|
Хоҙайбирҙин (ауыл)
Хоҙайбирҙин (рус. Худайбердино; элекке атамаһы Бесәнсе) — Башҡортостан Республикаһының Күгәрсен районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 378 кеше булған[3].
Почта индексы — 453331, ОКАТО коды — 80238895006.
Халыҡ һаны
Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө
|
Бөтә халыҡ
|
Ир-егеттәр
|
Ҡатын-ҡыҙҙар
|
Ир-егеттәр өлөшө (%)
|
Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
|
| 1900 йыл |
450 |
|
|
|
|
| 1920 йыл 26 август |
649 |
|
|
|
|
| 1926 йыл 17 декабрь |
|
|
|
|
|
| 1939 йыл 17 ғинуар |
558 |
|
|
|
|
| 1959 йыл 15 ғинуар |
501 |
|
|
|
|
| 1970 йыл 15 ғинуар |
|
|
|
|
|
| 1979 йыл 17 ғинуар |
|
|
|
|
|
| 1989 йыл 12 ғинуар |
396 |
|
|
|
|
| 2002 йыл 9 октябрь |
388 |
|
|
|
|
| 2010 йыл 14 октябрь |
378 |
178 |
200 |
47,1 |
52,9
|
Халыҡ һаны буйынса аңлатма
төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
- Район үҙәгенә тиклем (Мораҡ): 45 км
- Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Ялсы): 7 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мәләүез): 25 км
Урамдары
- Ағиҙел урамы (рус. улица Агидель)
- Псәнчин урамы (рус. улица Псянчина)
- Хоҙайбирҙин урамы (рус. улица Худайбердина)[4]
Тарихы
Бесәнсе (Хоҙайбирҙин) бөгөн күренекле революционер Шәһит Хоҙайбирҙин фамилияһын йөрөтә. Бесәнсенең өс улы була — 1738 йылғы Арыҫланғол (уның улдары Рәхмәтулла, Рысбай, Мөхәмәтйән, Кинйәбай), 1747 йылғы Хоҙайғол (уның балалары Мөхәмәтйәр, Мөхәмәтшәриф, Мөхәмәтғәли, Туҡтамыш, Юртбағыш), 1749 йылда тыуған Хоҙайбирҙе (уның улы Сәйетбаттал, улы Йосоп; уның икенсе улы Йәнсәйет, уның улы Ҡолсәйет). Күренеүенсә, ауылдың икенсе исеме уның иҫке атамаһына туранан-тура бәйле, сөнки Хоҙайбирҙе тәүге төпләнеүсенең улдарының береһе булған.
1795 йылда 18 йортта 108 кеше йәшәгән. 64 йылдан һуң 56 хужалыҡтың һәр береһенә 6,6-шар кеше тура килгән. Тәүге совет иҫәбен алыу 136 йортта 649 кешене теркәгән. 1842 йылда 214 кешегә 296 бот яҙғы иген сәселә[5].
- Йәншишмә. «Тарих яҙабыҙ». 15 февраль 2019, Бесәнсе-Хоҙайбирҙин[6]
Матбуғатта
- Мораҙым. 8 октябрь 2021, Хоҙайбирҙиндар үҙ шәхесен данлай белгән халыҡ[7]
- Башҡортостан. 8 октябрь 2021, Шәхесен данлай белгән халыҡ — мәңгелек[8]
- 19 август 2021, Күгәрсендә Шәһит Хоҙайбирҙин тураһында фильм төшөрөләБашҡортостан.[9]
Видеофильмдар
- 03 июня 2021 — 12:41 ГТРК «Башкортостан». Етем һәм ҡарауһыҙ ҡалған сабыйҙарҙың йортона 100 йыл[10]
Радиола
- «Үткәндәр һағында» 03 июля 2013, Күгәрсен районы Хоҙайбирҙин ауылы музейы эшмәкәрлеге[12]
Топонимикаһы
- Тыуған ерем — изге төйәгем: Бесәнсе ауылы (Башҡарҙы: Хәсәнова Лилиана Һөйөндөк ҡыҙы.
Етәксеһе: Хәсәнова Нурзилә Хисмәтулла ҡыҙы[13].
Билдәле шәхестәре
Шулай уҡ ҡарағыҙ
Иҫкәрмәләр
Әҙәбиәт
Һылтанмалар
|
|
