Maykl Cerard Tayson (ing.Michael Gerard Tyson; 30 iyun1966[1][2][…], Bruklin, Nyu-York) — 1985–2005-ci illərdə döyüşmüş peşəkar ABŞ boksçusu. 2024-cü ildə yenidən rinqə qayıtmağa hazırlaşır. Mayk Tayson bütün zamanların ən yaxşı ağır çəki dərəcəsində döyüşən boksçularından biri hesab olunur. 1987-ci ildən 1990-cı ilə qədər olan illər ərzində Mayk Tayson eyni vaxtda bütün ağır çəki dərəcələrində boks titullarına sahib olub və bu onu boks dünyasında şəksiz çempion edib. Boks karyerasının başlanğıcında Tayson ilk 19 görüşündə rəqiblərini nokaut edərək qalib gəlmişdi. Bu nokautlardan 12-si matçın ilk raundunda baş vermişdir.
Mayk Tayson ilk çempionluq kəmərini 20 yaşında, tarixdəki hər hansı digər ağır çəkili boksçudan daha gənc yaşda qazanıb.[3] O, eyni vaxtda üç böyük boks təşkilatının (WBA, WBC, IBF) çempionu olan ilk boksçu, və eyni zamanda bu titulları bir-birinin ardınca qazanan yeganə boksçu olub. Tayson 1988-ci ildə döyüşünün ilk raundunda Maykl Spinksi cəmi 91 saniyəyə nokaut edərək ağır çəki dərəcəsində şəksiz çempion titulunu qazanıb.[4] 1990-cı ildə dövrünün ən böyük ağır çəkili boksçularından biri hesab edilən Mayk Tayson maraqla gözlənilən qarşılaşmada Baster Duqlasla üz-üzə gəlib. Tayson matçda açıq-aşkar qalib görünürdü ki, Duqlas onu nokaut edərək təəccüblü şəkildə məğlub edib.[5]
Mayk Tayson 1992-ci ildə cinsi istismarda təqsirli bilinərək 6 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. O, cəzasının üç ilini çəkdikdən sonra 1995-ci ildə şərti olaraq azadlığa buraxılılıb.[6] Mayk 1996-cı ildə rinqlərə qayıdaraq itirdiyi titullarını geri qaytarmağı bacarıb. Bununla o, Floyd Patterson, Məhəmməd Əli, Tim Uizerspun, Evander Holifild və Corc Foreman ilə birlikdə uduzduqdan sonra ağır çəkidə çempionluq qazanan elit boksçular sırasına düşüb. Ancaq Tayson həmin il keçirilən döyüşlərdə WBC və WBA titullarını yenidən itirir. 1997-ci ildəki revanş matçında Tayson Evander Holifildin qulaqlarını dişləyərək qoparmış və nəticədə döyüşdən diskvalifikasiya edilmişdi. 2002-ci ildə Mayk Tayson Lennoks Lyuislə ağır çəki üzrə dünya çempionu titulu uğrunda döyüşüb. Tayson döyüşdə nokautla məğlub olub.
Mayk Tayson döyüşərkən aqressiv və amansız olması ilə tanınır. O, həm rinqdə, həm də ondan kənarında problemlər yaradır. Mayk qeyd edir ki, bu üslubunu tarixin ən qorxulan döyüşçüsü kimi tanınan Sonni Listondan götürüb.[7][8] Mayk Tayson yüksək nokaut-qələbə faizinə görə boks tarixinin ən yaxşı yumruqçularından biri seçilib. O, qələbələrinin 88%-dən çoxunu rəqiblərini nokauta salmaqla əldə edib.[9] Bu təsirli rekord ona “The Ring” jurnalının bütün zamanların ən böyük yumruqçuları siyahısında 16-cı yeri qazandırdı. “ESPN” onu ağır çəkili boks tarixinin ən bərk vuruşçuları siyahısında birinci yerə layiq görüb.[10] “Sky Sports” onu peşəkar boks rinqinə çıxan ən vəhşi döyüşçü kimi təsvir edir.[11] Mayk öz adını Beynəlxalq Boks Şöhrət Zalına və Ümumdünya Boks Şöhrət Zalına yazdıraraq şərəfləndirib.
Maykl Cerard Tayson ABŞ-nin Nyu-York ştatının Bruklin şəhərində Lorna Smit və Cimmi Kirkpatrikin ailəsində dünyaya göz açıb. Dünya şöhrətli boksçu Tayson soyadını anasının birinci həyat yoldaşından götürüb. Maykl hələ dünyaya gəlməmişdən atası ailəni tərk edib. Tayson 10 yaşına qədər sakit, heç kəsin diqqətini çəkməyən bir uşaq təsiri bağışlayıb. 11 yaşındaykən həyatında baş verən bir hadisə onun həyatını büsbütün dəyişib. Mayk hələ uşaqlıqdan sülh rəmzi olan göyərçinləri və onları bəsləməyi həddən çox sevirdi. Bir dəfə yerli uşaqlardan ibarət bandit qruplaşmasının liderlərindən biri Maykın göyərçinlərindən birini götürür və başını üzərək yerə atır. Bundan bərk qəzəblənmiş Mayk rəqibinin üstünə şığıyır və onu yaxşıca əzişdirir. Bu hadisədən sonra tay-tuşları və yerli bandit qruplaşması arasında Maykın nüfuzu birə-beş artır. Cinayətkar qrupun üzvü olan bu uşaqlar onu dəstələrinə cəlb edir, oğurluğa, cib soymağa təhrik edirdilər.
Həyatında baş verən və onun həyatını müsbət istiqamətə dəyişən hadisə isə Mayk Taysonun boksun kralı Məhəmməd Əli ilə görüşü olur.Məhəmməd Əli və digər məşhurların çətin tərbiyə olunan uşaqlara təsir göstərmək üçün onlarla görüşü həmin dövr üçün xarakterik hal idi. Boks əfsanəsinin görüşü Maykda xoş təsir oyadır və beləliklə, o, 13 yaşında həddi-büluğa çatmayan cinayətkarlar üçün xüsusi məktəbə göndərilir.
Bu məktəbdə o idman müəllimi Bobbi Stüartla tanış olur. Stüart onun əsil insan kimi formalaşmasında və boksla peşəkar idmançı kimi məşğul olmasında böyük rol oynayır. Maraqlıdır ki, Mayk artıq 13 yaşında uzanılı halda 100 kq-lıq ştanqı qaldıra bilirdi. Bu zaman Stüart şagirdini əfsanəvi məşqçi və menecer Kass D` Amato ilə tanış etməyin vaxtı gəlib çatdıyını başa düşür. Hər şey bundan başlayır: Kass D` Amatonun evində yaşayarkən sonsuz sayda köhnə video yazılara baxır, məşhurların döyüşlərini izləyir. Bütün bunların təsiri idi ki, Mayk Tayson rinqə o dövr üçün qeyri-adi imicdə çıxırdı: xalatsız, musiqi olmadan, qara tumanda və yalın ayaqla.
Qeyd edək ki, Mayk Tayson üç dəfə ailə həyatı qurub: ilk həyat yoldaşı Robin Hivens aktrisa olub, ikinci dəfə Monika Terner adlı həkimlə evlənib, üçüncü dəfə (2009) taleyini Lakiya Spayserlə bağlayıb.Ümumilikdə 8 uşaq sahibi olan Mayk Amerika ştatlarının birində yaşayır.
Onun bacı və qardaşları: Rodni və Denis Tayson, Cimmi Li Kirkpatrik.
Yeniyetmələr arasında ilk ağır çəki dərəcəsində Olimpiya çempionu tituluna layiq görülən Mayk Tayson peşəkar karyerası ərzində 59 (əlli doqquz) döyüş keçirib: 50 (əlli) -sində qələbə (44-ü nokautla) qazanıb, 7 (yeddi) dəfə məglubiyyət acısı yaşayıb, 2 (iki) döyüşü alınmayıb.
Məşhur boksçu həvəskar karyerası ərzində isə 60 (54 qələbə,7 məğlubiyyət) döyüş keçirib.
↑Sonny Liston, The Champion That Nobody Wanted . A&E Biography. July 25, 2001. Event occurs at 12:38. November 2, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 1, 2023 – Boxing Royalty (YouTube) vasitəsilə. (former boxer Chuck Wepner speaking) Nobody ever hit me like that guy. Every time he hit you, he broke something. I went through ten rounds with him, and broke my nose, my left cheekbone, and gave me 72 stitches. I was an intimidator until I fought Sonny Liston.
