Şartr kafedralı

katolisizm
Şartr kafedralı
Cathédrale Notre-Dame de Chartres
Həsr olunub	Məryəm
Ölkə	Fransa[1][2]
Eni	16,4 m
Uzunluğu	130 m
Hündürlüyü	113 m
cathedrale-chartres.org
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şartr kafedralı (fr. Cathédrale Notre-Dame de Chartres) — Fransanın Şartr (ing. Chartres) şəhərində yerləşən və qotik memarlığın nümunələrindən biri hesab olunan kilsə.^[3] XII və XIII əsrlərdə tikilmiş bu kafedral, həm memarlıq möcüzəsi, həm də dini abidə olaraq tanınır. UNESCO tərəfindən Dünya İrs Siyahısına daxil edilib.^[4]

Xüsusiyyətləri

Kafedralın ilk versiyası təxminən IX əsrdə inşa edilmişdir,^[5] lakin o, bir neçə dəfə yanğın nəticəsində dağıdılıb. Mövcud bina əsasən 1194-cü ildən 1220-ci ilə qədər tikilmişdir.^[6] Əvvəlki kilsənin yanğından salamat qalan hissələri (kripta və qapılar) yeni tikintiyə daxil edilib.^[7] Şartr Kafedralı qotik üslubun ən təmiz və klassik nümunələrindən biridir. Onun qüllələri, yüksək tağları və böyük vitraj pəncərələri həmin dövrün memarlıq bacarığını nümayiş etdirir.^[8] Şartr Kafedralında qüllələr asimmetrikdir: biri erkən romanesk üslubda, digəri isə yüksək qotik üslubda inşa edilmişdir.^[9]

Şartr Kafedralı unikal vitraj pəncərələri ilə məşhurdur.^[10] 150-dən çox vitraj pəncərəsi ilə kafedral, orta əsrlərin dini sənətini və rəvayətlərini təsvir edir. Ən məşhur pəncərələrdən biri "Mavi Məryəm" (Notre-Dame de la Belle Verrière) adlanır və Məryəm Ananı təsvir edir. Kafedral Məryəm Ananın paltarından bir parçanın (sözsüz ki, simvolik olaraq müqəddəs əmanət) saxlandığı yer kimi məşhurdur. Bu relikviya 876-cı ildən bəri kilsədə mövcuddur və kilsəni əsas ziyarət mərkəzlərindən birinə çevirmişdir.^[11]

Şartr Kafedralında tağlar və paylayıcı dayaqlar (ing. flying buttresses) mühəndislik baxımından yenilikçi idi.^[12] Bu, binanın yüksəkliyini artırmağa imkan verərək interyerdə daha geniş məkan və daha çox işıq təmin etdi.^[13]

Kafedralın döşəməsində yer alan məşhur labirint, orta əsrlərdə zəvvarlar üçün simvolik mənaya sahib idi. Bu labirint, zəvvarların mənəvi səyahətini simvollaşdırırdı.^[14]

Əhəmiyyəti

Şartr Kafedralı orta əsr Avropasında mühüm dini və mədəni mərkəz idi. Məryəm Anaya həsr olunmuş bu kafedral, zəvvarların ziyarətgahı kimi böyük əhəmiyyət daşıyırdı.^[15] Kafedralın vitraj pəncərələri və memarlığı, orta əsrlərin sənət və texnologiyasını mükəmməl şəkildə əks etdirir.

Simvolikası

İşıq və vitrajlar

İşıq, xristian dünyasında ilahi mövcudluğu təmsil edir. Kafedralın vitrajları vasitəsilə daxil olan işıq, dini təcrübəni daha təsirli edir.^[16][17]

Rəqəmlər

Kafedralın müxtəlif arxitektur elementlərində üçlük (üç tağ, üç qüllə pəncərələri) müqəddəs üçlüyü simvollaşdırır.^[18][19]

Qalereya

• 
  Flamboyant Gothic şimal qülləsi (1513-cü ildə tamamlandı) (solda) və köhnə cənub qülləsi (1144-1150) (sağda)
• 
  Cənub qülləsinin təfərrüatı
• 
• 
• 
  1910
• 
  1830
• 
• 
• 
• 

İstinadlar

1. base Mérimée (fr.). ministère de la Culture, 1978.
2. ArchINFORM (alm.). 1994.
3. "Mérimée database". French government. İstifadə tarixi: 1 February 2013.
4. "Chartres Cathedral". UNESCO World Heritage Center. United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. 26 December 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 October 2021.
5. Events and dates below are mainly from Prache and Jouanneaux, "Chartres – la Cathédrale Notre Dame, (2000), Centre des Monuments Nationaux, Éditions du Patrimoine, p. 94
6. Favier, Jean. The World of Chartres. New York: Henry N. Abrams, 1990. p. 160. ISBN 978-0-8109-1796-5.
7. Wilfried Koch, Baustilkunde, 33rd edition 2016, p. 170:

   • Chartres, 2. H. 12. Jh. bis 1260, am Ende der Frühgotik. Sein 3-zoniger Wandaufbau (Arkade – Triforium – Obergaden) setzt sich ich der Hochgotik allgemein durch. Erhöhung der Arkade und (geringer:) der Fenster.
   • 4-teiliges Rippengewölbe …

   (Transalation:)

   • Chartres, 2nd half of C XII until 1260, in the end of Early Gothic . Its elevation of three levels (arcades – triforium – clerestory) became generally accepted/applied in High Gothic . Enhancement of the arcades and (less) of the windows.
   • 4 area rib vaults …

8. Lours, "Dictionnaire des Cathédrales" (2018), p. 131
9. Hassner, Ron E. Religion on the Battlefield. Cornell University Press. 2016. səh. 83. ISBN 978-1501703683. İstifadə tarixi: 19 January 2023.
10. "Chartres Cathedral | History, Interior, Stained Glass, & Facts | Britannica". www.britannica.com. 25 September 2023. 25 September 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 December 2024.
11. "L'art gothique à la conquête de l'Europe". www.lhistoire.fr. 2023-06-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-05.
12. Philippe Debaud, ' 'Les Maitres Tailleurs de Pierre de la Cathédrale de Chartres, leurs marques identitaires dans les chantiers du XIIème siècle' ', unpublished, 2021.
13. Houvet, Étienne. Chartres- Guide of the Cathedral (2019), p. 12
14. Jan van der Meulen, Notre-Dame de Chartres: Die vorromanische Ostanlage, Berlin 1975.
15. Houvet, Étienne. Chartres- Guide of the Cathedral (2019), pp. 12–13
16. Honour, H. and Fleming, J. The Visual Arts: A History, 7th ed., Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall , 2005.
17. Prache and Jouanneaux, "Chartres – la Cathédrale Notre Dame, (2000) p. 94
18. "Colonel Welborn Griffith". American Friends of Chartres. 29 December 2021 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2020.
19. "Welborn Barton Griffith". militarytimes/the Hall of Valor. 27 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2020.

Biblioqrafiya

• Burckhardt, Titus. Chartres and the birth of the cathedral. Bloomington: World Wisdom Books, 1996. ISBN 978-0-941532-21-1
• Adams, Henry. Mont-Saint-Michel and Chartres. Boston:Houghton Mifflin Harcourt, 1913 and many later editions.
• Ball, Philip. Universe of Stone. New York: Harper, 2008. ISBN 978-0-06-115429-4.
• Delaporte, Y. Les vitraux de la cathédrale de Chartres: histoire et description par l'abbé Y. Delaporte ... reproductions par É. Houvet. Chartres : É. Houvet, 1926. 3 volumes (consists chiefly of photographs of the windows of the cathedral)
• Fassler, Margot E. The Virgin of Chartres: Making History Through Liturgy and the Arts (Yale University Press; 2010) 612 pages; Discusses Mary's gown and other relics held by the Chartres Cathedral in a study of history making and the cult of the Virgin of Chartres in the 11th and 12th centuries.
• Grant, Lindy. "Representing Dynasty: The Transept Windows at Chartres Cathedral," in Robert A. Maxwell (ed) Representing History, 900–1300: Art, Music, History (University Park (PA), Pennsylvania State University press, 2010),
• Mâle, Emile. Notre-Dame de Chartres. New York:Harper & Row, 1983.
• Mignon, Olivier. Architecture des Cathédrales Gothiques (fransız). Éditions Ouest-France. 2015. ISBN 978-2-7373-6535-5.
• Miller, Malcolm. Chartres Cathedral. New York: Riverside Book Co., 1997. ISBN 978-1-878351-54-8
• Prache, Anne and Jouanneaux, Françoise, Chartres- La cathédrale Notre-Dame. Paris, Centre des Monuments Nationaux, Editions du Patrimoine, 2000 ISBN 978-2-8582-2153-0
• Terrier-Aliferis, L. "Mobilités et innovations : l'exemple de la cathédrale de Chartres", in L. Terrier-Aliferis, Questions de mobilités au début de la période gothique. Circulation des artistes ou carnets de modèles?, Turnhout, 2020, pp. 63–104 ISBN 978-2-503-59141-4

Xarici keçidlər

• Chartres Cathedral history and information
• Chartres Cathedral UNESCO Collection on Google Arts and Culture
• University of Pittsburgh photograph collection