Peter H. Duesberg (2 dekabr 1936-cı ildə anadan olub) alman-amerikalı molekulyar bioloq və Berkli Kaliforniya Universitetində molekulyar və hüceyrə biologiyası professorudur. O, xərçəngin genetik aspektlərinə dair ilk araşdırmaları ilə tanınır. O, QİÇS inkarçılığının, HİV-in QİÇS-ə səbəb olmadığı iddiasının tərəfdarıdır.
Duesberg karyerasının əvvəlində onkogenlər və xərçənglə bağlı araşdırmalarına görə böyük nüfuz qazanmışdı. Peter K. Foqt ilə 1970-ci ildə quşların xərçəngə səbəb olan virusunun xərçəng yaratmayan viruslarla müqayisədə əlavə genetik materiala malik olduğunu bildirdi və bu materialın xərçəngə səbəb olduğunu fərz etdi.[2] 36 yaşında Duesberg Kaliforniya Universitetində, Berklidə vəzifə səlahiyyətlərinə layiq görüldü və 49 yaşında ABŞ Milli Elmlər Akademiyasına üzv seçildi. O, 1986-cı ildə Milli Səhiyyə Agentliyindən Görkəmli Araşdırmaçı Qrantı alıb.[3]
Elmi həmkarları tərəfindən uzun müddət müxalif hesab edilən Duesberg 1987-ci ilin martında Xərçəng Araşdırmalarında dərc olunmuş "Retroviruslar kanserogenlər və patogenlər kimi: gözləntilər və reallıq" adlı məqaləsi ilə ictimaiyyət arasında şöhrət qazanmağa başladı. Bu və sonrakı yazılarında Duesberg QİÇS-in uzun müddət Psixoaktiv maddələrin rekreativ istifadəsi və ya antiretrovirus terapiyası nəticəsində yarandığı və 'HİV' kimi tanınan retrovirusun zərərsiz insan virusu olması ilə bağlı fərziyyəsini irəli sürdü. Bunun əksinə olaraq, elmi konsensus ondan ibarətdir ki, HİV və ya İİV infeksiyası QİÇS-ə səbəb olur; [4] Duesberg-in HİV/QİÇS iddiaları elmi ictimaiyyət tərəfindən səhv kimi qəbul edilmiş və rədd edilmişdir.[5]Təbiət və Elm jurnallarında onun fikirlərinin nəzərdən keçirilməsi və onların inandırıcı olmadığını, eləcə də Dyusberqin fərqli fikir söyləmək hüququna malik olmasına baxmayaraq, HİV-in QİÇS-ə səbəb olduğuna dair sübutları ədalətli şəkildə nəzərdən keçirmədiyini iddia etdilər. Bu, onun fikrinə etimadsızlıq demək idi.
Lakin onun fikirləri Cənubi Afrikanın HİV/QİÇS siyasətinə əsas təsir göstərmişdir, bu QİÇS inkarını qəbul edən Tabo Mbeki rəhbərliyi altında baş vermişdir. Duesberg, 2000-ci ildə Mbeki tərəfindən çağırılan məsləhətçi paneldə çalışmağa başladı. Duesberg Medical Hypotheses jurnalındakı məqaləsində bu araşdırmalarını müqayisələndirdi , lakin jurnalın naşiri Elsevier daha sonra Dyusberqin məqaləsini dəqiqlik və etika ilə bağlı narahatlıqlar, eləcə də ekspert rəyi zamanı rədd edilməsi ilə bağlı geri götürdü.[6][7] Hadisə 2009-cu ildə Duesberg-in sui-istifadə halları ilə bağlı araşdırmalara və Berkli Kaliforniya Universitetinə onunla bağlı bir neçə şikayətə səbəb oldu. İstintaq 2010-cu ildə dayandırıldı, universitet rəsmiləri intizam cəzasını dəstəkləmək üçün kifayət qədər dəlil tapmadıqlarını bildirdilər.[8][9]
1970-ci illərdə Duesberg xərçənglə bağlı əsaslı işinə görə beynəlxalq şöhrət qazandı. Duesberg-in xərçənglə bağlı ilk işində şiş böyüməsinin tezləşməsi güman edilən bir toyuq virusu - Rous sarkoma virusunun genomundanv-src onkogenini təyin edən ilk mikrobioloq oldu.[10] Duesberg xərçəngdə onkogenlərin və retrovirusların əhəmiyyətini müqayisə edir. O, ilk dəfə 1914-cü ildə Teodor Heinrix Boveri tərəfindən irəli sürülmüş xərçəngin anevloid hipotezini dəstəkləyir.[10]
Duesberg mutasiyaların, onkogenlərin və anti-onkogenlərin əhəmiyyətini tamamilə rədd edir. Duesberg digər tədqiqatçılarla birlikdə 1998-ci ildə Proceedings of the National Academy of Sciences jurnalında dərc olunmuş məqaləsində xromosom sayı ilə xərçəng hüceyrələrinin genetik qeyri-sabitliyi arasında riyazi korrelyasiya haqqında məlumat verdilər ki, bunu da onlar "ploidlik faktoru" adlandırdılar və bu əvvəlki tədqiqatları təsdiqlədi.
Xərçəng genlərinin rolunu ifşa etməkdə Duesberg ilə razılaşmaq istəməyən bir çox tədqiqatçı alternativ fərziyyələrin araşdırılmasını dəstəkləyirlər. Bu mövzuda araşdırmalar və müzakirələr davam edir. 2007-ci ildə Scientific American, Duesberg-in anevloid xərçəngi nəzəriyyəsi haqqında məqaləsini dərc etdi. Scientific American jurnalının redaktorları bu məqaləni dərc etmək qərarlarını izah edən fikirlərini redaksiya məqaləsində qeyd etdilər: "Beləliklə, Duesberg İİV ilə bağlı nə qədər səhvdirsə, onun xərçənglə bağlı əhəmiyyətli dərəcədə haqlı olması şansı da var."
Dyusberqin xərçəngin anevloidiya nəzəriyyəsinin nəticəsi onun İnsan Papilloma Virusuna (HPV) qarşı peyvənd edilməsinə qarşı çıxmasıdır, [11] çünki Duesberg keçmiş HPV infeksiyası ilə uşaqlıq boynu xərçənginin son inkişafı arasında səbəb-nəticə əlaqəsinə etiraz etmişdir.[12] Duesberg ümumiyyətlə peyvəndin tərəfdarı olsa da, HPV peyvəndinin yayılmasına qəti şəkildə qarşı çıxdı və bunun riskli olduğunu və fayda olmayacağını bildirdi.[13]
QİÇS
Vaşinqtonda yerləşən siyasi mühafizəkar kitab nəşriyyatı olan Regnery Publishing tərəfindən 1996-cı ildə nəşr olunan onun "QİÇS Virusunu İxtira etmək" kitabında və digər çoxsaylı jurnal məqalələrində və redaktora məktublarında Duesberg HİV-in zərərsiz olduğunu və istirahət məqsədilə narkotik istifadə edən insanlarda QİÇS-in yaranmasını iddia edirdi. Xüsusilə zidovudin (AZT, QİÇS-in müalicəsində istifadə olunan bir dərman) Afrikadan kənarda QİÇS-in əsas səbəbi olaraq onun tərəfindən qeyd edilir. (Buna Duesberg hipotezi deyirlər). O, QİÇS xəstəliklərini narkotik istifadəsi üçün markerlər hesab edir, məsələn, bəzi homoseksuallar arasında poppers ( alkil nitritlər ) istifadəsi ilə QİÇS arasında əlaqə olduğunu iddia edir.[12] Məhz 80-ci illərin əvvəllərində sonradan HİV olaraq adlandırılan virusun ilk homoseksuallar arasında yayılması dönəmində popperslər geniş istifadə olunmağa başlamışdı və həmin homoseksuallarda aşkarlanan eyni tipli immun xəstəlikləri poppersin yarada biləcək yan təsirlərinə aiddir.[14] Bu fərziyyə QİÇS-i yalnız HİV infeksiyasının yarada biləcəyini göstərən dəlillərlə təkzib etməkdə davam edirlər.
Duesberg, Afrikada QİÇS-ə səhv diaqnoz qoyulduğunu və epidemiyanın bir "mif" olduğunu iddia edərək, [15] QİÇS-in diaqnostik meyarlarının Afrikada başqa yerlərdən fərqli olduğunu iddia edir.[16] Afrika QİÇS xəstələrinin immun sisteminin pozulmasını qida çatışmazlığı, çirklənmiş içməli su və Afrikadakı QİÇS xəstələri üçün ümumi olduğunu düşündüyü müxtəlif infeksiyalar kimi amillərlə izah etmək olar. Duesberg həmçinin iddia edir ki, HİV kimi retrovirusların sağ qalmaq üçün zərərsiz olması lazımdır və retrovirusların yayılmasının normal yolu anadan uşağa anadangəlmə infeksiya yolu ilə ötürülməsidir.[12]
Duesberg 1987-ci ildə bu mövzuda ilk məqaləsini dərc etdikdən sonra elm adamları onun QİÇS-in səbəbləri ilə bağlı fərziyyələrinin düzgünlüyünü araşdırmaqdadırlar və hər zaman onun bu fikirlərini tənqid etmişlər. Duesberg, İİV-in QİÇS-ə səbəb olduğu məqalələri təkzib etmək hüququ tələb edərək, Nature elmi jurnalının o zamankı redaktoru Con Maddox ilə uzun bir mübahisəyə girdi. Bir neçə il Maddox bu tələblə razılaşdı , lakin sonda Dyusberqin tənqidlərini dərc etməyə davam etməkdən imtina etdi.
Dyusberqin fərziyyəsinə dair bir sıra elmi tənqidlər 1994-cü ildə Science jurnalında onun bəzi iddialarına dair 3 aylıq elmi araşdırmanın nəticələrini təqdim edən icmal məqaləsində ümumiləşdirilmişdir. Elm məqaləsində elm yazıçısı Jon Cohen həm HİV tədqiqatçıları, həm də QİÇS-i inkar edənlərlə (Dyusberqin özü də daxil olmaqla) müsahibə götürdü və Duesberg tərəfindən yazılmış məqalələri nəzərdən keçirməyə əlavə olaraq AİDS ədəbiyyatını araşdırdı. Məqalədə deyilirdi:
...Berkli virusoloqu təxribatçı suallar qaldırsa da, bir neçə tədqiqatçı onun HİV-in QİÇS-in səbəbi olmadığına dair əsas iddiasını inandırıcı hesab edir.Əsas QİÇS tədqiqatçıları iddia edirlər ki, Duesberg-in arqumentləri onun tezislərinə zidd olan dəlilləri rədd etmək, qeyri-mümkün qəti sübut tələb etmək və qeyd olunan açıq araşdırmaları rədd etməklə qurulur. Jon Cohen.[17]
Məqalədə həmçinin bildirilirdi ki, Duesberg və QİÇS-i inkar edən hərəkat bəzi görkəmli elm adamlarından, o cümlədən Nobel mükafatı laureatı Keri Mullisdən dəstək toplayıb, lakin Duesberg hər zaman elmi etibarnamələrdə inkarçılıqla bağlı "ən çox zərər verən şəxs" olaraq təsvir edilmişdir.
2010-cu ildə elmdə sui-qəsd nəzəriyyələri haqqında məqalədə Ted Goertzel Dyusberqin HİV/QİÇS əlaqəsinə qarşı çıxmasını, elmi nəticələrin irrasional əsaslarla mübahisə edildiyini, ritorikaya əsaslanaraq, ədalətə müraciət etməkdən daha çox fərqli fikir söyləmək hüququna müraciət etdiyini vurğulayır. Goertzel bildirdi ki, Duesberg, bir çox digər inkarçılarla birlikdə tez-tez təqib edilən fizik və astronom Qalileo Qalileyin adını çəkərək, "ortodoksluğa müqavimət göstərən cəsarətli müstəqil alim" meminə müraciət edir.
Duesberg-in QİÇS-i inkar etməsi bütün hesablara görə, onu dünya elmi ictimaiyyəti üçün bir izqoya çevirdi.[18]
QİÇS inkarçılığının nəticələri
2000-ci ildə Duesberg, Cənubi Afrikanın o zamankı prezidenti Tabo Mbeki tərəfindən çağırılan HİV və AİDS üzrə 44 üzvdən ibarət Prezident Məsləhət Panelində oturan ən görkəmli QİÇS inkarçısı idi.[19] Panelin 2000-ci ildə Durbanda keçirilən Beynəlxalq QİÇS-lə Mübarizə Konfransı ilə eyni vaxtda görüşü və Mbekinin HİV/QİÇS elminə dair şübhələrinin əsaslı olduğu və elmi ictimaiyyətdə fəal müzakirə edildiyi təəssüratını çatdırmaq planlaşdırılırdı.
QİÇS-lə mübarizə konfransı zamanı yayımlanan paneldə inkarçıların fikirləri yenidən diqqət çəkdi.[20] Mbeki daha sonra QİÇS inkarını dəstəklədiyinə [21][22] və hamilə HİV-müsbət Cənubi Afrikalı qadınların antiretrovirus dərmanlarla müalicəsinə qarşı çıxdığına görə ciddi siyasi zərbə aldı. Mbeki 2002-ci ildə inkarçılarla əlaqələrini qismən zəiflətdi və onlardan adlarını onunki ilə əlaqələndirməyi dayandırmağı xahiş etdi.
Mbekinin panelinə QİÇS-i inkarçıların daxil edilməsinə cavab olaraq, Durban Bəyannaməsi hazırlanmış və 5000-dən çox alim və həkim tərəfindən imzalanmış və İİV-in QİÇS-ə səbəb olduğunu sübut edən sübutları “aydın, hərtərəfli və birmənalı” olaraq təsvir etmişdir.
İki müstəqil araşdırma, Tabo Mbeki hökumətinin qismən Duesberg-in yazıları və məsləhətləri ilə formalaşan ictimai səhiyyə siyasətinin 330,000-dən çox QİÇS ölümünün səbəbi olduğu qənaətinə gəldi.
