Ümrə

Ümrə, Həcc mövsümü xaricində Kəbəni ziyarət edən müsəlmanlara aiddir. Ümrə ziyarət deməkdir. Fiqhi tərifi, həcc vaxtından asılı olmayaraq ehrama girərək Kəbəni təvaf, sə'y etmək və taraş olmaq deməkdir.

Quran və hədisdə ümrə sözü qeyd edilmişdir. Quranda: "Allah üçün həcc və ümrə edin" ifadəsi hədisdə: "İki ümrə arasındakı kiçik günahların kəffarəsidir" formasındadır. Ümrə Hənəfi və Maliki məzhəblərində sünnə, Şafi və Həmbəli məzhəblərində fərzdir. Həyatın istənilən vaxtında edilə bilər. Bir-birinin ardınca həcc və ümrə etmək tövsiyə olunur.

Anlayışları

• Cinayət: Həccdə və ya ümrədə edilməli olan ibadəti tərk etmək, vaxtında etməmək, ehram halında olarkən haram işlər görmək.
• Xalq: ehramdan çıxış üçün saçları dibdən kəsmək.
• Hərəm: Məkkə və ətrafında ovun qadağan olunduğu ərazi. Ən yaxın sərhəd Tenimdir.
• Hill: Hərəm və mikat arası.
• Ehram: Normalda halal olan davranışları tərk etmək. Həm də bu məqsəd üçün geyilən iki parçalı bir geyimdir.
• İstilam: Həcəri Əsvadda hər şavatda salam vermək.
• İzar və ridâ: Ehram geyimləri. Aşağı hissəsi izar, yuxarı hissəsi rida adlanır və ağ rəngdədir.
• Qurban günləri: Zül-Hiccənin 10, 11 və 12-ci günləri. Bunlara Mina günləri də deyilir.
• Mikat: Ehramsız keçilməyən sərhədlərə verilən addır. Zülhuleyfə, Cuhfə, Zatı İrq, Karn və Yelemlem olan beş nöqtədir.
• Mutəmir: Ümranı ziyarət edən şəxs, ümrəçi
• Taksir: Ehramdan çıxmaq üçün saçları qısaltmaq.
• Təvaf: Kəbəni yeddi dəfə dövrə vurmaq.
• Say: Məscidül-Həramın şərqindəki Səfa və Mərvə təpələri arasında dörd gediş və üç gəliş ilə həyata keçirilən şavt.
• Şavt: Təvafda hər dönüş.
• Ümrə: Ümrə ziyarəti edən şəxs, mutəmir

Hökmü,savabı

Hənəfi və Malikilərin əksəriyyətinə görə, ömürdə bir dəfə ümrə etmək müəkkəd sünnətdir.Bəzi hənəfilərə görə ümrə vitr namazı və qurban kəsmək kimi vacibdir.Şafii və Hənbəli məzhəblərində üstünlük verilən rəyə görə, ömürdə bir dəfə ümrə etmək fərzdir. Məkkə əhlinin mütəmadi olaraq etdikləri təvaf ümrənin ən mühüm hissəsi hesab olunduğu üçün bəzi hənbəlilər onlara ümrə etməyi vacib saymadılar.Əslində, “Ümrə, özündən əvvəlki ilə arasında olan günahlara kəffarədir”.^[1]

Vaxtı

Hənəfilərə görə Ərəfə günü və Qurban bayramının dörd günündə ümrə etmək məkruhdur.Əksəriyyət isə bu fikirdədir ki, ziyarətlə məşğul olmayan şəxs həcc günlərində ümrə edə bilər və kəffarəsiz həmişə caiz sayılır.Həcc edən şəxsin həcc ehramında olduğu müddətcə ümrə ehramını niyyət etməsi düzgün deyil.Ramazanda edilən ümrə digər vaxtlardan daha yaxşıdır.Hz. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Ramazanda ümrə həccə bərabərdir”. Həcc aylarında Ümrə etmək Cahiliyyə dövründə çox pis bir davranış hesab edilərkən İslam dini bu anlayışı ləğv etdi.^[2]

Ümrənin həyata keçirilmə qaydaları

Ümrəçi ümrə etmək üçün əvvəlcə təyyarə ilə Ciddəyə getsə (Məkkəyə getmək üçün) Miqatdan ehramsız keçə bilmədiyi üçün təyyarədə və ya hətta doğulduğu şəhərdə ehrama girə bilər. (Ciddə Mikatın sərhədləri içərisindədir.) Ehram iki parçadan ibarət olub ağ dəsmaldan düzəldilmişdir və tikişsiz olur. Başın açıq, ayaqların çılpaq olması tələb edilir. Ehramla bərabərlik, qardaşlıq və ölülərə bənzərliyə diqqət çəkilir. Ehramla məşğul olduqda cinsi əlaqə, döyüşmək və söyüş söymək qadağandır. Ümrəçi ehrama girməmişdən əvvəl dırnaqlarını kəsir, dəstəmaz alır, üzünü qırxır, ayaqları çılpaq olur, çanta və kəmər daşıya bilər. Normal paltar, əlcək, corab və ayaqqabı qadınlar üçün caizdir.

İki rükət namazı ehramın sünnəsi kimi qılınır. Məkkəyə Təlbiyə, Təkbir və təhlillər ilə daxil olurlar.

Kəbəni ziyarət edərkən təkbir və təlbiyəylə içəri girirlər. Təlbiyə ucadan edilir. Hacerül Aswad civarından başlayaraq Kəbənin ətrafında yeddi dəfə dövrə vururlar. Bu dövrə zamanı iztiba və rəməl edilir. İztiba ridanın bir ucunu sağ qoltuq altından keçirib sol çiyin üstünə atmaqdır. Sağ çiyin və qol açılır. Rəməl, kişilərin qısa addımlarla qaçış kimi getmələri deməkdir.

Təvafdan sonra təvaf namazı qılınır. İki rükətdir. Ayrı bir vacib namazdır.

Ümrəçi namazdan sonra Səfa təpəsindən başlayaraq Mərvəyə gediş-gəliş formasında 4 gediş və 3 gəliş edərək ziyarət etməlidir. Ziyarətdən sonra taraş olinur, ehramdan çıxır və ümrəni bitirir.

Ümrədəki Həccdə olduğu kimi Ərafat, Mina, Müzdəlifə, qudum və vida yoxdur. Əgər istəyərsə Məkkə və Mədinədəki müqəddəs yerləri ziyarət edir.

Ümrədə ziyarət üçün digər yerlər; Mədinədə Məhəmməd peyğəmbərin türbəsi, Quba məscidi, Cümə məscidi, Qibləteyn məscidi, Səba məscidi, Cənnət-ül Baqi qəbiristanlığı, Bulud məscidi, Uhud şəhidlərinin məzarı.

Məkkədə Məhəmmədin anadan olduğu ev, Cənnət-ül Mualla, Nur dağı, Sevr mağarası, Cin məscidi və Cəbəli Kubeys görməli yerlərdir.

Qadağanlar

Həcc və ümrədə qadağan olunmuş işlərə cinayət deyilir. Hər qadağanın cəzaları mövcuddur.

• Ümrənı pozan, qəza və qurban tələb edən qadağalar: Cinsi əlaqə, cünub halında təvaf etmək, ehram nöqtəsini ehramsız keçmək, dövrə ziyarətini etmək.
• Sədəqə tələb edən cinayətlər: ehram halında ətirdən istifadə etmək və ya iyləmək, taraş olmaq, başını örtmək, dəstəmaz almamaq, şavtları əskik etmək, böcəkləri öldürmək, dırnaqları kəsmək, tük qoparmaq.
• Əvəz tələb edən cinayətlər: Ehramda olarkən ov etmək, qadağan olunmuş heyvanlara xəsarət yetirmək, yumurtalarını almaq, hərəm sahəsindəki bitkiləri kəsmək və ya qoparmaq

İstinadlar

1. R. Paret – [E. Chaumont], “ʿUmra”, EI2 (İng.), X, 864-866.
2. Salim Öğüt, “Umre”, İslâm’da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (ed. İbrahim Kâfi Dönmez), İstanbul 2006, IV, 2067-2068.