Sopranu (o tiple) ye'l términu musical col que se denomina n'español a la voz más aguda ente les que formen el rexistru vocal humanu o, por estensión, la voz más aguda de l'harmonía.[1] En contestos corales y operísticos, la llinia de sopranu suel llevar la melodía.[2]
El términu n'español foi tomáu del italianusopranu (que significa 'soberanu, cimeru'). Esti de la mesma provién del llatínsúper, supra: 'sobre, percima de'.[3] El términu tiple ye de llarga tradición n'España y América y emplégase inda nel xéneru de la zarzuela.[4]
Esta voz ye carauterística del sexu femenín y de los homes antes d'entrar na pubertá, etapa na que desenvuelven los calteres sexuales secundarios, ente los que s'inclúi l'agrandamientu de les cuerdes vocales y perda del tiple infantil.[5] Sicasí, na antigüedá, yera posible caltener esti tiple infantil nos castrati, homes a los que se-yos toyíen los testículos por que nun esperimentaren el cambéu hormonal correspondiente a la pubertá, y de esa manera caltuvieren la tesitura, a la que s'añedir la potencia vocal del adultu.[6]
Los contratenores son homes que caltienen les peculiaridaes d'esta voz (tamién con mayor potencia), ensin ser alteriáu'l so desenvolvimientu hormonal, sinón, por un peculiar desenvolvimientu del so aparatu fonador.
Según el llibru El maestru de cantar de Sergio Tulián, la sopranu llixera va d'un
re4 a un sol6, la sopranu llírica va d'un
do4 a un re6, y la sopranu dramática va d'un
la3 a un do#6.
Polo xeneral, cuando un compositor compón una parte pa sopranu n'obres corales, utiliza un ámbitu de notes más estrechu (más bono de cantar): dende un el mio4 a un sol5.
La sopranu de coloratura (n'italianu: sopranu d'agilitá) ye aquella voz que tien la capacidá d'executar socesiones de notes rápides dientro del rexistru vocal de sopranu, nun estilu afatáu o con embellecimientos ellaboraos, incluyíos los pasaxes rápidos d'escales y los trinos, yá sían escritos o improvisaos.[8]
El términu coloratura ta referíu a les ellaboraes ornamentaciones d'una melodía.
La sopranu de coloratura ye una voz d'alta axilidá, que suel tener una tesitura bastante espuesta y comúnmente con capacidá pa remanar el rexistru de xiblíu. En sentíu estrictu, el términu coloratura nun s'acuta a describir nenguna gama de la voz, polo que dientro la clasificación de matices vocales, la sopranu de coloratura puede ser una sopranu llixera, llírica, llírica llixera o dramática de coloratura.
La sopranu llixera (n'italianu, sopranu leggero) ye una voz de gran algame nos agudos, a los que llega con gran claridá, nitidez y axilidá, lo que-y dexa executar complicaos ornamientos ensin dificultá,[9] como notes en picaes nel rexistru más agudu de la so voz. Pela cueta la sopranu llixera nun suel tener muncha sonoridá nel so centru, d'ende la denominación llixera». Polo xeneral suelen ser voces de tesitura pequeña que suenen enforma nel agudu, carauterística principal d'esti tipu de voz.
La sopranu llírica (n'italianu, sopranu llíricu) ye una voz con un pocu más de pesu y densidá vocal que la sopranu llixera y llírica llixera. Polo xeneral tienen tesituras pequeñes, con un centru rico y agudo llindáu, yá que tienen unes cuerdes vocales de mayor grosez y por ello dotar d'un timbre más escuru y carnosu que la mesma sopranu llixera. El rangu vocal averáu de la sopranu llírica ta ente un do4 a un re6,[11]
Un exemplu de sopranu llírica ye Montserrat Caballé .
La sopranu llírica llixera (n'italianu sopranu llíricu-leggero) ye una voz de gran algame nos agudos, con un centru más sonoru y una mayor tesitura que la sopranu llixera, lo que-yos dexa acometer gran parte de los papeles tantu de sopranu llixera como llírica.[12] Resulta menos axilosu nel agudu que la sopranu llixera, pero tien una zona más amplia no graves.[11]
El rangu vocal averáu de la sopranu llírica llixera ta dende un do4 hasta un fa6,[13]
Un exemplu de sopranu llírica llixera ye Lucia Popp en La flauta máxica de MozartAnna Moffo Como Marguerite Faust.
La sopranu llíricu spinto o sopranu spinto ye un matiz dientro de la voz de sopranu, similar a la sopranu llírica, pero con un mayor cuerpu nel so centru y un timbre daqué más escuru, lo que-y dexa desenvolver ensin gran esforcio pasaxes dramáticos. Supera amás en potencia y espresión a la sopranu llírica, pero tien agudos más llindaos. El rangu vocal averáu de la sopranu llíricu spinto va aproximao dende un do4 hasta un re6.[11]
Un exemplu de sopranu llíricu spinto ye Renata Tebaldi como Floria en Tosca de Giacomo Puccini.
La sopranu soubrette o doubrette ye similar a la sopranu llixera, con menor facilidá nel rexistru agudu.[14] El términu vien de les sopranos pa les que s'escribía la opereta francesa, polo xeneral grandes actrices, ensin grandes recursos vocales. Raramente estes sopranos siguen siendo soubrette al traviés de la so carrera entera.[2]
La tesitura de la soubrette suel ser un pocu menor al de la sopranu llírica y la llírica spinto,[15] con un rangu vocal que s'estiende aproximao dende un do4 hasta un do6.[16]
Un exemplu de sopranu soubrette ye Dawn Upshaw como Susanna en Les bodes de Fígaro de Mozart.
La sopranu dramática de coloratura, tamién denomada sopranu dramática d'axilidá, ye una voz d'estraordinaries carauterístiques, bien rara ente les sopranos pola so peramplia tesitura. Tien unos graves bien ricos, con muncha sonoridá nel centru como la sopranu dramática, pero de la mesma tien gran algame nos agudos, a los que llega con claridá, nitidez y axilidá, lo que-y dexa executar complicaos ornamientos ensin dificultá nel rexistru más agudu de la so voz al igual que la sopranu llixera. El rangu vocal averáu d'esti tipu de sopranos ye d'un si3) a un fa6).[11]
Un exemplu de sopranu dramática de coloratura ye Edda Moser como reina de la nueche en La flauta máxica de Mozart.[17]
La sopranu dramática (n'italianu, sopranu drammático) ye un matiz dientro de la voz de sopranu. El so voz estremar de les demás por tener un timbre más escuru y llenu, pero más grave y con más pesu na voz, xeneralmente acompañáu de mayor caudal o volume anque con menor flexibilidá nos agudos, tando'l so rangu vocal aproximao ente un do4 y un re6.[11]
Un exemplu de sopranu dramática ye Birgit Nilsson como Isolda en Tristán y Isolda de Wagner.
Un casu particular de la sopranu dramática, ye la especializada na ópera alemana de Richard Wagner, pos esixe la resistencia pa sobreponese de cutio mientres hores a grandes orquestes con abondu volume y potencia.
Un exemplu referencial de sopranu wagneriana ye Kirsten Flagstad como Brünnhilde en La valquiria del ciclu del Aniellu de Richard Wagner, [[Gwyneth
Jones (sopranu)|Gwyneth Jones]] como Macbeth .
La sopranu sfogato ye un términu en desusu, acuñáu nel sieglu XIX, pa designar a un tipu particular de voz capaz d'alternar ente personaxes de contraltu y de sopranu. Estes cantantes teníen órganos vocales escepcionales por volume, estensión y color. Coles mesmes, elles acusaron siempres los defectu de desigualdá de los rexistros y falta d'homoxeneidá. El términu de sopranu sfogato apaeció coles mesmes que los sos grandes exemplos: Giuditta Pasta, Isabella Colbran, Maria Malibran, ente otres.
Dientro de la clasificación moderna, la sopranu dramática de coloratura, sería lo más cercano a l'antigua denominación de sopranu sfogato, como pudo ser Maria Callas nel sieglu XX. Callas nun alternó de contraltu pero pudo cantar con bien de ésitu los roles escritos pa la Pasta; amás de cantar dende roles dramáticos (wagnerianos, veristas) a los de voz llixera (más agudos que los de Pasta o Malibran, con sobreagudos al mi6, inesistentes na dómina de dambes) ya inclusive de mezzosopranu, con una terrible téunica del Bel cantar y un dominiu del rexistru capaz d'algamar trés octaves.
Preseos sopranu
Los preseos musicales de delles families reciben l'apellativu de sopranu cuando'l so tesitura correspuende a la d'esta voz. Como:
-el Clarinete
-el Violin
-el Arpa
-el Vibrafono[20]
↑Emilio Casares Rodicio: Diccionariu de la zarzuela. España y Hispanoamérica. Institutu Complutense de Ciencies Musicales, 2006. ISBN 978-84-89457-30-0
