Мінская мужчынская гімназія

Мінская мужчынская гімназія
Заснавана	1803
Закрыта	1919
Тып	гімназія
Адрас	Мінск, Губернатарская вул., 21

Мінская мужчынская гімназія — сярэдняя навучальная ўстанова Расійскай імперыі ў Мінску.

Гісторыя

У Гродзенскай і Мінскай губернях, далучаных да Расіі ў 1793—1795 гадах, ужо існавала 15 навучальных устаноў на ўзроўні сярэдняй школы, створаных польскай камісіяй па адукацыі паводле статуту 1783 года; у тым ліку ў Мінску.

Мінская гімназія была заснавана на месцы губернскай школы, якая, у сваю чаргу, была адкрыта ў 1799 годзе, спачатку як губернскае вучылішча. У 1803 годзе атрымала найменне гімназіі^[1]. Размяшчалася яна ў будынку прысутных месцаў на Саборнай плошчы.

У 1812 годзе гімназічныя будынкі былі заняты французскімі, а затым рускімі войскамі пад шпіталь.

У 1819—1822 гадах тут дзейнічала таемнае таварыства, статут якога напісалі Адам Міцкевіч і Тамаш Зан.

З 1833 года скончыўшым гімназію было дадзена права на атрыманне пачатковага чыну XIV класа пры ўмове здавальняючага ведання рускай мовы і славеснасці.

У 1838 годзе было забаронена выкладанне ў гімназіі на польскай мове.

У 1844 годзе для гімназіі архітэктарам К. Хршчановічам был ўзведзены новы двухпавярховы каменны будынак на рагу вуліц Захар’еўскай і Губернатарскай вуліц.

У 1890 годзе ў гімназіі налічвалася 510 вучняў, у 1913 годзе — 640.

У жніўні 1915 — лютым 1918 года ў будынку гімназіі месціўся штаб Заходняга фронту рускай арміі, а сама гімназія 11 верасня 1915 года была эвакуіраваная ў Маскву, дзе 11 кастрычніка 1915 года аднавіла дзейнасць у памяшканні Педагагічнага інстытута імя П. Г. Шалапуціна. У жніўні 1918 года гімназія вярнулася ў Мінск.

У сакавіку 1919 года, згодна дэкрэту УЦВК ад 16 кастрычніка 1918 г. «Аб сярэдняй адукацыі» Мінская гімназія была ператворана у «Савецкую працоўную школу другой ступені № 2».

Будынак гімназіі, пабудованы ў 1844 годзе, быў напаўразбураны ў Айчынную вайну 1941—1945 гадах. і пасля вызвалення Мінска яго вырашылі не аднаўляць, ён быў разбураны ў 2-й палове 1940-х гадоў у працэсе рэканструкцыі вул. Леніна^[2], на гэтым месцы сёння бульвар насупраць дамоў з нумарамі 9 і 11 па вуліцы Леніна.

Архітэктура

Будынак мужчынскай гімназіі быў пабудаваны ў 1844 годзе па праекце архітэктара Казіміра Хршчановіча ў стылі класіцызму. Мураваны прамавугольны ў плане двухпавярховы будынак быў накрыты двухсхільным дахам. Карнізны пояс падзяляў сіметрычны галоўны фасад на два ярусы (ніжні апрацаваны рустам). Цэнтральная частка была вылучана рызалітам з галоўным уваходам, аформленым плоскімі лапаткамі. Рызаліт завяршаўся прамавугольным атыкам, вокны другога паверху аздабляліся паўцыркульнымі нішамі, на першым паверсе былі прамавугольныя. Планіроўка калідорная. З паўднёвага ўсходу да гімназіі быў прыбудаваны двухпавярховы корпус дабрачыннага мужчынскага пансіёна^[2].

Дырэктары

• 1 жніўня 1887 — 1 верасня 1889: Васіль Рыгоравіч Кольнер^[3]

Ганаровыя папячыцелі

• 1835—1838 — Ян Віктаравіч Любанскі (каля 1772 — пасля 1829)
• 1838—1847 — граф Канстанцін Ігнатавіч Тызенгаўз (1786—1853)
• 1847—1854 — граф Яўстах Піевіч Тышкевіч (1814—1873)
• 1854—1863 — Томаш Ануфрыевіч Наркевіч-Ёдка (1810—1886)

Вядомыя выпускнікі

• Усцін Мікалаевіч Галіневіч (1829—1893) — інжынер-архітэктар, каўнаскі губернскі архітэктар (1877-?)
• Леў Вікенцьевіч Грынеўскі  (руск.) — архітэктар, калужскі губернскі архітэктар (1871-?)
• Веньямін Яфімавіч Клячкін  (руск.) — расійскі вучоны-інфекцыяніст
• Уладзімір Аляксандравіч Лучынскі — грамадзянскі інжынер, архітэктар^[4]
• Усевалад Паўлавіч Савіч (1885—1972) — вучоны-ліхенолаг.
• Аляксандр Гаўрылавіч Старжынскі — інжынер-архітэктар, пензенскі губернскі інжынер^[5]
• Ізраіль Абрамавіч Шабад — расійскі ўрач-педыятр

Зноскі

1. Днём адкрыцця гімназіі лічыцца 24 студзеня; стагоддзе гімназіі святкавалася 11—12 снежня 1903 году — гл. Столетие Минской гимназии Архівавана 26 сакавіка 2014.
2. Мінскай мужчынскай гімназіі будынак // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
3. Пятидесятилетие Петроградского историко-филологического института, 1867—1917. — С. 124. (руск.)
4. Барановский Г. В. Юбилейный сборник сведений о деятельности бывших воспитанников Института гражданских инженеров (Строительного училища) 1842—1892 с. 199 (руск.)
5. Барановский Г. В. Юбилейный сборник сведений о деятельности бывших воспитанников Института гражданских инженеров (Строительного училища) 1842—1892 с. 325 (руск.)

Літаратура

• Мінскай мужчынскай гімназіі будынак // Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэкал.: А. А. Воінаў і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-078-5.
• Столетие Минской гимназии // Вестник «Русская школа». — 1904. — № 2.
• Раюк, А.Р. Род Любанскіх у этнагістарычных працэсах у Беларусі ў канцы XVIII — пачатку XX ст. / А.Р. Раюк // Беларуская этнаграфія, этналогія і антрапалогія : зб. навук. арт. / уклад. і навук. рэд. А. У. Гурко ; рэдкал.: А. У. Гурко (гал. рэд.) [і інш.] ; Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ. — Мінск : Беларус. навука, 2023. — Вып. 2. — С. 113—123.

Спасылкі

• Гімназія ля скрыжавання Архівавана 1 ліпеня 2011..
• Мінскай мужчынскай гімназіі 210 гадоў Архівавана 4 сакавіка 2016..