Беспарадкі ў Ірландыі ў жніўні 1969 года адзначылі пачатак канфлікту ў паўночнай частцы острава. Пасля два галоўных горада Паўночнай Ірландыі, Белфаст і Дэры, практычна не кантраляваліся брытанскім урадам. Многія раёны часткова або цалкам знаходзіліся ў зоне ўплыву ірландскіх нацыяналістаў і іх саюзнікаў. Мела месца пабудова барыкад, якія ўзводзіла пранацыяналістычнае мясцовае насельніцтва, каб ізаляваць і абараніць свае раёны ад нападаў з боку брытанскіх сіл бяспекі. Раёны, якія кантраляваліся нацыяналістамі і спачуваючымі ім грамадзянамі, сталі называцца «забароненымі зонамі».
Да канца 1971 года ў Дэры было ўстаноўлена 29 барыкад; 16 з іх маглі нават вытрымаць націск бранятэхнікі[2]. Многія з нацыяналістычных забароненых зон наўпрост кантраляваліся групоўкай «Часовая Ірландская рэспубліканская армія» (ІРА)[3].
21 ліпеня1972 года баевікі ўзарвалі 22 бомбы ў Белфасце. Дзевяць чалавек (у тым ліку два салдаты і адзін лаяліст) былі забітыя і 130 атрымалі раненні. Атака заахвоціла брытанскі ўрад знішчыць «забароненыя зоны»[3].
Падрыхтоўка
Аперацыя «Мотармэн» была найбуйнейшай брытанскай ваеннай аперацыяй з часоў Суэцкага крызісу1956 года і самай буйной у гісторыі Ірландыі з часоў вайны за незалежнасць[3]. За некалькі дзён да 31 ліпеня ў Паўночную Ірландыю прыбыло каля 4000 вайскоўцаў з іншых частак краіны[3]. Усяго задзейнічана амаль 22 000 вайскоўцаў[3], у тым ліку 27 пяхотных і два браняваныя батальёны, якія падтрымліваліся палком абароны Ольстэра ў 5 300 чалавек[4]. У аперацыі задзейнічана вялікая колькасць бронемашын і танкаў[5].
Хуткае нарошчванне ваеннага кантынгенту не прайшло не заўважаным ІРА[6]. Большая частка баевікоў пакінула «забароненыя зоны» за дзень да аперацыі[7].
Ход аперацыі
Аперацыя пачалася каля 4:00 раніцы 31 ліпеня. У «забароненых зонах», такіх як Вольны Дэры, жыхароў загадзя папярэдзілі аб магчымым прарыве барыкад[8]. Брытанская армія пры падтрымцы бульдозераў змагла разламаць барыкады. Затым раёны «забароненых зон» пазапаўняла брытанская пяхота, падтрыманая бронеаўтамабілямі і танкамі[3][9]. Баевікі ІРА і іх лаялісты практычна не мелі зброі, каб супрацьстаяць вайскоўцам, таму без супраціву здалі ўсе свае пазіцыі[6][10]. Аднак некалькі нязначных сутыкненняў ўсё ж адбыліся.
Да канца дня Дэры і Белфаст былі ачышчаны ад «забароненых зонаў», але сітуацыя яшчэ была напружанай[11].
Дэсантныя караблі HMS Fearless перакідалі войскі ў Паўночную Ірландыю напярэдадні аперацыі.
Ахвяры
Падчас аперацыі брытанская армія застрэліла двух чалавек у Дэры, аднаго мірнага жыхара і аднаго члена ІРА:
Даніэль Хегарці, 15-гадовы жыхар Дэры[12], застрэлены разам са сваімі стрыечнымі братамі, калі яны выйшлі на вуліцу, каб паглядзець на ваенную тэхніку. Адзін з яго кузенаў, Крыстафер Хегарці, выжыў, нягледзячы на раненне ў галаву[13].
Сімус Брэдлі, 19-гадовы член ІРА[6], застрэлены ў Дэры.
У Белфасце некалькі чалавек арыштавана, але ніякага ўзброенага супраціву не было.
Наступствы
Праз некалькі гадзін пасля завяршэння аперацыі «Мотармэн» адбыўся тэракт на галоўнай вуліцы вёскі Клаўдзі ў графстве Лондандэры, у выніку якога дзевяць мірных жыхароў загінулі. Пяцёра з ахвяраў былі католікамі, а чацвёра — пратэстантамі[14]. У арганізацыі тэракту абвінавачвалася Часовая ІРА, якая адпрэчвала гэтыя абвінавачванні[15] і заяўляла, што ніводнае яе падраздзяленне не ўладкоўвала выбух[16].
Зноскі
↑Managing Terrorism and Insurgency: Regeneration, Recruitment and AttritionISBN 978-0-415-48441-1 p. 101
↑Taylor, Peter. Brits: The War Against the IRA (неопр.). — Bloomsbury Publishing, 2001. — С. 83. — ISBN 0-7475-5806-X.
.svg){kind=small}
