İttihad və Tərəqqi

İttihad və tərəqqi

إتحاد و ترقى
Loqonun şəkli
Sədri 1913-dən sonra: Ənvər paşa, Camal paşa, Tələt paşa
Qurucu İshak Sukuti, İbrahim Temo, Abdullah Cevdet, Çerkez Mehmet Reşit, Əli bəy Hüseynzadə
Quruluş tarixi 21 may 1889
Dağılma tarixi 1 noyabr 1918
Baş qərargah İstanbul
İdeologiya konstitusiyalı monarxiya
osmanlıcılık (1913-dək)
türkçülük (1913-dən sonra)
panislamizm (1913-dən sonra)
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
İttihad və Tərəqqi bayrağı

İttihad və Tərəqqi Partiyası (osman. إتحاد و ترقى, türk. İttihat ve Terakki) — 1889-cu ildə Osmanlıda qurulmuş, 19081918-ci illərdə qısa fasilələrlə hakimiyyətdə olan, konstitusiyalı monarxiyanı əsas ideya qəbul etmiş siyasi cəmiyyət.

Tarixi

"İttihad və Tərəqqi" cəmiyyətinin əsası 1889-cu ildə İstanbulda hərbi-tibb məktəbinin tələbələri tərəfindən qoyulmuşdu. "İttihad və Tərəqqi" cəmiyyəti sonralar Əhməd Rza bəyin fəaliyyəti nəticəsində daha da güclənmiş və ölkənin vilayətlərində gizli şöbələri açılmışdı. "Gənc türklər" Parisdə özlərinin xarici mərkəzini yaratmış və 1892-ci ildə "Məşvərət" qəzetini nəşr etməyə başlamışdılar. Aralarında Ənvər, Niyazi, Əyyub Səbri kimi cəsarətli və vətənpərvər zabitlərin olduğu "İttihad və Tərəqqi"çilər əlavə kömək almaq üçün bolqar inqilabçıları ilə də əlaqə saxlayırdılar.

Osmanlı imperiyasında idarəçilik sistemini dəyişmək tərəfdarı olan Mustafa Kamal da "İttihad və Tərəqqi"çilərlə yanaşı, əvvəlcə Şamda (Dəməşq), sonra isə Solanikdə (Saloniki) "Vətən və Hürriyyət" cəmiyyəti yaratmışdı. Bu cəmiyyət sonralar "İttihad və Tərəqqi" cəmiyyəti ilə birləşmiş, nəticədə 1907-ci ilin sonundan etibarən "İttihad və Tərəqqi" gənc türklərin vahid təşkilatına çevrilmişdi. Mustafa Kamal əsgəri həyatdan kənar siyasi fəaliyyətini bu cəmiyyətdə davam etdirirdi. Lakin, çox keçmədən, cəmiyyətin rəhbərləri ilə onun arasında fikir ayrılıqları yarandı. O, əsgərlərin siyasətə qarışmasını istəmirdi. Bu səbəbdən cəmiyyətdən ayrıldı.

Fəaliyyəti

Əli bəy Hüseynzadə

1908-ci ilin iyulunda "Gənc türklər" inqilabına rəhbərlik edən "İttihad və Tərəqqi" partiyası Sultan II Əbdülhəmidin ləğv etdiyi 1876-cı il konstitusiyasının bərpa olunduğunu elan etdi. İyulun 24-də İstanbul əhalisi və şəhər qarnizonunun üsyançılar tərəfinə keçməsi nəticəsində Sultan konstitusiyanın bərpa olunması və məclisin çağırılması haqqında fərman verməyə məcbur oldu. Məclisdə çoxluq təşkil edən "Gənc türklər" inqilab ərəfəsində verdikləri vədlərinə (aqrar islahatı, fəhlələrin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq, milli azlıqlara muxtariyyət vermək, xarici kapitalı məhdudlaşdırmaq və s.) əməl etmədiklərindən onların sosial bazaları getdikcə zəiflədi. Bundan istifadə edən II Əbdülhəmid tərəfdarları 1909-cu il aprelin 13-də hərbi çevriliş edib hakimiyyəti ələ keçirdilər. Makedoniyaya qaçmış gənc türklər əsas dayaqları olan üçüncü ordunu ("Hərəkət ordusu") İstanbul üzərinə yeritdilər. 1909-cu il aprelin 27-də II Əbdülhəmid taxtdan salındı. "İttihad"çılar hakimiyyəti ələ aldıqdan sonra ölkədə sultan hakimiyyəti dövründəkindən fərqlənməyən, hətta daha sərt siyasət yeritməyə başladılar. Onlar ordunu da siyasətə qarışdırırdılar. Nəticədə, Osmanlı ordusunda zabitlərin böyük əksəriyyəti ya ittihadçı, ya da onlara qarşı müxalifətdə idilər. Zabitlərin bir-birlərinə qarşı düşmənçilik etməsi ordunun döyüş qabiliyyətini itirməsinə səbəb oldu. Bundan əlavə, yeritdikləri səbatsız siyasət nəticəsində "ittihad"çılar xaricilərin Osmanlı dövləti üzərinə ayaq açmasına şərait yaratdılar.

Birinci Dünya müharibəsi (1914-18) ərəfəsində hakimiyyəti ələ alan "İttihad və Tərəqqi"nin rəhbərlərindən ibarət üçlük (Ənvər, Tələt və Camal) Türkiyənin milli mənafelərini Almaniya imperializminin maraqlarına tabe etdirərək, ölkəni müharibəyə sürüklədilər. Bu da 1918-ci ildə Türkiyənin rüsvayçı məğlubiyyəti ilə sona çatdı. Yalnız Mustafa Kamal başda olmaqla həmin üçlüyün siyasəti əleyhinə olan vətənpərvərlərin Qurtuluş savaşı nəticəsində ölkə tamamilə dağılmaqdan xilas edildi və türk dövlətçiliyini yaşatmaq mümkün oldu.

"İttihad və Tərəqqi"nin proqramındakı türkçülük və türk xalqlarının birliyi ideyası o dövrdə çar Rusiyasının milli əsarəti altında olan türk xalqlarının, o cümlədən Cənubi Qafqaz türklərinin "İttihad və Tərəqqi"yə rəğbətini artırmışdı. Gizli şəkildə də olsa, bu ərazilərdə "İttihad və Tərəqqi"nin şöbələri yaranmışdı.

Türk xalqlarının Rusiya imperiyasına qarşı milli azadlıq hərəkatının əsas mərkəzlərindən biri olan Azərbaycanda "İttihad və Tərəqqi"yə rəğbət daha güclü idi. Azərbaycanda "İttihad və Tərəqqi"çilər, hətta özlərinin müstəqil parti-yalarını yaratmışdılar.[1]

Əsas üzvləri

Təsisçilərindən biri də Azərbaycan Milli Hərəkatının görkəmli xadimi Əli bəy Hüseynzadə idi. Cəmiyyətin üzvləri, din və məzhəb fərqi qoymadan, Osmanlı dövləti daxilindəki bütün toplumları "Osmançılıq" düşüncəsi ətrafında birləşdirmək, 1876-cı il konstitusiyasını bərpa etməyə çalışırdılar.

Həmçinin bax

Ədəbiyyat

  • Erol Güngör, Tarihte Türkler, İstanbul, 1990;
  • Ahmet Palazoğlu, Osman Bircan, Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Ankara, 1993.

İstinadlar

  1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı: "Lider". 2005. səh. 71. ISBN 9952-417-44-4.

Read other articles:

8 reales Fernando VI,Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha - 1757 MM 8 reales Carlos III,Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha - 1778 FF chopmark 8 reales Carlos IV, Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha - 1808 chopmark 8 reales Fernando VII, Phó vương quốc Río de la Plata - 1823 PTSPJ 8 real Carlos IV - 1800, đúc và lưu hành tại Phó vương quốc Peru[1] Đồng bạc real (Tiếng Tây Ban Nha: real de plata), là tiền tệ của các thuộc địa Tây Ban Nha t...

 

プリキュアシリーズ > プリキュアオールスターズ > 映画 プリキュアオールスターズF この項目には、JIS X 0213:2004 で規定されている文字(ハートマーク)が含まれています(詳細)。 映画 プリキュアオールスターズF監督 田中裕太脚本 田中仁原作 東堂いづみ出演者 関根明良 加隈亜衣 村瀬歩 七瀬彩夏 古賀葵 菱川花菜 茅野愛衣 高森奈津美 ファイルーズあい

 

Антра Лієдскалнинялатис. Antra LiedskalniņaДата народження 22 жовтня 1930(1930-10-22)[1]Місце народження Гулбенський край, ЛатвіяДата смерті 20 квітня 2000(2000-04-20)[1] (69 років)Місце смерті Рига, ЛатвіяПоховання Лісовий цвинтарГромадянство  Латвія СРСРAlma mater Латвійська академія м

Nigerian filmAgogo EewoDirected byTunde KelaniScreenplay byAkinwunmi IsolaProduced byTunde KelaniStarringDejumo Lewis Deola Faleye Lere Paimo Larinde AkinleyeCinematographyTunde KelaniEdited byMumin Wale KelaniMusic byBiodun OniProductioncompanyMainframe Films and Television ProductionsRunning time106 minutesCountryNigeriaLanguageYoruba-language Agogo Eewo (English: Taboo Gong) is a 2002 Yoruba-language film and sequel to the 1999 film, Saworoide.[1][2] It was written by Akunw...

 

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (فبراير 2016) اجري اجري النوع دراما، كوميدي تأليف فيصل ندا إخراج أحمد بدر الدين بطولة عبد المنعم مدبولي البلد  مصر ع...

 

Hawaiian Marian epithet A statue of and dedicated to Malia O Ka Malu stands in the courtyard of the Cathedral of Our Lady of Peace in Honolulu. Malia O Ka Malu or Our Lady of Peace is an appellation of the Blessed Virgin Mary in the Hawaiian language. It is shortened from Malia o ka Malu Hale Pule Nui, a title of the mother church of the Roman Catholic Diocese of Honolulu, the Cathedral of Our Lady of Peace.[1]: 106 [citation needed] Background Other Hawaiian c...

Weeekly위클리Weeekly pada Agustus 2022 (Dari kiri ke kanan: Zoa, Lee Soojin, Lee Jaehee, Park Soeun, Jihan, Monday)Informasi latar belakangAsalSeoul, Korea SelatanGenreK-popTahun aktif2020 (2020)—sekarangLabelIST EntertainmentSitus webhttp://www.planaent.co.kr/weeeklyAnggota Lee Soo-jin Monday Park So-eun Lee Jae-hee Jihan Zoa Mantan anggota Shin Ji-yoon (2020-2022) Weeekly (bahasa Korea: 위클리)[1] adalah sebuah grup vokal perempuan Korea Selatan enam anggota yang di...

 

Japanese manga artist Taiyō MatsumotoBorn (1967-10-25) October 25, 1967 (age 56)Area(s)Manga artistNotable worksTekkonkinkreetTakemitsuzamuraiPing PongSunnyAwardsJapan Cartoonists Association Award, 2001 for GoGo Monster[1]Japan Media Arts Festival, 2007 for Takemitsuzamurai[2]Eisner Awards, 2008 for Tekkonkinkreet[3]Tezuka Osamu Cultural Prize, 2011 for Takemitsuzamurai with Issei Eifuku[4]Cartoonist Studio Prize, 2014 for Sunny[5]Japan Media Art...

 

US-British naval battle Capture of USS PresidentPart of the War of 1812The USS President Engaging the British Squadron, 1815 by Fitz Henry LaneDate15 January 1815LocationOutside New York Harbor, New York40°30′32″N 73°56′35″W / 40.509°N 73.943°W / 40.509; -73.943Result British victoryBelligerents United Kingdom United StatesCommanders and leaders John Hayes Stephen Decatur  (POW)Strength 4 frigates 1 'Heavy' frigateCasualties and losses 11 killed14 woun...

Legislative Assembly constituency in Karnataka, India KudachiConstituency for the Karnataka Legislative AssemblyConstituency detailsCountryIndiaRegionSouth IndiaStateKarnatakaDistrictBelagaviTotal electors180,509[1]ReservationSCMember of Legislative Assembly16th Karnataka Legislative AssemblyIncumbent Mahendra Kallappa Tammannavar PartyINCElected year2023 Kudachi Assembly constituency is one of the 224 constituencies in the Karnataka Legislative Assembly of Karnataka a south state of ...

 

Unit of Uttar Pradesh Police in Gautam Buddha Nagar Police Gautam Buddha Nagar Police CommissionerateGautam Buddha Nagar Police CommissionerateCommon nameNoida Police Commissionerate or Noida PoliceAbbreviationGBNPCMottoसुरक्षा आपकी, संकल्प हमारा (Hindi)Your Safety, Our PledgeAgency overviewFormed15 January 2020; 3 years ago (15 January 2020)Jurisdictional structureOperations jurisdictionGautam Buddha Nagar, IndiaGautam Buddha Naga...

 

Disused railway station in Gwynedd, Wales DolgellauGeneral informationLocationDolgellau, GwyneddWalesPlatforms2Other informationStatusDisusedHistoryOriginal companyBala and Dolgelly RailwayPre-groupingGreat Western RailwayPost-groupingGreat Western RailwayKey dates4 August 1868Opened as Dolgellyc.1896renamed Dolgelley12 Sept.1960renamed Dolgellau4 May 1964Closed to goods18 January 1965Closed to passengers Dolgellau railway station (Welsh pronunciation: [dɔlˈɡɛɬaɨ]) in Gwynedd, N...

Mountain in Jammu mentioned in Hindu Mythology Hill also known as Trikuta in Katra, Jammu and Kashmir, India, famous for the Vaishno-Devi temple Trikuta is a three-peaked mountain near Jammu city in Jammu and Kashmir, India which is considered significant and holy in Hinduism. Significance to history and Hinduism Trikuta is one of the twenty mountains surrounding Maha Meru (Mount Meru) the home of Brahma. The height is said in the Bhagavata Purana to be 10,000 yojanas, and the three peaks are...

 

Protein-coding gene in the species Homo sapiens RPS9Available structuresPDBOrtholog search: PDBe RCSB List of PDB id codes4UG0, 4V6X, 5A2Q, 5AJ0, 4KZY, 3J7R, 4D61, 4KZX, 4D5L, 5FLX, 4UJD, 3J7P, 4KZZ, 4UJE, 4UJCIdentifiersAliasesRPS9, S9, ribosomal protein S9External IDsOMIM: 603631 MGI: 1924096 HomoloGene: 68145 GeneCards: RPS9 Gene location (Human)Chr.Chromosome 19 (human)[1]Band19q13.42Start54,200,809 bp[1]End54,249,003 bp[1]Gene location (Mouse)Chr.Chromosome 7 (mou...

 

Sports ground of Sydney, Australia Drummoyne OvalLocationDrummoyne, New South WalesCapacity5,500[1]SurfaceGrassOpened1931TenantsBalmain (NSWRL) (1932–1934)Sydney Sixers (WBBL) (2015–present)GWS Giants (AFLW) (2018–present)Ground informationInternational informationFirst WODI7 February 2008: Australia v  EnglandLast WODI21 March 2009: Pakistan v  West IndiesAs of 7 September 2020Source: Cricinfo Drummoyne Oval is a multi-use sports ground in the Sydney inner-w...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Gobabeb – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2021) (Learn how and when to remove this template message) Research station in the Namib Desert 23°33′S 15°02′E / 23.550°S 15.033°E / -23.550; 15.033 Aerial view of Goba...

 

Sayyid Zain Hamid Cheruseethi Thangal[1]Thazhengadi MakhamPersonalBornSayyid Zain Hamid Bin Abul Khair Abdullah Ba’ Alavi Cheruseethi Thangal(1669 C.E), (A.H. 1080)Tarim, Hadhramaut, YemenDied1771 August 29 (C.E), 1185 Jamad-ul-Awwal 17 (A.H)Vadakara, Kerala, IndiaResting placeThazhengadi Makham, Vadakara, Kerala, IndiaReligionIslamNationalityYemeniHome townHadhramautSpouseSayyida Khadija Beevi (Yemen)ChildrenSayyida Aysha Beevi (daughter)ParentSayyid Abdullah Ba'Alavi (father)Denom...

 

Боевой кинжал Ферберна-Сайкса Тип кинжал Страна  Великобритания История службы Принят на вооружение 1941 На вооружении 1941 — настоящее время Войны и конфликты Вторая мировая война История производства Конструктор Фейрберн, Сайкс[en]. Разработан 1941 Производитель Wilkinson Swor...

Airport in MmabathoMahikeng AirportMmabatho AirportIATA: MBDICAO: FAMMSummaryAirport typePublicOperatorGovernmentServesMahikeng, South AfricaLocationMmabathoElevation AMSL4,181 ft / 1,274 mCoordinates25°48′27″S 025°32′40″E / 25.80750°S 25.54444°E / -25.80750; 25.54444MapFAMMLocation of airport in North West provinceLocation of North West in South AfricaRunways Direction Length Surface m ft 04/22 4,499 14,760 Asphalt Sources: South African AIP...

 

Breed of chicken YokohamaRed-saddled cock and hensOther namesthree long-tailed chickens with a red patch on the shoulderCountry of originGermanyStandardSonderverein (in German)UseornamentalTraitsWeightMale: Standard: 2.0–2.5 kg[1]Bantam: 900 g[2]Female: Standard: 1.3–1.8 kg[1]Bantam: 700 g[2]Egg colourtintedComb typewalnut or peaClassificationAPAall other standard breeds[3]ABAall other comb, clean leggedEEyes[4]PCGBrare soft feather: light&#...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!