Alonso Uilyam (ing. William Alonso, 29 yanvar 1933[1], Buenos-Ayres – 11 fevral 1999[1], Boston[2]) — amerikalı iqtisadçı, Alonso modelinin müəllifi.
Həyatı
Buenos-Ayresdə anadan olub.1946-cı ildə Peron rejimi dövründə atası Harvarda təyin edilmiş aparıcı ispan filoloqu Amada Alonso ilə birlikdə ABŞ-yə köçüb.
1954-cü ildə Harvardda memarlıq üzrə bakalavr,1956-cı ildə Harvard Dövlət İdarəçilik İnstitutunda şəhərsalma üzrə magistr dərəcəsi,1960-cı ildə Pensilvaniya Universitetində region şunaslıq üzrə doktorluq dərəcəsi almışdır.1960–1961-ci illərdə Alonso İndoneziyanın Bandunq Texnologiya İnstitutunda regional və şəhərsalma kafedrasında müəllim və direktor kimi çalışıb.[3]
1962-ci ildə Venesuela Mərkəzi Universitetində qonaq mühazirəçi kimi çalışmışdır. 1963–1965-ci illərdə Harvard Universitetində Şəhər Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru olub. Alonso həmçinin Yale, Kaliforniya, Berkli və Stanford Universitetlərində çalışıb.
1964-cü ildə o, "Məkan və torpaqdan istifadə" kitabını nəşr etdi və burada şəhər mühitində torpaq rentasının formalaşmasına, modelləşdirilmiş yanaşmanı müəyyən etdi. Onun modeli şəhər iqtisadiyyatının sütunlarından birinə çevrildi.
1976-cı ildə Harvard Universitetində Əhali Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru oldu.
1978-ci ildə Xalq Sağlamlığı fakültəsinin professoru, 1983-cü ildən 1984-cü ilə qədər İncəsənət və Elmlər Fakültəsinin Sosiologiya kafedrasının sədri vəzifəsini icra etmişdir.
Alonso ABŞ Ticarət Departamenti, ABŞ Kənd Təsərrüfatı Departamenti, ABŞ Mənzil və Şəhər İnkişafı Departamenti, Dünya Bankı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondu və Ford Fondu da daxil olmaqla bir çox qurumlarda məsləhətçi olub. 11 fevral 1999-cu ildə 66 yaşında Uilyam vəfat edib.[4]
İdeyaları
Vilyam Alonso Thunen modelini hazırlayarkən, şəhər və onun ətraf ərazilərində torpaq bazarının modelini (Alonso modeli) şəhər və torpaq bazarına uyğunlaşdırdı (kənd bazarına bənzər). Şəhər işçilərinin məskunlaşdığı yer "mərkəzi biznes rayonu" kimi tanındı. Şəhərdə də müxtəlif istifadə növləri arasında torpaq uğrunda rəqabət var: ofislər, mağazalar, yaşayış yerləri.
Firmaların və ev təsərrüfatlarının (dövlət öz modelinə daxil etməyib) şəhər mərkəzinə nisbətən yerləşmə haqqını ödəməyə hazır olduğunu göstərən öz kirayə haqqı funksiyalarına malikdir.
İkinci Dünya Müharibəsindən sonra şəhərlərdə torpaqların qiymətləri qalxdı.Bu artım əsasən iri şəhərlərin periferiyasında müşahidə olunub, mərkəzdə isə torpağın qiyməti ya bir qədər qalxıb, ya da tamamilə ucuzlaşıb. Periferiyada qiymətlərin artması şəhərətrafı ərazilərə tələbin artması ilə əlaqələndirildi, burada şəhərətrafı ərazilərin böyüməsi şəhərətrafılaşma adlandırıldı.[5]
Eyni zamanda, şəhərin hüdudları genişləndi, əhalinin orta sıxlığı qradiyenti azaldı. Alonso təklif edib ki, əhalinin şəhərdən kənara çıxması iki amillə — gəlirlərin artması və nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi ilə bağlıdır.[6].
Onun modelində gəlir artımı əhalinin sahənin ölçüsünə tələbatının artmasına gətirib çıxarır, nəqliyyat xərclərinin azalması isə mərkəzə yaxın yaşamaq istəyini azaldır.[6] Bu proseslərin modeldə nəzərə alınması üçün müasirlər arasında birinci olan, Alonso şirkətlər üçün mənfəət funksiyalarına, ev təsərrüfatları üçün isə kommunal funksiyalara sahənin ölçüsü və mərkəzdən uzaqlıq kimi amilləri daxil etdi.
Bu modelin sonrakı inkişafı yeni bir tədqiqat sahəsinin — şəhər iqtisadiyyatının yaranmasına səbəb oldu.[6]
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Alonso W. A Theory of the Urban Land Market. Papers and Proceedings, Regional Science Association, Vol. 6, 1960, pp. 149–157.
- Alonso W. Location and Land Use. Towards a General Theory of Land Rent. Cambridge, Massachusetts, 1964, ISBN 978-0-674-53700-2
- Alonso W. The Economics of Urban Size. Papers and Proceedings of the Regional Science Association, Vol.26 1971, pp. 67–83.
| |
|---|
| Lüğətlər və ensiklopediyalar | |
|---|
|
