Ventspils Beynəlxalq Radioastronomiya Mərkəzi

Ventspils Beynəlxalq Radioastronomiya Mərkəzi
latış. Ventspils Starptautiskais radioastronomijas centrs‎
Teleskoplar
Irbene RT32	Radio teleskop
Ventspils Beynəlxalq Radioastronomiya Mərkəzi
en.venta.lv/science/vent…
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ventspils Beynəlxalq Radioastronomiya Mərkəzi (latış. Ventspils Starptautiskais radioastronomijas centrs‎) — Latviyanın Ventspils şəhərindən 30 km şimalda, Baltik dənizinin sahilində yerləşən keçmiş sovet radio astronomiya qurğusudur.Tikili Latviya müstəqillik əldə etdikdən sonra 1993-cü ilə qədər gizli qaldı. Latviya Elmlər Akademiyası tərəfindən 1994-cü ildə Qızıl ordu geri çəkildikdən sonra ələ keçirildi. O vaxtdan bəri qalan iki radio teleskop təmir edilərək yeniləndi.^[1]

Təsviri

İrbene yaxınlığındakı meşəliklərdə, Latviyanın Ventspils Bələdiyyəsində yerləşən mərkəz 1974-cü ildə Sovet hərbçiləri tərəfindən qurulmuşdur.^[2] Əvvəlcə iki kiçik teleskop və rabitə mərkəzi ilə birlikdə 32 metrlik bir teleskopdan ibarət idi və "Kiçik Ulduz" mənasını verən "zvezdoçka" (rus. звездочка) kimi tanınırdı. Mərkəzin SSRİ DTK tərəfindən Soyuq Müharibə dövründə Avropa ilə ABŞ arasındakı rabitələrə casusluq etmək üçün istifadə edildiyi ehtimal edilir.^[3]

Ərazi 1990-cı illərdə,^[2] 22 iyul 1994-cü ildə Latviya Elmlər Akademiyasının tərkibində yaradılan elmi tədqiqat obyekti oldu.^[4] Bura hal-hazırda Ventspils Beynəlxalq Radioastronomiya Mərkəzi ("Ventspils Starptautiskais radioastronomijas centrs"),^[2] və ya İrbene Astronomiya Mərkəzi kimi tanınır.^[5]

2019-cu ildən bu yana Valdis Avotinşi əvəzləyən^[2] İndra Dedze mərkəzin müvəqqəti direktoru vəzifəsini icra edir.^[6]

RT-32

RT-32 32 metr (105 ft) parabolik radio teleskopdur.^[3] 20000-dən çox komponentdən ibarətdir^[2] və mərkəzi konus 80 ton ağırlığındadır.^[5] Tamamilə idarəolunan teleskop santimetr dalğa uzunluğunda müşahidə edir. Ölçü və dəqiq mühəndisliyinin birləşməsi alimlər üçün daha böyük və olduqca dəyərli məlumat təqdim edir. Tikili Ukraynadakı bir dəniz fabriki tərəfindən inşa edilmişdir və interyer bir gəmini xatırladır.^[7]

Teleskop 25 metr (82 ft) hündürlüyündəki bir qülləyə quraşdırılıb. Teleskop 11.45 metr (37.6 ft) fokus uzunluğuna və 2,5 metr (8.2 fut) əksetmə güzgüsünə malikdir.^[8]

Tikintidən bəri ilk yeniləmədə,^[5] RT-32 2014-cü ilin sonuna qədər müvəqqəti olaraq söküldü və bərpa üçün məqsədli qurulmuş bir sığınacağa köçürüldü. Bərpa işlərinə panelləri yenidən qaynaq etmək, paslı hissələrin yerini dəyişdirmək və zamanla su axını və şimşək çaxması nəticəsində dəyən ziyanı bərpa etməkdən ibarət idi.

Uzaqdan idarə olunmaq və daha dəqiq və həssas müşahidələr aparmaq üçün teleskop da təkmilləşdirdi. Teleskop çox uzun əsaslı interferometriyada istifadə ediləcəkdir. Bərpa dəyəri təxminən 16 milyon avro, teleskop panellərinin bərpası isə 1.5 milyon avroya başa gəldi. Bərpa Avropa Birliyi, Latviya dövləti və Ventspils rayon hökumətləri tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.^[2] Teleskopun boşqabı 2015-ci ilin iyununda bərpa edildi və 2015-ci ilin oktyabrında tamamlandı.^[5]

RT-16

Mərkəz həmçinin 16 metr (52 ft) parabolik radio teleskopa da sahibdir.^[3]

LOFAR

2019-cu ildən etibarən İrbendəki VIRAC rəsədxanasına LOFAR stansiyası daxildir.^[9]

İstinadlar

1. Johannes Bach Rasmussen, Travel Guide: Traces of the Cold War Period Arxivləşdirilib 2021-03-08 at the Wayback Machine, Nordic Council of Ministers, 2010, ISBN 978-92-89-32121-1, p. 106.
2. "Radiotelescope gears up for new age". LSM.lv. 22 yanvar 2015. 2016-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-18.
3. Stephen Baister, Chris Patrick. Latvia. Bradt Travel Guides. 2007. 177. ISBN 978-1-84162-201-9.
4. "VIRAC - About Us". VENTA. 2009-09-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 aprel 2016.
5. Čunka, Judīte. "Radiotelescope to point skyward again for space science". LSM.lv. 10 iyun 2015. 2016-08-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-18.
6. "Ventspils International Radio Astronomy Centre". Ventspils Augstskola. VENTA. 2022-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 oktyabr 2019.
7. Howard Jarvis; Tim Ochser, Estonia, Latvia & Lithuania Arxivləşdirilib 2021-03-07 at the Wayback Machine, Dorling Kindersley Ltd, 2011, ISBN 978-14-05-36929-9, p. 177.
8. "VIRAC - Technical details". VENTA. 27 may 2012 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 aprel 2016.
9. "Radio astronomy centre in Irbene celebrates 25th anniversary and opens LOFAR-LATVIA antennae array". izm.gov.lv. 25 oktyabr 2019. 2020-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-18.