Avstriya irsi uğrunda müharibə

Avstriya irsi uğrunda müharibə
Fontenua döyüşü. Müəllif: Pyer L'Enfan.
Tarix	16 dekabr 1740 – 18 oktyabr 1748
Yeri	Şimali Amerika Hindistan Avropa
Səbəbi	Mariya Terezanın taxta çıxması ilə Praqmatik sanksiyanın rəddi
Nəticəsi	Axen sülhü
Ərazi dəyişikliyi	Prussiyanın Sileziya üzrə hökmranlığı təsbit edildi. Parma, Pyaçentsa və Qvastalla hersoqluqları İspaniya Burbonlarına verildi. Bütün digər ərazilər müharibədən əvvəlki sahiblərinə qaytarıldı.
Münaqişə tərəfləri
Fransa Prussiya (1740–42, 1744–45) İspaniya Saksoniya (1741–45) Bavariya (1741–42) Sardiniya krallığı (1741–42) Genuya (1745–48) İsveç (1741–43) Modena hersoqluğu Moğollar Habsburqlar Böyük Britaniya Hannover Hollandiya Saksoniya (1741–45) Sardiniya krallığı (1741–42) Rusiya (1741–43, 1748)
Komandan(lar)
XV Lüdovik Saksonlu Moris de Broli fon Levendal II Fridrix I Leopold II Leopold V Filipp İnfant Filipp Dümon VII Karl III Maksimilian Levenhaupt Lorenso de Mari Mariya Tereza I Frans Stefan Lüdviq Kevenhüller Lotaringiyalı Karl Otto fon Traun II Georq (şəxsi birlik) Robert Uolpol Spenser Kompton Henri Pelham Vilyam Avqust Tomas Metyus Karl Avqust III Avqust Fridrix Avqust Rutovski III Karl Emmanuel I Yelizaveta Pyotr Lassi
Tərəflərin qüvvəsi
1740: 140 min 80 min[1] 1747: 204 min[2] 120 min[3] 55,000[4]
İtkilər
Fransa 158,400 ölü və yaralı[5] Dəniz itkiləri: 20 xətt gəmisi, 16 freqat, 20 kiçik gəmi, 2,185 ticarət gəmisi və 1,738 dəniz topu[2] Prussiya: 23,100 ölü və yaralı[5] İspaniya: 3 min ölü və yaralı[5] Dəniz itkiləri: 17 xətt gəmisi, 7 freqat, 1,249 ticarət gəmisi və 1,276 dəniz topu[2] Habsburg Monarchy: 148 min ölü və yaralı[5] Böyük Britaniya: 26,400 ölü və yaralı[5] Dəniz itkiləri: 14 xətt gəmisi, 7 freqat, 28 kiçik gəmi, 3,238 ticarət gəmisi və 1,012 dəniz topu[2] Hollandiya: 14,630 ölü və yaralı[5] Savoyya-Sardiniya: 7,840 ölü və yaralı[5]
Ümumi itkilər
450 min hərbi itki və 300 min yaralı/itkin (hər iki tərəfdən)[6]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Avstriya irsi uğrunda müharibə (alm. Österreichischer Erbfolgekrieg‎) — Avropa dövlətlərinin 1740–1748-ci illərdə Avstriya irsi üstündə apardığı müharibə.

Zəmin

İmperator VI Karl və əksər Avropa dövlətləri tərəfindən 1713-cü ildə qəbul edilmiş Praqmatik sanksiyaya görə, Avstriya Habsburqlarının geniş torpaqları (Avstriya, Çexiya, Macarıstan, Cənubi Niderland, habelə İtaliyadakı torpaqlar) VI Karlın qızı Mariya Terezanın ixtiyarına keçməli idi, ancaq Karlın ölümündən sonra Fransa tərəfindən müdafiə olunan Prussiya, Saksoniya, İspaniya Mariya Terezanın varislik hüququnu tanımaqdan imtina etmişdir.^[7]

Hərbi əməliyyatlar

Avstriya torpaqlarını bölüşdürmək uğrunda Fransanın kömək etdiyi Prussiya, Bavariya, Saksoniya, İspaniya və Sardiniyadan ibarət koalisiya Britaniya, Hollandiya və sonralar Rusiya tərəfindən də müdafiə olunan Avstriyaya qarşı müharibəyə başlamışdır. Hərbi əməliyyatlar Avropa, Amerika və Hindistanda aparılırdı. Rusiya ordusunun Reynə çıxmasından qorxan Fransa sülh danışıqlarına razılıq vermişdir. Müharibə 1748-ci ildə imzalanmış Axen sülhü ilə başa çatmışdır. Beləliklə, Habsburqlar ərazilərinin böyük hissəsini əldə saxlamışdır (Mariya Terezanın varislik hüququ tanındı), lakin Sileziyanın çox hissəsi Prussiyaya verilmiş və İtaliyadakı torpaqların bir hissəsi itirilmişdi (bu torpaqlar İspaniyaya qaytarılmışdır). Sülh Avropa dövlətləri arasındakı ziddiyyətləri həll etmədi. Avstriya irsi uğrunda müharibə ilə Yeddiillik müharibə araasında ancaq qısa fasilə olmuşdur.^[7]

İstinadlar

1. Dwyer, Philip G. The Rise of Prussia 1700–1830. United Kingdom: Taylor & Francis, 2014. Page 14.
2. Clodfelter, 2002. səh. 78
3. Dwyer, p. 14.
4. Gregory Hanlon. "The Twilight of a Military Tradition: Italian Aristocrats And European Conflicts, 1560–1800." Routledge: 1997. Page 120: "Gradual buildup brought the army close to 55,000 effective soldiers (including the provincial militia regiments) in 1747. This level of two percent of the total population, while lower than that of Prussia or Sweden, was far ahead of France, Austria, and most other European states, and certainly had no rival in Italy."
5. "Statistics of Wars, Oppressions and Atrocities of the Eighteenth Century". 2018-12-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-11-14.
6. Clodfelter, 2002. səh. 81
7. Австрија ирси // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 64.

Əlavə ədəbiyyat

• Anderson, M. S. The War of the Austrian Succession 1740–1748. Routledge. 1995. ISBN 978-0-582-05950-4.
• Armour, Ian. A History of Eastern Europe 1740–1918. Bloomsbury Academic Press. 2012. ISBN 978-1-849-66488-2.
• Asprey, Robert B. Frederick the Great; The Magnificent Enigma (2007). iUniverse. 1986. ISBN 978-0-595-46900-0.
• Black, Jeremy. British Foreign Policy in an Age of Revolutions, 1783–1793. Cambridge University Press. 1994. ISBN 978-0-521-45001-0.
• Black, Jeremy. European Warfare, 1660–1815. London: UCL Press. 1994b. ISBN 978-1-85728-172-9.
• Black, Jeremy. America or Europe?: British Foreign Policy, 1739–63. University College London Press. 1998. ISBN 0-203-49947-6.
• Borneman, Walter R. The French and Indian War: Deciding the Fate of North America. HarperCollins. 2007. ISBN 978-0-060-76184-4.
• Browning, Reed S. The War of the Austrian Succession. New York (NY): St.Martin's Press. 1993. ISBN 978-0-312-09483-6.
• Carlyle, Thomas. History of Friedrich II of Prussia, called Frederick the Great. V. London. 1873.
• Chandler, David. The Art of Warfare in the Age of Marlborough. Spellmount Limited. 1990. ISBN 0-946771-42-1.
• Clark, Christopher. Iron Kingdom: The Rise and Downfall of Prussia, 1600–1947. Belknap Press. 2006. ISBN 978-0-674-03196-8.
• Clodfelter, Micheal. Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Reference to Casualty and Other Figures 1500-1999 (2017). McFarland & Co. 2002. ISBN 978-0786412044.
• Coxe, William. History of the House of Austria (2010). Nabu Publishing. 1847. ISBN 978-1-148-32947-5.
• Creveld, Martin van. Supplying War: Logistics from Wallenstein to Patton. Cambridge University Press. 1977. ISBN 978-0-521-21730-9.
• Davies, Norman. God's Playground: A History of Poland; Volume 1: The Origins to 1795 (2005). Oxford University Press. 1982. ISBN 978-0-199-25339-5.
• De Jomini, General Baron Antoine Henri. Treatise on grand military operations. I. New York (NY). 1862.
• De Périni, Hardÿ. Batailles françaises; Volume VI (fransız). Ernest Flammarion, Paris. 1896.
• Duffy, Christopher. Frederick the Great: A Military Life (2015). Routledge. 2015 [1985]. ISBN 978-1138924659.
• Dull, Jonathan R. The French Navy and the Seven Years' War. University of Nebraska Press. 2007. ISBN 978-0-803-21731-7.
• Fortescue, Sir John William. A History of the British Army. II. London: MacMillan. 1899.
• Harding, Richard. The Emergence of Britain's Global Naval Supremacy: The War of 1739–1748. Boydell Press. 2013. ISBN 978-1843838234.
• Hochedlinger, Michael. Austria's Wars of Emergence, 1683-1797 (Modern Wars in Perspective). Routledge. 2003. ISBN 978-0582290846.
• Holborn, Hajo. A History of Modern Germany, Volume 2: 1648–1840: 1648–1840 v. 2. Princeton University Press. 1982. ISBN 978-0-691-00796-0.
• Horn, David Bayne. "Saxony in the War of the Austrian Succession". The English Historical Review. 44 (173). 1929: 33–47. doi:10.1093/ehr/XLIV.CLXXIII.33. JSTOR 552493.
• Ingrao, Charles. The Habsburg Monarchy, 1618–1815 (New Approaches to European History). Cambridge University Press. 2000. ISBN 978-0-521-78034-6.
• Lee, Stephen J. Aspects of European History, 1494–1789. London: Routledge. 1984. ISBN 978-0-416-37490-2.
• Lincoln, W. Bruce. The Romanovs: Autocrats of All the Russias. New York (NY): The Dial Press. 1981.
• Luvaas, Jay. Frederick the Great on the Art of War. Free Press. 1966. ISBN 978-1-111-78540-6.
• Mahan, J. Alexander. Maria Theresa of Austria. New York (NY): Thomas Y. Crowell Pub. 1932.
• McKay, Derek. The Rise of the Great Powers 1648–1815. Routledge. 1983. ISBN 978-0582485549.
• McLynn, Frank. 1759: The Year Britain Became Master of the World. Vintage. 2008. ISBN 978-0-099-52639-1.
• McNally, Michael. Fontenoy 1745: Cumberland's bloody defeat. Osprey. 2017. ISBN 978-1472816252.
• Pritchard, James. In Search of Empire: The French in the Americas, 1670–1730. Cambridge: Cambridge University Press. 2004. ISBN 978-0-521-82742-3.
• Riding, Jacqueline. Jacobites: A New History of the 45 Rebellion. Bloomsbury. 2016. ISBN 978-1408819128.
• Rodger, Brendan. The Command of the Ocean: A Naval History of Britain 1649-1815. W. W. Norton & Company. 2005. ISBN 978-0-393-06050-8.
• Showalter, Dennis. Frederick the Great: A Military History. Frontline Books. 2012. ISBN 978-1848326408.
• Smith, Rhea Marsh. Spain: A Modern History. Ann Arbor (MI): University of Michigan Press. 1965.
• Starkey, Armstrong. War in the Age of Enlightenment 1700–1789. Praeger. 2003. ISBN 0-275-97240-2.
• Thomson, Mark A. The War of the Austrian Succession, in The New Cambridge Modern History, Volume VII. Cambridge University Press. 1957. online pp. 416–439
• Till, Geoffrey. Development of British Naval Thinking: Essays in Memory of Bryan Ranft. Routledge. 2006. ISBN 978-0-714-65320-4.
• Vego, Milan N. Naval Strategy and Operations in Narrow Seas. Frank Cass. 2003. ISBN 978-0-714-65389-1.
• Young, Patricia T.; Levy, Jack S. "Domestic politics and the escalation of commercial rivalry: Explaining the War of Jenkins' Ear, 1739–48". European Journal of International Relations. 17 (2). 2011: 209–232. doi:10.1177/1354066109350054.