Брыта Олафсдотэр Тот (шведск.: Brita Olovsdotter Tott; дацк.: Birgitte Olufsdatter Tott; памёрла пасля 3 сакавіка 1498) ― дацкая і шведская дваранка, землеўладальніца і адміністратар каралеўскага графства. Яе судзілі за здраду і падробку пячатак. Яна была адной з найбуйнейшых землеўладальнікаў у Скандынавіі, і яе маёнткі адыгрывалі ролю ў палітыцы ў Швецыі і Даніі[1].
Біяграфія
Брыта была старэйшай дачкой з сям’і дацкіх дваран; бацька ― дзяржаўны дзеяч Олаф Аксельсан Тот (пам. 1464), маці ― Карэн Енсдотэр Фальк (пам. 1429). Яе сям’я была адной з самых магутных у Скандынавіі: яе бацька меў палітычны ўплыў як у Швецыі, так і ў Даніі, а маці была спадчынніцай замка Валё. Яна была ў сваяцтве са шведскай супругай-рэгентам лэдзі Інгеборг Тот (пам. 1507), супругай шведскага рэгента Стэна Стуры Старэйшага. У 1442 годзе яна выйшла замуж за шведскага шляхецкага саветніка Эрынгісла Нільсана (пам. 1469). Ён атрымаў у спадчыну маёнтак Хамерста ў Нінесхамне і сядзібу Хамерстахус пасля смерці бацькі ў 1406 годзе[2][3][4][5].
Здрада
Падчас вайны паміж Швецыяй і Даніяй (1451—1452) яна перапісвалася з ворагамі шведскага караля Карла VIII і ўдзельнічала ў змове супраць караля. Падчас вайны яе муж быў губернатарам Эрэбру. Калі датчане ўварваліся ў Вестэргётланд, Брыта Олафсдотэр вяла з імі перапіску і паведамляла ім пра кожны рух шведскай арміі, які, сярод іншага, даваў магчымасць дацкай арміі захапіць крэпасць Лёдэзэ і пазбегнуць выгнання шведскай арміяй. Яе абвінавацілі ў фальсіфікацыі шэрагу дакументаў. Яе аддалі пад суд за здраду кароне ў сабраным судзе ў Стакгольме ў 1452 годзе. Яе прызналі вінаватай у дзяржаўнай здрадзе і прысудзілі да спалення на вогнішчы. Затым прысуд быў зменены, і яна правяла некаторы час у манастыры Святога Яна ў Кальмары. Пасля вызвалення яна фінансавала карціны царквы Ёсмо ў Седэрманландзе ў якасці пакаяння; адна з карцін, як кажуць, з’яўляецца яе ўласным вобразам[6].
Памешчык і павятовы адміністратар
У 1469 годзе яна аўдавела і сама кіравала маёнткамі. Наступныя гады былі затрачаны на кіраванне яе вялікімі маёнткамі і ўладаннямі, што з-за іх памеру было прадметам абмеркавання ў шведскім савеце. Яе пасербы паставілі пад сумнеў яе права на шведскія маёнткі яе нябожчыка мужа, а мачыха, удава яе бацькі Ганна Енсдотэр Прэзент (пам. 1484), паставіла пад сумнеў яе права на дацкія маёнткі, атрыманыя ў спадчыну ад маці. У 1475 годзе яна аддала Хамерсту царкве і пакінула замак Валё дацкай кароне[2][7].
Пакуль Брыта Олафсдотэр карысталася падтрымкай сваіх магутных сваякоў, яна магла адстойваць сваю пазіцыю. Яе падтрымлівалі яе магутныя дзядзькі, браты Тот, альбо яшчэ вядомыя як Аксельсаны. Аднак Олаф Аксельсан памёр у 1464 годзе, а Аке Аксельсан памёр у 1477 годзе. Эрык Аксельсан (Тот), які быў рэгентам Швецыі, памёр у 1481 годзе. У 1479 годзе ў Стакгольме яе судзілі за падроб дакументаў і прызналі вінаватай у незаконным продажы маёнтка Валё дацкай кароне. Яна атрымала літасць і была вызвалена. Гэты выпадак выклікаў змены ў заканадаўстве: у 1483 годзе манарху было забаронена атрымліваць дваранскія маёнткі[8][9].
У 1484 годзе яна была прызначана адміністратарам акругі ў каралеўскім маёнтку Дронінгхольм Слот вед Арэсё, гэтую пасаду яна займала да 1495 года. У 1495 годзе яна з’ехала з Даніі ў Швецыю, дзе і правяла апошнія гады жыцця. Яна была адной з найбуйнейшых землеўладальнікаў у Швецыі свайго часу, і яе маёнткі адыгрывалі ролю ў палітыцы і былі, магчыма, добра вядомымі судовымі справамі ў гэтай галіне свайго часу. Даты яе нараджэння і смерці невядомыя, але яна была яшчэ жывая 3 сакавіка 1498 года. У сваім завяшчанні яна пакінула маёнтак як шведскаму рэгенту Стэну Стуры Старэйшаму, так і Упсальскаму сабору, што выклікала вялікую збянтэжаннасць[10].
Продкі
 Брыта Тот — продкі |
|---|
|
Зноскі
Спасылкі
