Laelatu meşə-çölü

Laelatu
est. Laelatu puisniit
Laelatu meşə-çölü sentyabr ayında (2010)
Yerləşməsi
58°35′01″ şm. e. 23°34′11″ ş. u.^HGYO
Ölkə	Estoniya
Laelatu
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Laelatu (est. Laelatu puisniit) — Estoniyanın qərbində meşə-çöl. Şimali Avropada qorunub saxlanılan ən böyük meşə-çöllərdən biri. Estoniyanın, eləcə də Şimali Avropanın ən zəngin fitosenoz ərazisi hesab olunur.^[1][2].

Coğrafiyası

Meşə-çöl Pyarnumaa vilayətində, Virtsu qəsəbəsindən 3 km şimal-şərqdə yerləşir. Qərbdən Rame və Mıyza körfəzləri ilə, şərqdən isə Kasselaxt və Xeynlaxt gölləri ilə əhatələnib. Meşə-çöl Puhtu-Laelatu Milli Parkının tərkibinə daxildir və parkın şimal hissəsində yerləşir. Əraziyə 1931–1968-ci illərdə fəaliyyət göstərmiş dəmiryolu yolu ilə gəlmək mümkündür. Laelatu meşə-çölünün ekosistemini öyrənmək üçün ərazidə Laelatu bioloji stansiyası fəaliyyət göstərir^[3][4].

Tarixi

XX əsrin birinci yarısında meşə-çöl Qərbi Estoniyanın vizit kartı idi. XX əsrin ikinci yarısında isə kənd təsərrüfatının intensiv inkişafı ilə əlaqədar meşə-çöl ərazisinin sahəsi azalmağa başlamışdır^[5].

1961–1981-ci illərdə meşə-çöl ərazisində sovet botaniki Kalo Pork tədqiqat işləri aparmışdır. Eyni zamanda ərazidə bioloji stansiyanın binasının inşasına başlanılmışdır. Binanı yerli meşəçi Elmar Vesker inşa etmişdir. Stansiya 1985-ci ildə fəaliyyət göstərməyə başlamışdır.^[6]

2 oktyabr 2015-ci ildə 2007-ci ildə yanmış stansiyanın yerində yenisi istifadəyə verilmişdir. 2007–2015-ci illər aralığında isə meşə-çöl ərazisində ancaq çöl tədqiqat işləri aparılmışdır^[7].

Xarakteriskası

Laelatu meşə-çölündə 546 ali bitki və 30-dan çox mamır növünə rast gəlinir. Meşə-çöl ərazisinin hər kvadrat km-nə 76 növ bitki düşür. Bu göstəricəyə görə o Argentinadakı dağ otlaq sahəsindən sonra dünyada ikincidir (89 növ)^[8][9][10]. Bu ərazidə Estoniyanın orxideya növlərinin 2/3 bitir.

Son illərin araşdırmalarına görə meşə-çöl ərazisinin biomüxtəlifliyi azalır.^[6]

İstinadlar

1. "Ilmus Laelatu puisniidu loodust ja ajalugu käsitlev kogumik". Pärandkoosluste Kaitse Ühing (eston). 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
2. "Природа". Keskkonnaamet / Департамент окружающей среды. 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
3. "Kaitsealune ala või üksikobjekt: Puhtu-Laelatu looduskaitseala (KLO1000176)". EELIS Infoleht (eston). Keskkonnaagentuur. 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
4. "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. Archived from the original on 2020-11-19. İstifadə tarixi: 2024-04-12.
5. "Лесолуг в Лаэлату". Estonica. Энциклопедия об Эстонии. 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
6. Toomas Kukk. Laelatu ajalugu ja loodus (эст.). — Estonia Maritima 9. — Tallinn, 2013. — ISBN 9789949332144.
7. Botaanika osakond. "Laelatu bioloogiajaam". Tartu Ülikool (eston). 2021-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
8. Центр управления государственными лесами. "RMK отдает на попечение полуприродные сообщества". Riigimetsa Majandamise Keskus (rus). 19.07.2018. 2021-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
9. "Взглянем на природные рекорды Эстонии – часть XXIV". Looduskalender (rus). 02.01.2020. 2021-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
10. Primack, Richard B.; Kuresoo, Rein; Sammul, Marek. Sissejuhatus looduskaitsebioloogiasse. — Tartu: Eesti Loodusfoto, 2008. — Lk. 49. — 416 lk. ISBN 9789985830895.