Maddələrin aqreqat halı

Maddənin aqreqat hallarının dəyişməsi

Maddənin aqreqat halları (lat. aggrego 'toplaşma') — Maddələr əsasən dörd aqreqat halında olur: bərk, maye, qaz və plazma. Maye və bərk hallar həmçinin kondensləşmiş hal adlanır. Bu və ya digər aqreqat halının mövcudluğu maddəni təşkil edən hisəciklərin təbiətindən və onların qarşılıqlı təsir xarakterindən asılıdır.maye öz formasını asanlıqla dəyişir,həcmini isə sabit saxlayır.Qazların xüsusi hecmi yoxdur,verilen bütün həcmi tutur.

Bütün maddələr kifayət dərəcədə alçaq temperaturda bərk halda olur. Bərk maddəni təşkil edən hissəciklərin hərəkəti olduqca məhduddur. Buna əsasən hissəciklərin həmin yerlərdə olma ehtimalı maksimuma çatır. Bütün bunların sayəsində bərk maddələr müəyyən forma və həcmə malik olur.

Mayedə hissəciklər arasındakı məsafə əksər hallarda bərk maddələrə nisbətən böyük, cazibə qüvvələri isə nisbətən zəif olur. Maye aqreqat halı öz təbiətinə görə müəyyən quruluşa malik olan bərk və heç bir quruluşu olmayıb, nizamsız hərəkətdə olan hissəciklərdən ibarət qaz aqreqat halları arasınd aralıq yer tutur. Mayelər üçün müəyyən həcmin olması və formanın olmaması xarakterikdir.

Maye maddə buxarlanma, qaynama nəticəsində qaz halına keçir. Bu halda hissəciklər arasındakı məsafə mayedə olduğundan daha çox artaraq, onların öz ölçülərinə nisbətən bir neçə dəfə böyük olur. Buna əsasən hissəciklər arasındakı qarşılıqlı təsir qüvvələri daha artıq zəifləyir. Bu halda isə hissəciklər öz yerlərini sərbəst surətdə dəyişə bilir.

Maddənin dördüncü halı da mövcuddur. Çox yüksək temperaturlarda maddələr ionlaşmış qaza - plazmaya çevrilir. Maddənin "plazma" adlanan bu halını yerlərini fasiləsiz dəyişən elektron, ion, atom və hətta nüvələrin qarışığı təşkil edir. Temperaturu 10000-100000 0C-yə bərabər olan plazma "soyuq", 1000000 0C-yə qədər olan plazma isə "qaynar" plazma adlanır. Axırıncı halda dur plazmada neytral atomlar olmur. O yalnız elektron, ion və atom nüvələrinin qarışığından ibarət olur. Buna görə də, plazma elektroneytral olsa da, o, elektron və ion keçiriciliyinə malik olur.

Maddələrin aqreqat halının xassələri

Ərimə - maddənin bərk kristal haldan maye hala keçməsidir.

Ərimə temperaturu - kristal maddənin maye hala keçdiyi temperaturdur. Oksigen qazı üçün ərimə temperaturu -219 °C, buz üçün 0 °C, dəmir üçün 1535 °C-dir. Həcm və formasını saxlamaq bərk cisimlərin əsas xassəsidir.

Xüsusi ərimə istiliyi - ərimə temperaturunda bir kiloqrqm bərk kristal maddəni mayeyə çevirmək üşün lazım olan enerjidir, λ (lambda) hərfi ilə işarə olunur və BS-də ölçü vahidi 1C/kq-dır. Yəni ərimə temperatundakı 1 kq bərk kristal maddənin daxili enerjisi həmin temperaturdakı mayenin daxili enerjisindən azdır. Ona görə də maye kristallaşan zaman bərkimə temperaturunda bu qədər enerji ayrılır.
Xüsusi kristallaşma istiliyi - bərkimə temperaturunda 1 kq mayenin kristallaşması zamanı ayırdığı enerjidir. Xüsusi kristallaşma istiliyi xüsusi ərimə istiliyinə ədədi qiymətcə bərabərdir.

Amorf maddələr - zərrəcikləri nizamsız yerləşmiş bərk cisimlərdir və onların birqiymətli ərimə temperaturu yoxdur, temperatur yüksəldikcə maddə tədricən maye hala keçir.

Mayelərin əsas xassəsi - həcmini saxlayıb formasını asanlıqla dəyişməkdir.
Qazların əsas xassəsi - həcm və formasını saxlamamasıdır,onlar verilən həcmi tamamilə tutur.Temperatur yüksəldikcə maye zərrəciklərinin istilik hərəkəti enerjisi və həm də buxarlanma sürəti yüksəlir.
Qaynama - maye daxilində baş verən intensiv buxarlanma hadisəsidir.
Xüsusi buxarlanma istiliyi - verilmiş temperaturda vahid kütləli mayeni buxara çevirmək üçün lazım olan istilik miqdarıdır,L ilə işarə olunur,BS- də ölçü vahidi 1C/kq-dır.
Kondensasiya - maddənin qaz haldan maye hala keçməsidir.
Xüsusi kondensasiya istiliyi - verilmiş temperaturda 1 kq buxarın mayeyə çevrilməsi zamanı ayrılan enerjidir və ədədi qiymətcə xüsusi buxarlanma istiliyinə bərabərdir. Qaynama başladıqdan sonra xaricdən verilən istilik miqdarı mayenin temperaturunu yüksəltməyə deyil mayenin buxarlanmasına sərf olunur.
Qaynama temperaturu - mayenin qaynadığı temperatura deyilir. Məsələn oksigen qazının qaynama temperaturu -193 °C-dir, su isə 100 °C-də (normal atmosfer təzyiqində) qaynayır.
Sublimasiya - bərk cismin maye hala keçmədən qaz halına keçmə prosesidir.

Desublimasiya - maddənin qaz halından maye hala keçmədən bərk hala keçmə prosesidir. Maye tamamilə buxara çevrildikdən sonra möhkəm qapalı qabda istilik verməni davam etdirsək istilik hərəkət enerjisi böyük olan molekullar bir-biri ilə toqquşmada bir və ya bir neçə elektronunu itirir. Nəticədə mənfi yükə malik elektron və müsbət ion yaranır.

Plazma - qismən və tamamilə ionlaşmış elə qazdir ki, orada müsbət və mənfi yüklərin miqdarı eynidir. Aşağı temperaturlu plazmalar da mümkündür. Plazmanın temperaturu təxminən 0 Kelvindən (bu zaman plasma kristal halda olur) 108 Kelvindədək dəyişir. Qalaktikamızı təşkil edən maddənin 99%-i plazma halındadır.

Aşağı istilikli hallar

Fotonik maddə

Fotonik maddədə, fotonlar kütlələri varmış kimi davranır və bir-birləri ilə əlaqəyə girirlər fotonik maddə molekulları belə oluşdura bilir. Bu vəziyyət kütlələri olmaması və əlaqəyə girməməsi kimi ümumi xüsusiyyətlərinə qarşıdır.

Qəribə maddə

Qəribə maddə, Tolman-Oppenheimer-Volkoff sərhəddinə yaxın (təqribi 2-3 günəş kütləsi) bəzi neytron ulduzları içində olabilən kuark maddənin bir növüdür. Aşağı enerji vəziyyətində davamlı ola bilər.

Yüksək enerjili hallar

Quark-gluon plazma

Quark-gluon plazma, nəzəri zərrəciklərin gluonlar dənizində sərbəstcə hərəkət edə bildiyi vəziyyətə deyilir.

Quark-gluon plazma 2000-ci ildə CERN də kəşf edildi.

Read other articles:

Tidslinje för scoutrörelsen redovisar viktiga händelser inom scoutrörelsen. 1907 Robert Baden-Powell 1-7 augusti: Försöksläger på Brownsea Island, med Robert Baden-Powell. 1908 Boken Scouting for Boys utkommer.[1] Emil Winkvist i KFUM startar scoutverksamhet i sin villa i Spånga. Scouting startar i Gibraltar, Malta, Kanada, Australien, Nya Zeeland, Irland och Sydafrika 1909 Ebbe Lieberath Ebbe Lieberath hittar av en slump under en båtresa Scouting for Boys och börjar att översätt...

 

Banco Central de Costa Rica Sede del banco central de Costa Rica LogoBanco central de Costa RicaSede Avenida Central, Calle 4, Merced, 10102, San José, San José.Fundación 27 de enero de 1950 (73 años)Presidente Róger Madrigal López[1]​Divisa Colón costarricenseCRC (ISO 4217)Reservas 6210,2 millones de US$[2]​Tipo de interés 6.50% (Julio de 2023)[3]​Sitio web http://www.bccr.fi.cr/[editar datos en Wikidata] El Banco Central...

 

För kompositören, se Jean Guillou. Jan Guillou Jan Guillou 2015.Född17 januari 1944 (79 år) Södertälje, Stockholms länYrkeFörfattare och journalistNationalitetSverige, från födelsen FrankrikeSpråksvenska[1], franska och engelskaGenrerFrämst historiska romaner och spionromanerMake/makaAnn-Marie SkarpBarnAnn-Linn GuillouDan GuillouWebbplatshttp://www.piratforlaget.se/authorship/jan-guillou/ Jan Oskar Sverre Lucien Henri Guillou (/gi'juː/), född 17 januari 1944 i Sö...

Elias Lönnrot Elias Lönnrot Données clés Nom de naissance Elias Lönnrot Naissance 9 avril 1802 Sammatti Décès 19 mars 1884 (à 81 ans) Sammatti Activité principale médecin, linguiste, lexicographe, explorateur, botaniste, écrivain, enseignant du folklore, du finnois et de la littérature, scientifique, journaliste et éditeur, Auteur Langue d’écriture finnois modifier Elias Lönnrot (né le 9 avril 1802 à Sammatti et mort le 19 mars 1884 à Sammatti) est un médecin, explor...

 

У Вікіпедії є статті про інші географічні об’єкти з назвою Дюмес. Місто Дюмесангл. Dumas Координати 34°38′04″ пн. ш. 88°50′52″ зх. д. / 34.634444444471775171° пн. ш. 88.84777777780578845° зх. д. / 34.634444444471775171; -88.84777777780578845Координати: 34°38′04″ пн. ш. 88°50′52″ зх. ...

 

この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。(このテンプレートの使い方)出典検索?: サンドイッチの一覧 – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL(2015年12月) この項目「サンドイッチの一覧」は途

Festival Sziget Lokasi Budapest, Hungaria Tahun diselenggarakan 1993 – sekarang Pendiri Müller Péter Sziámi, Károly Gerendai, dan lain-lain Tanggal Tujuh hari, biasanya pada minggu pertama bulan Agustus Genre Rock · alternative rock · psychedelic rock · punk rock · heavy metal · pop · synthpop · reggae · hip hop · indie · world · electronic Situs web sziget.hu Festival Sziget (S...

 

Ranting Palma karya William-Adolphe Bouguereau (1825–1905), potret seorang wanita yang tak teridentifikasi berbusana kuno Ranting palma adalah sebuah simbol kemenangan, keberhasilan, perdamaian, dan kehidupan abadi yang bermula di Timur Dekat kuno dan dunia Mediterania. Palma (Phoenix) disakralkan dalam agama-agama Mesopotamia, dan mewakili keabadian di Mesir kuno. Dalam Agama Yahudi, lulav, sebuah daun tertutup dari pohon kurma adalah bagian dari perayaan Sukkot. Ranting palma dianugerahka...

 

Іван Хотович Кравченко 200grcНародження 5 липня 1921(1921-07-05)Гнідин (Київська область)Смерть 1 травня 1945(1945-05-01) (23 роки)БерлінПоховання БраневоКраїна  СРСРРід військ  танкові військаОсвіта Сталінградське військове танкове училищеРоки служби 1940—1945Партія КПРСЗвання  Ле...

Saison 5 de RuPaul's Drag Race UK Logo de l'émission. Programme adapté RuPaul's Drag Race Genre Téléréalité Périodicité Hebdomadaire Réalisation Tony Grech-Smith Scénario Sarah WilsonChristian ManleyNiki Xenophontos Présentation RuPaulMichelle VisageAlan CarrGraham Norton Participants Alexis Saint-PeteBanksieCara MelleDeDeLiciousGinger JohnsonKate ButchMichael MarouliMiss Naomi CarterTomara ThomasVicki Vivacious Musique RuCo Inc. Thème du générique RuPaul's Drag Race Theme – R...

 

Spanish-born American footballer Nick PereraPersonal informationFull name Nicolas PereraDate of birth (1986-06-05) 5 June 1986 (age 37)Place of birth Madrid, SpainHeight 6 ft 3 in (1.91 m)Position(s) ForwardTeam informationCurrent team Tacoma StarsNumber 10Youth career K.N.S. TervurenCollege careerYears Team Apps (Gls)2005–2008 UC Santa Barbara Gauchos Senior career*Years Team Apps (Gls)2007 Bakersfield Brigade 3 (0)2008–2009 Benidorm CF 2010–2011 San Diego Sockers (...

 

Single by the Zombies She's Not ThereOne of side-A labels of original UK singleSingle by the Zombiesfrom the album Begin Here B-sideYou Make Me Feel GoodReleased24 July 1964Recorded12 June 1964StudioDecca Studios, West Hampstead, LondonGenre British R&B[1] jazz rock beat Length2:25LabelDecca F11940 (UK)Parrot 45PAR 9695 (US)Songwriter(s)Rod ArgentProducer(s)Marquis EnterprisesThe Zombies UK singles chronology She's Not There (1964) Leave Me Be (1964) The Zombies US singles...

2005 film by Perarasu SivakasiTheatrical release posterDirected byPerarasuWritten byPerarasuStory byPerarasuProduced byA. M. RathnamStarringVijayAsinPrakash RajCinematographySekhar V. JosephEdited byV. JaishankarMusic bySongs:Srikanth DevaScore:DevaProductioncompanySri Surya MoviesDistributed bySri Surya Movies ReleaseRelease date 1 November 2005 (2005-11-01) Running time175 minutesCountryIndiaLanguageTamil Sivakasi is a 2005 Indian Tamil-language masala film written and direct...

 

This article may require cleanup to meet Wikipedia's quality standards. The specific problem is: reference section need attention. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article if you can. (July 2023) (Learn how and when to remove this template message) Scientologist Lisa McPherson died in 1995 after refusing psychiatric treatment. Since the founding of the Church of Scientology in 1954 by L. Ron Hubbard, the relationship between Scientology and psychiatr...

 

Movie theater in Bangladesh For other uses, see Azad. AzadআজাদAzad in 2010Former namesMukul Talkies (1929–1964)AddressJohnson RoadDhakaBangladeshCoordinates23°42′41″N 90°24′35″E / 23.7112883°N 90.4096266°E / 23.7112883; 90.4096266OwnerThe Dhaka Picture Palace LimitedTypeMovie theaterCapacity1100Screens1Opened1929 (1929) Azad is a movie theater located in Johnson Road, Dhaka, Bangladesh. Azad is one of the oldest movie theaters and the fourth ...

Discount store chain This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Clover store – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2020) (Learn how and when to remove this template message) CloverIndustryRetailFounded1971Defunct1996FateLiquidationHeadquartersCherry Hill, New Jersey, U.S.ProductsCl...

 

This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (August 2022) (Learn how and when to remove this template message) Stevie NicholsonNicholson in November 2011Born (1983-12-30) 30 December 1983 (age&#...

 

For other uses, see Chinese cruiser Jiyuan. County-level & Sub-prefectural city in Henan, People's Republic of ChinaJiyuan 济源市TsiyuanCounty-level & Sub-prefectural cityLocation of Jiyuan City jurisdiction in HenanJiyuanLocation in ChinaCoordinates: 35°04′01″N 112°36′07″E / 35.067°N 112.602°E / 35.067; 112.602CountryPeople's Republic of ChinaProvinceHenanArea[1] • Total1,965 km2 (759 sq mi)Population (201...

1984 video game 1984 video gameThe Runes of ZendosDeveloper(s)Dorcas SoftwarePublisher(s)Dorcas SoftwarePlatform(s)ZX SpectrumRelease1984Genre(s)Action-adventureThe Runes of Zendos is a 1984 video game published by Dorcas Software. It is the sequel to The Oracle's Cave. Gameplay The Runes of Zendos is a game in which the merry principality of Dorcasia is conquered by the evil wizard of Zendos, and the player must rescue the twelve months that the wizard has trapped in a hidden hourglass.[...

 

Main antagonist of the A Nightmare on Elm Street franchise For other uses, see Freddy Krueger (disambiguation). Fictional character Freddy KruegerA Nightmare on Elm Street characterRobert Englund as Freddy KruegerFirst appearanceA Nightmare on Elm Street (1984)Created byWes CravenPortrayed by Robert Englund Michael Bailey Smith Chase Schrimer Tobe Sexton Jackie Earle Haley In-universe informationAliasThe Springwood SlasherClassificationMass murderer[1]Primary locationSpringwood, OhioS...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!