Палітыка Рэспублікі Сербскай

Рэспубліка Сербская — дзяржаўнае ўтварэнне ў складзе федэрацыі Босніі і Герцагавіны, па Дэйтанскім пагадненням займальнае 49 % яе тэрыторыі. Фармальна гэта тэрыторыя ўваходзіць у склад дзяржавы Боснія і Герцагавіна, у яе дэ-факта ёсць атрыбуты дзяржаўнай улады і суверэнітэту. І ўсё ж паўнамоцтвы ўлад Рэспублікі Сербскай заўважна абмежаваны Вярхоўным прадстаўніком па Босніі і Герцагавіне і вышэйшымі органамі ўлады Босніі і Герцагавіны.

Форма кіравання

Рэспубліка Сербская — парламенцкая рэспубліка, дзе выбары прэзідэнта праходзяць усенародным галасаваннем. За ўсю гісторыю Рэспублікі Сербскай у яе было 7 прэзідэнтаў.

Абмежаванні самастойнасці ўлад Рэспублікі Сербскай

Самастойнасць улад Рэспублікі Сербскай у прыняцці рашэнняў моцна абмежавана органамі Босніі і Герцагавіны, і, асабліва, Вярхоўным прадстаўніком па Босніі і Герцагавіне.

Паўнамоцтвы ўлад Босніі і Герцагавіны

Самастойнасць Рэспублікі Сербскай абмежавана паўнамоцтвамі ўлад Босніі і Герцагавіны. Прыкладам, па Канстытуцыі Босніі і Герцагавіны Рэспубліка Сербская мае права ўсталяваць «асаблівыя паралельныя адносіны» з суседнімі краінамі, але толькі пасля таго, як іх вывучыць Канстытуцыйны суд Босніі і Герцагавіны на прадмет адпаведнасці «тэрытарыяльнай цэласці і суверэнітэту» Босніі і Герцагавіны^[1]. Пры гэтым у Канстытуцыйным судзе Босніі і Герцагавіны за прадстаўнікамі Рэспублікі Сербскай замацаваны толькі 2 месцы з 9, што дае яму магчымасць прымаць рашэнні нават без удзелу сербскіх прадстаўнікоў. У вылучнай кампетэнцыі ўлад Босніі і Герцагавіны застаюцца такія пытанні як абарона, мытня, выпуск адзінай валюты.

Правы Вярхоўнага прадстаўніка

У 1997—1998 гадах Вярхоўны прадстаўнік па Босніі і Герцагавіне атрымаў шэраг правоў, якія істотна абмежавалі самастойнасць органаў Рэспублікі Сербскай. У прыватнасці, Вярхоўны прадстаўнік мае права самастойна здымаць з кожнай пасады кожную службовую асобу, прытым з забаронай яму займаць кожныя (як абіраныя, так і прызначаныя) пасты як у органах улады, так і ў палітычных партыях^[2]. Таксама ён мае права самастойна выдаваць рашэнні, абавязковыя для выканання ўсімі органамі Босніі і Герцагавіны. Гэтымі правамі Вярхоўныя прадстаўнікі актыўна карысталіся. Прыкладам, у сакавіку 1999 года Вярхоўны прадстаўнік зняў з пасады абранага насельніцтвам Прэзідэнта Рэспублікі Сербскай Н. Паплашэна пасля таго, як той звольніў сваім указам з паста прэм'ер-міністра М. Додзіка. Пры гэтым спробы Скупшчыны Рэспублікі Сербскай абмежаваць дзеянне развязкаў Вярхоўнага прадстаўніка, цвёрда перарываліся ім. Прыкладам, у 1999 годзе Вярхоўны прадстаўнік падпісаў шэраг рашэнняў, што скасавалі права ўласнасці на занятыя падчас вайны кватэры і ўсталявалі парадак высялення новых уладальнікаў. 10 лістапада 1999 года Скупшчына прыпыніла высяленне ў зімовы перыяд. У адказ Вярхоўны прадстаўнік сваім указам абвясціў гэтае рашэнне парламента «супярэчным майму рашэнню ад 27 кастрычніка 1999 г…. і таму такім, што не мае сілы»^[3].

Рэферэндум пра незалежнасць

Пасля абвяшчэння незалежнасці Косава Парламент Рэспублікі Сербскай прыняў рэзалюцыю, у якой было заяўлена, што ў выпадку прызнання незалежнасці Косава паловай чальцоў ЕС і паловай чальцоў ААН Рэспубліка Сербская правядзе другі рэферэндум пра незалежнасць. У апошні час у канфлікце паміж Міларадам Додзікам і Вярхоўным прадстаўніком па Босніі і Герцагавіне Міраславам Лайчакам Додзік згадваў магчымасць правядзення рэферэндуму. Дзейным Вярхоўным прадстаўніком па Босніі і Герцагавіне пасля сыходу Лайчака стаў аўстрыйскі дыпламат Валянцін Інцка. З пункту гледжання Дэйтанскіх пагадненняў выхад Рэспублікі Сербскай са складу Босніі і Герцагавіны немагчымы - у дамове зафіксавана «захаванне тэрытарыяльнай цэласці БіГ»^[4].

Зноскі

1. Энгельгардт Г. Н. Республика Сербская в Боснии и Герцеговине. Возникновение и эволюция (1990—2006 гг.). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. — М., 2015. — С. 128. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2216-2015-engelgardt
2. Энгельгардт Г. Н. Республика Сербская в Боснии и Герцеговине. Возникновение и эволюция (1990—2006 гг.). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. — М., 2015. — С. 145—146. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2216-2015-engelgardt
3. Энгельгардт Г. Н. Республика Сербская в Боснии и Герцеговине. Возникновение и эволюция (1990—2006 гг.). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. — М., 2015. — С. 197—198. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2216-2015-engelgardt
4. Энгельгардт Г.Н. Республика Сербская в Боснии и Герцеговине. Возникновение и эволюция (1990–2006 гг.). Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. - М., 2015. - С. 128. Режим доступа: http://www.inslav.ru/sobytiya/zashhity-dissertaczij/2216- 2015-engelgardt