Samuel Teylor Koldric

Samuel Teylor Koldric
ing. Samuel Taylor Coleridge
Doğum tarixi	21 oktyabr 1772
Doğum yeri	Otteri-Sent-Meri, İngiltərə
Vəfat tarixi	25 iyul 1834 (61 yaşında)
Vəfat yeri	Hayqeyt, İngiltərə
Vəfat səbəbi	ürək çatışmazlığı
Uşaqları	Sara Kolric[1][2]
Fəaliyyəti	şair, filosof, ilahiyyatçı, ədəbiyyat tənqidçisi, tənqidçi, yazıçı
Əsərlərinin dili	ingilis dili
Üzvlüyü	Kral Ədəbiyyat Cəmiyyəti^[d]
Samuel Teylor Koldric Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Samuel Teylor Koldric(ing. Samuel Taylor Coleridge; 21 oktyabr 1772^[3][4][…] – 25 iyul 1834^[3][4][…], London) —ingilis şairi.

Həyatı

1772-ci ildə dünyaya gələn Samuel Teylor Koleric, ailəsindəki 10 uşağın ən kiçiyi idi. Böyük qardaşlarının ona verdiyi əziyyətlərdən kitablara sığınaraq xilas olmağı bacarmışdı. Mütaliə onun yeganə dostu və xilaskarı idi. 1781-ci ildə atası öldükdən sonra onu Londondakı məktəblərdən birinə göndərdilər və Koldricin uşaqlığı Londonda keçir. Olduqca istedadlı uşaq olan Koleric məktəbi tamamladıqdan sonra təqaüd qazanaraq Kembricdə “Jesus College”-də təhsilini tamamlayır və 1791-ci ildə 19 yaşında universitetdə təhsil almağa başlayır. Bu, onun kimi aşağı təbəqədən olan bir gənc üçün böyük şans idi. Amma Koleric bu fürsəti dəyərləndirə bilmədi. Qumar və alkoqolizmə qurşanan şair, iki il sonra Kembric kimi məşhur universiteti atır və sərgərdan bir həyata başlayır. Bir müddət sonra isə, ümumiyyətlə yoxa çıxan Kolericdən uzun müddət heç bir səs-soraq gəlmir. Ailəsi onu tapanda Koleric orduya yazılmışdı.

Silas Tomkin Komberbaçe – bu şairin ordudakı saxta adı idi. Ata belə minməyi bacarmayan şair əsgərlər və zabitlər üçün sevgi məktubları yazmaqla xidmətini davam etdirirdi. Yazarlığın gətirdiyi şöhrəti orduda dadan Kolericin böyük qardaşları onu ordudan ayırmaq üçün təzminatı ödədikdən sonra, ordudan tərxis olunur. Universitetə geri dönən Koleric Uilyam Vordsvortun şeirləri ilə tanış olur və çox təsirlənir. Artıq at minməsinə ehtiyac olmayan bir peşə seçmişdi özü üçün: Şair olacaqdı!

Koleric 1795-ci ildə evlənir və universiteti yenidən atır. Yazmaq istəyindən vaz keçə bilmirdi. Ac qalmamaq üçün jurnalistika ilə məşğul olmağa başlayan şair, 1796-cı ildə ilk şeirlər kitabını nəşriyyatlardan birinə satmağa nail olur. Koldricə qədər şairlər və ədəbiyyat əsilzadələr və kilsə tərəfindən dəstəklənir, müəllif hüquqları ilə də demək olar ki, dövlət və kilsə məşğul olurdu. Artıq şərtlər dəyişmişdi və Koldric aşağı təbəqədən çıxmasına baxmayaraq kitabını nəşriyyata satmağı bacarmışdı. O, Vortsvordu özünün idealı hesab edirdi və idealı ilə görüşmək üçün 65 km-lik yolu piyada getmişdi. Müasirlərinin yazdığına görə Koldric Vortsvordu gördükdə, sürətlə ona doğru qaçır. İdealı bu çılğın fanatından qaçmaq əvəzinə onu bağrına basır. Tezliklə dostlaşdılar, Koldric xanımı və oğlu ilə birlikdə Vordsvordun yanına köçdü. Artıq o idealı ilə hər gün görüşə bilirdi. 1798-ci ildə Koldricin şeirlərini oxuyan iki imkanlı şəxs, yazmağa davam etməsi üçün ona ömrünün sonuna qədər ildə 150 funt-sterlinq təqaüd ayırır. Bu onun üçün çox böyük şans idi. Çünki o dövrün kasıb şairləri və yazarları bunun xəyalıyla yaşayırdı. Artıq bu pulla ailəsini dolandıra biləcəkdi və yazmağa vaxtı qalacaqdı. Amma Koldric evə qapılıb morfi və narkotik istifadəsinə başlayır. XIX əsrdə morfin ağrıkəsici kimi istifadə olunduğu üçün satışı sərbəst, əldə etmək asan idi. Koldricin morfin istifadəsinin qəribə tarixçəsi var. Şair, həzm problemlərinə görə aptekdən morfin almağa başlayır. Artıq asılılığa çevriləndə o həqiqəti anlasa da, gec idi… Morfinin pəncəsində… Koldric və idealı Vortsvord morfini ilham mənbəyi hesab edirdi. Hər ikisinin ideal hesab etdiyi şair Robert Berns 37 yaşında alkoqolizmdən dünyasını dəyişmişdi. Sərxoş beyinlə yazmaq onlara daha cazibəli görünürdü. Bəlkə də buna görə Robert Bornsun seks və içki ilə bağlı yazdığı şeirləri çox sevirdilər.

Bütün asılılıqlara, alkoqol və narkotikin təsirinə baxmayaraq Koldric 1797-ci ildə epik şeiri olan “Kubilay xan”ı qələmə alır. Yüksək dozada morfinin təsirində olan şair yazdığı şeiri bəyənmir və depressiyaya düşür. 1816-cı ildə Koldric həmin şeiri Lord Corc Bayrona oxuyur. Bayron şeiri yüksək qimətləndirir və şeirin morfinin təsiri altında yazılması ilə bağlı kiçik bir ön sözlə birlikdə əsəri çap etdirir. 18 il müəllif tərəfindən bəyənilmədiyi üçün arxivdə qalan “Kubilay xan” romantik şeirin qiymətli incilərindən biri hesab edilir və ingilis şeir antologiyalarına salınır və sevilir.

Koldric narkotikdən ilham alsa da, dəfələrlə morfin istifadə etdikdən sonra çıxdığı səyahətlərdə həyati təhlükələr yaşamışdı. Məsələn, 8 gün dayanmadan yeriyən Koldric ayılanda evindən 400 km uzaqda olduğunu başa düşmüşdü. Bir dəfə yoxa çıxdıqdan sonra, polis parkda yaxasında Koldric yazılmış bir cəsəd tapır. Yaxınları şairin ölümünü düşünməyə başlarkən, o, qəfildən ortaya çıxır və hamını heyrətləndirir; şair sağlam olsa da, əynində heç bir paltarı yox idi. Paltarları bir əyyaş tərəfindən oğurlanmış, sonra həmin əyyaş parkda ölmüşdü. Narkotik onun bütün həyatını məhv etmişdi.

1808-ci ildə arvadından ayrılan Koldricə, iki il sonra növbəti zərbəni Vordsvort vurur. 1810-cu ildə bu böyük dostluq sona çatır. 1813-cü ildə yüksək dozadan sonra səhhəti pisləşən Koldric Bristolda bir klinikada müalicəyə başlayır. 1814-cü ildə dostlarından birinə yazırdı: “Çarmıxa gərildim, öldüm, dəfn edildim. Cənnətə yüksəldim və indi mərhələ-mərhələ yenidən doğuluram…”

Klinikada müalicəsi uğursuz olsa da, 1826-cı ildə yenidən müalicəyə cəhd edir. Amma bu asılılıqdan xilas olmaq mümkün deyildi. Ailəsindən ayrılmağı, dostlarının tərk etməyi Koldrici çökdürmüşdü. Morfin asılılığından xilas olmayan şair, 1834-cü ildə ürəyində yaranan problemlər səbəbindən dünyasını dəyişir.

Xarici keçidlər

1. Samuel Taylor Coleridge // Kindred Britain.
2. Lundy D. R. Samuel Taylor Coleridge // The Peerage (ing.).
3. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
4. Beer J. B. Samuel Taylor Coleridge // Encyclopædia Britannica (ing.).