Карыкатура (італ.: caricatura, ад caricare — нагружаць, перабольшваць) — спосаб мастацкай тыпізацыі, выкарыстанне шаржу і гратэску для крытычна накіраванага, тэндэнцыйнага перабольшвання і падкрэслівання негатыўных бакоў жыццёвых з'яў або асоб з мэтай іх выкрыцця і высмейвання; спецыфічная галіна праяўлення камічнага ў выяўленчым мастацтве праз сатырычную ці гумарыстычную выяву. У шырокім сэнсе карыкатура — усякі вобраз, дзе свядома ствараецца камічны эфект, спалучаюцца рэальнае і фантастычнае, перабольшваюцца і завастраюцца характэрныя рысы фігуры, твару, адзення, паводзін людзей, змяняюцца іх суадносіны з навакольным асяроддзем, выкарыстоўваюцца незвычайныя супастаўленні і іншае. У вузкім сэнсе — асобны жанр выяўленчага мастацтва (пераважна графікі), форма сатыры. Росквіт карыкатуры звычайна звязаны з перыядам буйных грамадскіх канфліктаў, палітычнай нестабільнасці, войнамі.
Элементы карыкатуры вядомы ў мастацтве Старажытнага Егіпта, антычнасці, Сярэднявечча і эпохі Адраджэння. Зараджэнне карыкатуры як жанру звязана з Сялянскай вайной 1524-26 у Германіі, Рэфармацыяй, рэвалюцыямі 16-18 стагоддзяў у Нідэрландах, Англіі, Францыі. Самастойная эстэтычная значнасць асэнсавана ў пачатку 19 стагоддзя рамантыкамі. Вялікая роля ў развіцці сусветнай карыкатуры належыць У.Хогарту, Дж.Гілрэю, Ж.Гросу, Ф.Гоі, А.Дам'е, П.Гаварні, Х.Бідструпу.
