў Гродзенскую павятовую школу і вучыўся дзевяць гадоў у гродзенскага архітэктара. З 1829 года працаваў капіравальшчыкам у Беластоцкай абласной управе. З 1831 года быў памочнікам гродзенскага губернскага архітэктара. З 1833 года быў памочнікам архітэктара Беластоцкай вобласці. Між іншым, падрыхтаваў план разбураных кляштараў Беласточчыны. З 1836 года — зноў памочнік гродзенскага губернскага архітэктара^[1].

27 лістапада 1858 года Якуб разам з дачкой Аляксандрай прынялі расійскае грамадзянства.

У 1862 годзе Якуб быў ужо асэсарам-саветнікам па будаўніцтве пры Гродзенскім магістраце. У 1864 годзе стаў начальнікам Мастацкага стала Гродзенскага губернскага праўлення. Пазней праектаваў жылыя дамы^[2].

У 1876 годзе разам з Іванам Калянкевічам балаціраваўся на пасаду гродзенскага гарадскога архітэктара, аднак прайграў Калянкевічу^[2].

Памёр у Гродне 26 кастрычніка 1888 года. Пахаваны на Фарных могілках^[1].

Сям’я

Першыя два шлюбы скончыліся ўдаўством. Ад другога шлюбу з Міхалінай з Белаблоцкіх меў дачку Аляксандру Сабіну. Ад трэцяга шлюбу са шляхцянкай Феліцыяй Луковіч меў сына Мельхіёра Фардона, які стаў каталіцкім святаром^[1].

Праекты

Касцёла Святога Крыжа ў Брэсце. 1929

Беларусь

• Абмерныя чарцяжы брамы скасаванага кляштара картэзіянцаў ў мястэчку Бярозе Пружанскага павета (9 жніўня 1871).
• Каштарыс на рамонт Свята-Сафійскай царквы ў вёсцы Страдзечы Брэсцкага павета (1842) — не захавалася.
• Праект і каштарыс на будоўлю могілкавай царквы ў мястэчку Наваельні Навагрудскага павета (25 чэрвеня 1863) — не захавалася.
• Праект каменнага дома Міхеля Бермана на вуліцы Жыровіцкай у Слоніме (1842) — не захаваўся.
• Праект касцёла Святога Крыжа ў горадзе Брэсце (26 верасня 1846)^[3].
• Праект касцёла Святых апосталаў Пятра і Паўла ў мястэчку Гожы Гродзенскага павета (1862)^[4].
• Праект манежа ў колішняй сялянскай клуні ў Гродне (1836) — не захаваўся.
• Праект моста праз Нёман у Гродне (1832) — не захаваўся.
• Праект Свята-Аляксандра-Неўскай царквы ў мястэчку Верцялішках Гродзенскага павета (3 красавіка 1843)^[5].
• Праект Свята-Мікалаеўскай царквы ў мястэчку Вялікай Бераставіцы Гродзенскага павета (24 чэрвеня 1858)^[6].
• Праект Свята-Мікалаеўскай царквы ў мястэчку Шарашове Пружанскага павета (1872)^[7].
• Праект прыбудовы званіцы і абліцоўкі Свята-Петра-Паўлаўскай царквы ў мястэчку Бярозе Пружанскага павета (1872).
• Праект фасада драўлянага дома Войцеха Крастовіча на вуліцы Апальманаўскай у Гродне (1842) — не захаваўся.
• Рамонт дома памешчыцы Шукевіч у горадзе Слоніме (4 студзеня 1837) — не захавалася^[2].
• Рамонт Свята-Раства-Багародзіцкай царквы ў мястэчку Гудзевічах Гродзенскага павета (23 лютага 1873).

Польшча

• Праект касцёла Святых апосталаў Пятра і Паўла  (польск.) у мястэчку Сухаволі Беластоцкага павета (1879).
• Праект Свята-Петра-Паўлаўскай царквы  (польск.) ў горадзе Семятычах Беластоцкага павета (11 кастрычніка 1845).
• Праект Свята-Успенскай царквы  (польск.) ў мястэчку Заблудаве Беластоцкага павета (1845).

Зноскі

1. Макарчык 2007, с. 7.
2. Кулагин А. Н. Гродненские зодчие XIX — начала XX веков (новые архивные изыскания). // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. Выпуск 24. — Мінск, «Права і эканоміка». — 2018. — С. 78—79
3. Каталіцкія храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік / А. М. Кулагін; фатограф А. Л. Дыбоўскі. — 2-е выд. — Мн.: БелЭн, 2008. — 488 с. — ISBN 978-985-11-0395-5. — С. 40
4. Тарас Шчыры. Гожа — тут паўсюль прыгожа! // Звязда, 12 жніўня 2014. (бел.)
5. Кулагін, А. М. Царква ў імя святога дабравернага князя Аляксандра Неўскага / А. М. Кулагін // Праваслаўныя храмы Беларусі / А. М. Кулагін. — Мінск, 2007. — С. 77.
6. Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі ў г. Гродна, ф. 8, воп. 1, спр. 324, арк 7; спр. 1233, арк 50, 96.
7. Мікалаеўская царква. // Шарашоўская сярэдняя школа, 11 лістапада 2016. (руск.)

Літаратура

• Юзаф Макарчык. I. Каляіны жыцця. // Слуга Божы А. Мельхіор Фардон францішканін (1862—1927) = Пераклад з польскай на беларускую Д. Бічэль-Загнетавай / навуковы кансультант кс. акадэмік д-р Юзаф Мандзюк. — Гродзенская дыяцэзія Рымска-каталіцкага Касцёла ў Рэспубліцы Беларусь, 2007. — С. 7—8. — 67 с. — 3 000 экз.