Кітайска-тайваньскі крызіс (2022)

Кітайска-тайваньскі крызіс
Асноўны канфлікт: Другая халодная вайна
Дата	з 27 ліпеня па 3 жніўня 2022
Прычына	візіт Нэнсі Пэлосі на Тайвань
Вынік	• Пачатак ваенных вучэнняў НВАК у раёне Тайваня. • Рашучы пратэст МЗС КНР. • Санкцыі супраць Тайваня • Санкцыі супраць Нэнсі Пэлосі.
Праціўнікі
Кітайская Народная Рэспубліка (Кантынентальны Кітай) Кітайская Рэспубліка (Востраў Тайвань) ЗША
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дэлегацыя на чале з Нэнсі Пэлосі ў аэрапорце Тайбэя, 2 жніўня 2022 года.

Кітайска-тайваньскі крызіс 2022 года — абвастрэнне сітуацыі паміж Кітаем і Тайванем летам 2022 года, выкліканае запланаваным візітам спікера Палаты прадстаўнікоў ЗША 52-га склікання Нэнсі Пэлосі на Тайвань. На магчымасць такой паездкі ўлады Кітая адрэагавалі рэзка негатыўна^[1][2]. У ходзе пачатку паездкі Пэлосі Кітай пачаў ў акваторыі правінцыі Фуцзянь, якая мае водную мяжу з Тайванем^[3]. ЗША таксама ўзмацнілі сваю ваенна-марскую прысутнасць у рэгіёне. Візіт Нэнсі Пэласі павінен быў суправаджаць авіяносец «Рональд Рэйган». У выніку, запланаваная паездка была спачатку адкладзена^[4], але затым усё ж здзейснена.

Крызіс вымусіў вышэйшых кіраўнікоў Кітая і ЗША загадзя правесці тэлефонную размову, падчас якой Джо Байдэн заявіў, што Злучаныя Штаты рашуча супраць любых спробаў у аднабаковым парадку змяніць статус Тайваня, а Сі Цзіньпін, у сваю чаргу, заклікаў выконваць прынцып «адзінага Кітая»^[5].

Перадгісторыя

Дыпламатычны пытанне

Да пачатку 1990-ых востраў Тайвань знаходзіўся пад поўным кантролем кансерватыўнай нацыяналістычнай партыі Гаміньдан, якая супрацьстаяла камуністам і бегла з тэрыторыі кантынентальнага Кітая пасля разгрому ў грамадзянскай вайне ў 1949 годзе. Станам на 2022 год, урад Тайваня прэтэндаваў на суверэнітэт над усёй тэрыторыяй Кітая і да 1976 года займаў месца КНР у Савеце Бяспекі ААН. Афіцыйна ён прызнаны толькі некалькімі краінамі свету, а з астатнімі падтрымлівае адносіны праз камерцыйныя і культурныя прадстаўніцтва. ЗША афіцыйна прытрымліваюцца палітыкі «адзінага Кітая» і не маюць дыпламатычных адносінаў з Тайванем. Пры гэтым з 1979 года ў дзяржаве дзейнічае закон, які дазваляе пастаўляць на востраў зброю для абароны^[3].

Дэлегацыі ЗША

У маі 1995 года Палата прадстаўнікоў ЗША пад старшынствам спікера Ньюта Гінгрыча пераважнай большасцю галасоў (396 супраць 0) прагаласавала за тое, каб запатрабаваць ад выканаўчай улады выдаць візу першаму ўраджэнцу Тайваня Лі Дэнхуэю^[6]. У выніку, Лі наведаў Злучаныя Штаты ў чэрвені таго ж года. У сакавіку 1996-га ўрад накіраваў авіяносцы «Independence» і «Nimitz» ва ўсходнія воды Тайваня на абарону першых прамых прэзідэнцкіх выбараў Кітайскай Рэспублікі. У красавіку 1997 года спікер Гінрыч асабіста ўзначаліў дэлегацыю, якая на спецыяльным самалёце ВПС ЗША наведала Тайвань з візітам да Лі Дэнхуэя, першага дэмакратычна абранага прэзідэнта Кітайскай Рэспублікі^[7][8][9].

У 2018 годзе Закон аб паездках на Тайвань, накіраваны на садзейнічанне абмену на высокім узроўні паміж Тайванем і Злучанымі Штатамі, быў прыняты Палатай прадстаўнікоў пад старшынствам спікера Нэнсі Пэлосі, а затым ухвалены Сенатам і падпісаны прэзідэнтам Дональдам Трампам.

У красавіку 2019 года Пол Раян, кандыдат у віцэ-прэзідэнты ад рэспубліканцаў у 2012 годзе, што сыходзіў з пасады спікера Палаты прадстаўнікоў, узначаліў дэлегацыю, якая наведала Тайвань для святкавання 40-годдзя прыняцця ЗША Закона аб адносінах з Тайванем і сустрэчы з прэзідэнтам Кітайскай Рэспублікі Цай Інвэнь^[10]. У жніўні 2020 года міністр аховы здароўя Алекс Азар узначаліў дэлегацыю на Тайвань на спецыяльным самалёце ВПС ЗША для сустрэчы з прэзідэнтам Цай Інвэнь ад імя прэзідэнта ЗША Дональда Трампа, каб ушанаваць памяць нядаўна памерлага «бацькі дэмакратыі на Тайвані», былога прэзідэнта Лі Дэнхуэя, а таксама каб наведаць Міністэрства замежных спраў Тайваня і Міністэрства аховы здароўя і сацыяльнага забеспячэння Тайваня, з мэтай абмяняцца думкамі з медыцынскім персаналам, экспертамі і навукоўцамі аб барацьбе супраць пандэміі COVID-19^[11]. У чэрвені 2021 года тры сенатары наведалі Тайвань на транспартным самалёце ВПС ЗША^[12]. У лістападзе 2021 чатыры сенатары і два кангрэсмены наведалі востраў на самалёце прадстаўніцкага класа ВМС ЗША^[13]. У красавіку 2022 пяць сенатараў, у тым ліку старшыня Камітэта па замежных справах Федэральнага сената, і адзін член Палаты прадстаўнікоў наведалі Тайвань на спецыяльным самалёце ВПС ЗША^[14].

Ход падзей

27 ліпеня Упраўленне марской бяспекі правінцыі Гуандун выпусціла аб’яву аб забароне плавання ў моры, па прычыне ваенных вучэнняў у пазначаным раёне ў заходніх водах праліва Хайнань 29 і 30 ліпеня^[15].

29 ліпеня тайваньская газета Liberty Times паведаміла, што ваенны самалёт НВАК тройчы ўваходзіў у тайваньскую «апазнавальную зону супрацьпаветранай абароны» (паўднёва-заходняя паветраная прастора) а 6:42, 06:43, 07:40. Тайваньскія ВПС былі ў паветры ў стане баявой гатоўнасці і транслявалі выгнанне кітайскага самалёта^[16]. У той жа дзень Белы дом заявіў, што калі Пэлосі наведае востраў падчас свайго турнэ па Азіі, у Кітая і ЗША не будзе прычын «ваяваць»^[17].

30 ліпеня Нэнсі Пэлосі накіравалася ў Тайвань^[18]. У сервісе Flightradar24 за яе палётам назірала каля 50 тыс. карыстальнікаў^[19]. 30 ліпеня Народна-вызваленчая армія Кітая адкрыла агонь у водах ля правінцыі Фуцзянь^[20]. З 30 па 31 ліпеня ваенна-марскі флот і авіяцыя на Паўднёвым і Усходнім ТВД правялі шэраг баявых вучэнняў з высадкай дэсанту^[21].

31 ліпеня рэйс са спікерам зрабіў пасадку на Гаваях. Ужо раніцай таго ж дня Пэлосі, якая знаходзілася на спецыяльным самалёце ВПС ЗША, выклала 4 твіты запар па шляху ў Азію. Усе твіты былі аб унутраных медыцынскіх праблемах у Злучаных Штатах, Тайвань у іх не згадваўся^[22].

1 жніўня ЗША пачалі перамяшчаць самалёты і авіяносцы бліжэй да Тайваню^[23]. У той жа дзень, па паведамленні Мінабароны Тайваня, чатыры самалёты ВПС Кітая ўвайшлі ў апазнавальную зону СПА Тайваня^[24].

2 жніўня ў СМІ пачалі з’яўляцца звесткі аб непацверджаных баявых кантактах паміж знішчальнікамі ВПС Тайваня і НВАК^[25]. Адначасова самолёт Нэнсі Поласі бесперашкодна прызямліўся ў аэрапорце Тайбэя. Пасля пасадкі Усходняя зона камандавання арміі КНР паведаміла, што ўвечары пачне серыю ваенных аперацый каля вострава. Яны ўключалі, апроч іншага, баявую стральбу на далёкія дыстанцыі ў Тайваньскім праліве і выпрабаванне ракеты з няядзернай баявой часткай^[26].

3 жніўня а 18:00 Пэлосі пакінула Тайвань^[27].

Рэакцыя

Тайвань

7 красавіка 2022 года старшыня Заканадаўчага Юаня Ю Сікун заявіў, што візіт Пэлосі на востраў будзе мець вялікае значэнне^[28]. 27 ліпеня прэм’ер-міністр Тайваня Су Чжэньчан выказаў падзяку спікеру за яе падтрымку і дабрыню ў адносінах да яго дзяржавы на працягу многіх гадоў. Ён павітаў любых замежных дружалюбных гасцей, якія наведваюць Тайвань, таму ўрад прыме ўсе неабходныя меры для ажыццяўлення візіту^[29].

Ван Дзінюй, дэпутат ад Дэмакратычнай прагрэсіўнай партыі, заявіў, што асноўнае правіла амерыканскай дыпламатыі ў адносінах з Тайванем заключаецца ў тым, што запалохвання Кітая не могуць быць фактарам, якія ўплываюць на тайваньска-амерыканскія адносіны^[29][30]. Як адзначала Лін Цзін’і, член Камітэта па замежных справах і нацыянальнай абароне Заканадаўчага Юаня, Кітайская Рэспубліка да гэтага часу ніколі не рабіла ніякіх правакацыйных дзеянняў, накіраваных на падрыў рэгіянальнага свету, таму кантынентальнаму Кітаю не варта пагражаць^[31].

Хуан Юйцзюнь, намеснік дырэктара міжнароднага аддзела кітайскага Гаміньдана і намеснік прадстаўніка ў ЗША, заявіў у інтэрв’ю «Голасу Амерыкі», што Гаміньдан «вітае наведванне Тайваня любымі палітычнымі дзеячамі ЗША з мэтай прасоўвання амерыкана-тайваньскіх адносін», але таксама спадзяецца, што гэты візіт не закране Тайваньскі праліў^[32].

Падчас разгару крызісу ўлады всотрава пачалі праводзіць ваенныя вучэнні, каб падрыхтавацца да магчымага ўварвання Кітайскай Народнай Рэспублікі. Пры гэтым упершыню за 45 гадоў грамадзянскія асобы падчас вучэнняў масава адпраўляліся ў бамбасховішчы^[33].

КНР

29 ліпеня ў афіцыйным акаўнце 80-й Народна-вызваленчай арміі Кітая ў Sina Weibo з’явіўся пост: «Рыхтуйцеся да вайны!»^[34].

30 ліпеня акаўнт у Твітэры Ху Сіцынь, былога галоўнага рэдактара кітайскага дзяржаўнага СМІ «Хуаньцю шыбаа», вядомага сваёй рэзкай нацыяналістычнай пазіцыяй, быў заблакаваны пасля таго, як ён напісаў у Твітэры, заклікі, адрасаваныя Народна-вызваленчай арміі, збіць самалёт Нэнсі Пэлосі^[35].

1 жніўня Усходняя зона баявога камандавання Народна-вызваленчай арміі Кітая заявіла, што «пахавае праціўніка» і паказала відэа з ваеннымі вучэннямі^[36].

Іншыя

Міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў заявіў, што візіт Пэлосі на Тайвань быў выкліканы жаданнем ЗША даказаць сваю «беспакаранасць і беззаконне». Афіцыйны прадстаўнік МЗС Марыя Захарава, у сваю чаргу дадала, што «абсалютная катастрофа», якую «ЗША стварылі вакол Украіны», і звязаны з гэтым правал на еўрапейскім кірунку, сталі тупіком, якія запатрабавалі рэзкай змены інфармацыйнай парадыгмы, што і зрабіла Пэлосі^[37].

Санкцыі

1 жніўня, перад візітам Пелосі, Кітай забараніў пастаўкі больш чым 100 тайваньскім экспарцёрам прадуктаў харчавання^[38].

3 жніўня Міністэрства камерцыі Кітайскай Народнай Рэспублікі таксама ўвяло эканамічныя санкцыі супраць Тайваня, прыпыніўшы экспарт пяску, і імпарт тайваньскіх прадуктаў, такіх як садавіна ці рыба^{[39][40][41][42]}.

5 жніўня Міністэрства замежных спраў Кітайскай Народнай Рэспублікі аб’явіла аб санкцыях супраць Пелосі і яе бліжэйшых сваякоў у адказ на яе візіт на Тайвань^[43][44]. Міністэрства таксама прыпыніла каналы супрацоўніцтва з ЗША па некалькіх напрамках, уключаючы дыялог паміж ваеннымі кіраўнікамі, дапамогу ў крымінальна-судовай сферы, барацьбу з міжнароднымі злачынствамі і перамовы па змене клімату^[45][46]. У той жа дзень Міністэрства выказала пратэст у сувязі з заявамі па Тайваню, зробленымі міністрамі замежных спраў краін «Вялікай сямёркі» і старэйшым прадстаўніком ЕС па замежных справах і палітыцы бяспекі^[47].

Гл. таксама

• Сербска-косаўскі крызіс (2022)

Зноскі

1. "China confirms warnings to U.S. on Pelosi's possible Taiwan visit". Reuters. 2022-07-25. Праверана 2022-08-01.
2. "Pelosi's Taiwan visit will inflame US-China crisis, analysts warn". Financial Times. 2022-07-29. Праверана 2022-08-01.
3. Нэнси Пелоси, кажется, собиралась посетить Тайвань. Китайский пропагандист пригрозил, что ее самолет будет сбит Лайнер спикера палаты представителей США приземлился на Гавайях (руск.). Meduza. Праверана 1 жніўня 2022.
4. Как азиатское турне Пелоси обострило отношения США и Китая (руск.). РБК. Праверана 1 жніўня 2022.
5. "Байден и Си Цзиньпин обменялись предупреждениями по поводу Тайваня". BBC News Русская служба. Праверана 2022-08-01.
6. EXPRESSING THE SENSE OF CONGRESS REGARDING A VISIT BY THE PRESIDENT OF THE REPUBLIC OF CHINA ON TAIWAN (нявызн.). congress.gov. Праверана 1 жніўня 2022.
7. 總統接見美國聯邦眾議院議長金瑞契(нявызн.). www.president.gov.tw. Праверана 1 жніўня 2022.
8. Press Release from the Office of the President (англ.). english.president.gov.tw. Праверана 1 жніўня 2022.
9. 雲豹「同框民航機」 憲、空、特戰阻敵「奪松機」(нявызн.). tw.news.yahoo.com. Праверана 1 жніўня 2022.
10. 接見美前議長萊恩 總統盼臺美共同打造和平、穩定、開放、繁榮的印太地區(нявызн.). www.president.gov.tw. Праверана 1 жніўня 2022.
11. 美國衛生部長阿札爾敲定周日訪台 將代表特朗普總統晉見蔡英文(нявызн.). Radio Free Asia. Праверана 1 жніўня 2022.
12. 美跨黨派3參議員帶來好消息！搭軍機抵台比讚 宣布捐贈台灣75萬劑疫苗（不斷更新）｜蘋果新聞網｜蘋果日報(нявызн.). AppleDaily (6 чэрвеня 2021). Праверана 1 жніўня 2022.
13. 乘搭美國軍機 美國聯邦參眾議員突訪台灣 五角大樓稱符合慣例 (нявызн.). 美國之音. Праверана 1 жніўня 2022.
14. 美參議院外委會主席搭空軍專機抵台 蔡總統15日接見(нявызн.). 鏡週刊 Mirror Media (14 красавіка 2022). Праверана 1 жніўня 2022.
15. 戴萌萌. 广东海事局发布航行警告：南海部分海域将进行军事演习 (нявызн.). news.cctv.com. Праверана 1 жніўня 2022.
16. 百度安全验证 (нявызн.). wappass.baidu.com. Праверана 1 жніўня 2022.
17. 白宫：佩洛西议长若访台湾，没理由“动手打起来” (кіт.). 美国之音. Праверана 1 жніўня 2022.
18. Пелоси вылетела в Азию. Визит на Тайвань пока под вопросом (руск.). RTVI (30 ліпеня 2022). Праверана 1 жніўня 2022.
19. За полетом самолета Пелоси наблюдают почти 50 тысяч человек (руск.). fontanka.ru - новости Санкт-Петербурга (30 ліпеня 2022). Праверана 1 жніўня 2022.
20. 台媒：大陆今在福建平潭附近水域实弹训练，“警告意味浓” (нявызн.). taiwan.huanqiu.com. Праверана 1 жніўня 2022.
21. 东部、南部战区接连发布实弹演练通告，涉及海航和登陆舰部队_澎湃防务_澎湃新闻-The Paper (нявызн.). www.thepaper.cn. Праверана 1 жніўня 2022.
22. 亚洲行途中佩洛西连发4条推特，没有提台湾_北晚在线 (нявызн.). m.takefoto.cn. Праверана 1 жніўня 2022.
23. США начали перемещать самолеты и авианосцы ближе к Тайваню (руск.). www.mk.ru. Праверана 1 жніўня 2022.
24. В Тайбэе заявили, что четыре истребителя Китая вошли в зону ПВО Тайваня (нявызн.). tass.ru (1 жніўня 2022). Праверана 1 жніўня 2022.
25. LIVE: Ненси Пелоси сделала первое заявление на Тайване
26. Р. И. А. Новости. СМИ: армия Китая проведет военные операции около Тайваня во вторник вечером (руск.). РИА Новости (2 жніўня 2022). Праверана 2 жніўня 2022.
27. Rhoda Kwan; Jennifer Jett (2022-08-03). "Pelosi departs Taiwan as furious China holds military drills". CNBC. Архівавана з арыгінала 2022-08-04. Праверана 2022-08-04.
28. 傳裴洛西將訪台 游錫堃：具重大意義相當歡迎(нявызн.). Rti 中央廣播電臺. Праверана 1 жніўня 2022.
29. 裴洛西訪台？ 蘇貞昌：若有外賓來訪會做最好安排 | 政治 | 中央社 CNA(нявызн.). www.cna.com.tw. Праверана 1 жніўня 2022.
30. 拜登憂裴洛西訪台？綠委：台美往來不該由惡棍鄰居決定 | 政治(нявызн.). Newtalk新聞 (21 ліпеня 2022). Праверана 1 жніўня 2022.
31. 拜習通話觸及台海 綠委批中方擋裴洛西訪台違背民主(нявызн.). Rti 中央廣播電臺. Праверана 1 жніўня 2022.
32. 北京就佩洛西访台发出威胁，专家：若成行美军或派战机护送到松山机场 (кіт.). 美国之音. Праверана 1 жніўня 2022.
33. DW на русском. Как Тайвань готовится к возможному вторжению Китая (руск.)  (нявызн.) ?. YouTube (29 ліпеня 2022). Праверана 1 жніўня 2022.
34. Андрей Морозов. Руководство армии Китая в соцсетях призвало солдат готовиться к войне (нявызн.). gazeta.ru (29 ліпеня 2022).
35. 胡锡进威胁击落佩洛西访台座机后推特账号被封，自称为解除封锁而删除贴文 (кіт.). 美国之音. Праверана 1 жніўня 2022.
36. Дмитрий Каверин. Народно-освободительная армия Китая пообещала «похоронить вторгшегося противника» (нявызн.). gazeta.ru (1 жніўня 2022).
37. Информация как основа формирования информационно-коммуникационного пространства
38. Cindy Wang (2022-08-02). ""China Slaps Export Ban on 100 Taiwan Brands Before Pelosi Visit"". Bloomberg. Праверана 2022-08-06.
39. ""商务部新闻发言人就暂停天然砂对台湾地区出口答记者问"". Министерство коммерции Китайской Народной Республики(кіт.). 2022-08-03.
40. ""China ramps up trade sanctions on Taiwan in wake of Nancy Pelosi's visit, bans sand exports, fruit and fish imports"". South China Morning Post. 2022-08-03. Праверана 2022-08-06.
41. ""Китай приостановит поставки одного товара на Тайвань"". Lenta.ru. 2022-08-03. Праверана 2022-08-06.
42. ""Китай приостановил импорт цитрусовых и двух видов рыбы из Тайваня"". Lenta.ru. 2022-08-03. Праверана 2022-08-06.
43. ""China sanctions Pelosi over 'provocative' visit to Taiwan"". Channel NewsAsia. 2022-08-05. Архівавана з арыгінала 5 жніўня 2022. Праверана 2022-08-06. Архіўная копія (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2022. Праверана 6 жніўня 2022.
44. ""Китай вводит санкции против Пелоси и ее родственников"". Интерфакс. 2022-08-05. Праверана 2022-08-06.
45. ""外交部宣布针对佩洛西窜台反制措施"". Министерство коммерции Китайской Народной Республики(кіт.). 2022-08-05. Праверана 2022-08-06.
46. ""Китай объявил о прекращении диалога с США по линии военных и по климату"". Интерфакс. 2022-08-05. Праверана 2022-08-06.
47. ""外交部就加拿大参与七国集团错误涉台声明提出严正交涉"". Министерство коммерции Китайской Народной Республики(кіт.). 2022-08-05. Праверана 2022-08-06.