Qiymətləndirmə riski (ing.Valuation risk) — maliyyə və ya maddi aktivlərin real[1] dəyərinin səhv qiymətləndirilməsi nəticəsində yaranan potensial zərəri ifadə edir.[2] Bu risk, aktivlərin yanlış qiymətləndirilməsinə görə investorlara, şirkətlərə və ya digər maraqlı tərəflərə mənfi təsir göstərə bilər. Qiymətləndirmə riski müxtəlif bazar şərtlərindən, qiymətləndirmə metodlarından və ya məlumat çatışmazlığından qaynaqlana bilər.[3]
Aktivlərin dəyərini təyin edərkən düzgün olmayan və ya qeyri-dəqiq qiymətləndirmə metodlarından istifadə.[4] Aktivlərin real bazar dəyərini qiymətləndirmək üçün lazımi məlumatların olmaması. Qiymətləndirmə zamanı bazardakı volatillik, qiymətlərin sürətlə dəyişməsi və ya bazar iştirakçılarının qeyri-müəyyən davranışı.[5] Əmlak, səhmlər və ya qeyri-maddi aktivlər kimi qiymətləndirilən elementlər üçün subyektiv fərziyyələrin istifadə edilməsi. Məsələn, vergi qanunvericiliyindəki dəyişikliklər aktivlərin dəyərinə təsir göstərə bilər. Xüsusilə maliyyə alətləri və ya törəmə məhsullar üçün tətbiq olunan maliyyə modellərinin qeyri-dəqiq və ya natamam olması.[6]
Qiymətləndirmə riskinə məruz qalan aktivlər
Səhmlərin və ya obliqasiyaların qiymətləri bazar şərtlərinə görə dəqiq əks etdirilməyə bilər[7][8][9]
. Daşınmaz əmlak bazarında dəyərləndirmə zamanı tələb-təklif dəyişiklikləri nəzərə alınmaya bilər.[10][11] Məsələn, opsionlar və fyuçerslər üçün qiymətləri hesablamaq çətin ola bilər, çünki bunlar tez-tez mürəkkəb modellərə əsaslanır. Patentlər, ticarət markaları, brend dəyəri kimi qeyri-maddi aktivlər subyektiv qiymətləndirilə bilər.[12][13] Valyuta məzənnələrinin dəyişməsi ilə bağlı risklər də qiymətləndirmə riskinə daxildir.
Qiymətləndirmə riskinin menecmenti
Aktivləri qiymətləndirmək üçün birdən çox metoddan istifadə edilməli və nəticələr müqayisə edilməlidir (məsələn, bazar qiyməti, diskontlaşdırılmış pul axını analizi və s.).[14] Qiymətləndirmə üçün istifadə edilən bazar məlumatları aktual və dəqiq olmalıdır. Qiymətləndirmə prosesinə peşəkar ekspertlərin cəlb edilməsi riskləri azalda bilər. Aktivlərin bazar dəyərinin və risk amillərinin mütəmadi olaraq[15] yenidən nəzərdən keçirilməsi. Qiymətləndirmə zamanı bazar volatilliyini və digər iqtisadi faktorları nəzərə almaq vacibdir. Qiymətləndirmə ilə bağlı risklərin azaldılması üçün müstəqil auditlərin aparılması. Məsələn, valyuta və ya törəmə maliyyə alətləri üzrə riskləri hedcləməklə qiymətləndirmə riskinin təsirlərini məhdudlaşdırmaq.[16]
Misal
Bir şirkət, yeni bir müəssisəni satın almaq istəyir və həmin müəssisənin dəyərini təyin edir.[17][18] Qiymətləndirmə zamanı bazar məlumatlarının köhnə olması və ya gələcək pul axınlarının yanlış proqnozlaşdırılması nəticəsində aktivin dəyəri həddən artıq yüksək qiymətləndirilə bilər. Bu, şirkətin artıq ödəmə etməsinə və gələcəkdə maliyyə zərərləri ilə üzləşməsinə səbəb ola bilər. Qiymətləndirmə riski maliyyə alətlərində, daşınmaz əmlakda, investisiyalarda və hətta şirkətlərin satınalmalarında vacib bir məsələdir.
