El Ministeriu Fiscal d'España, tamién llamáu dacuando la Fiscalía, ye un órganu de relevancia constitucional integráu con autonomía funcional nel Poder Xudicial,[1] que tien constitucionalmente encamentada la promoción de l'aición de la xusticia «en defensa de la llegalidá, de los derechos de los ciudadanos y del interés públicu tuteláu pola Llei, d'oficiu o a pidimientu de los comenenciudos, según velar pola independencia de los Tribunales y procurar ante éstos el prestu del interés social».[2] A última hora, ye'l Ministeriu Públicu d'España.
L'ingresu na Carrera Fiscal facer por oposición llibre ente persones que s'haber llicenciáu en Derechu y que cumplan colos requisitos de capacidá esixíos.[3]La oposición pal ingresu nes Carreres Xudicial y Fiscal ye conxunta, de cuenta que tolos que superen satisfactoriamente les pruebes teóriques tienen que dar en la eleición del ingresu nuna o otra Carrera. Quien opten pola Carrera Fiscal tendrán de superar nel Centro d'Estudios Xurídicos un cursu formativu, produciéndose darréu l'ingresu na Carrera Fiscal col correspondiente xuramentu y toma de posesión de la plaza de destín.[4]
Naturaleza
La naturaleza del Ministeriu Fiscal, al igual qu'asocede cola so inclusión como órganu del Estáu que ye nuna de los trés cañes que conformen l'esquema de la separación de poderes, ye motivu de discutiniu na doctrina procesalista del momentu y del pasáu. Esta indefinición viose apinada pola imprecisión del testu constitucional.
Historia
Comúnmente referíes como «Home del Rei» o «Procurador Fiscal», que va sieglos representaben nel procesu los intereses y asuntos del monarca de vez. Estes persones, col aportar del tiempu, acabaron tresformándose nuna suerte de funcionarios que por aciu la so presencia dexaben formalmente un enxuiciamientu más imparcial, yá que podía estremase asina a la parte procesal del xulgador inda cuando dambos tuvieren nel monarca absolutu la so llexitimidá.[5][6]
Ensin desmerecer la relevancia de los antecedentes, lo cierto ye que los verdaderos cimientos del órganu puramente dichu nun se llegaron a sentar hasta bien entráu'l sieglu XIX. Nel añu 1835, so la rexencia de María Cristina, promulgóse'l Reglamentu provisional pa l'Alministración de Xusticia, testu llegal ésti nel que se estructuraba nel territoriu español el Ministeriu Fiscal con una organización lo suficientemente sólida. Pero'l más trascendental de les meyores de la dómina nun se produció hasta la entrada a valir de la Llei Orgánica del Poder Xudicial de 15 de setiembre de 1870, en que'l so «Títulu XX», constituyíu por un total de noventa y un artículos de notable amplitú (dende l'artículu 763 hasta'l 854, dambos incluyíos), tratábase, ente otres temes, de la so naturaleza, de la planta, de les sos atribuciones, de la indumentaria de los funcionarios dependientes o del mecanismu d'ingresu, anque destaca percima de too que yá se llexislara sobre los principios que rexiríen la so actividá o sobre la imposibilidá de recusación de los miembros.
El Ministeriu Fiscal va velar pola observancia d'esta llei y de les demás que se refieran a la organización de los Xulgaos y Tribunales: va promover l'aición de la xusticia en cuanto concierne al interés públicu, y va tener la representación del Gobiernu nes sos rellaciones col Poder Xudicial.
Artículu 763 de la LOPJ de 1870.
Na década de 1880 asocédense una serie de novedaes llexislatives qu'afecten direutamente al Ministeriu Fiscal. Asina, les lleis d'enxuiciamientu civil y criminal, que vieron la lluz en 1881 y 1882 respeutivamente, allugar tantu nos procedimientos civiles como penales, anque la so posición non queda del tou esclariada al quedar oldeáu al Abogáu del Estáu a un mesmu tiempu que se-y considera parte na norma primera norma procesal mentada. Nun asocede lo mesmo nel casu de la Llei d'Enxuiciamientu Criminal, pos nel tercer párrafu del so artículu cuartu lléese claramente «nestos xuicios va ser parte'l Ministeriu Fiscal». Tiempu dempués, en 1866 y en virtú de axustar nel Real Decretu de 16 de marzu se desliga al Ministeriu Fiscal de la defensa de los intereses del Fiscu pos esta xera, consistente na defensa de la Facienda y de l'Alministración Pública, ye reasignada al Cuerpu d'Abogaos del Estáu.
La recién hestoria del Ministeriu Fiscal n'España tuvo marcada pol so pasu al traviés del réxime franquista, al igual que-y socedió a otres instituciones venceyaes al poder executivu. La naturaleza del órganu viose fondamente alteriada al volvese un pixín executor d'órdenes, viéndose amenorgáu a órganu de comunicación ente l'Alministración y los Tribunales de Xusticia.
Cola instauración de la democracia n'España y la promulgación de la Constitución de 1978, diose empiezu a una nueva etapa del Ministeriu Fiscal al reconocese d'una manera espreso al órganu nel artículu 124 del testu fundamental. Con esta aición llexislativa siguir col enclín de les recién constituciones europees, según rompióse definitivamente cola tradición del constitucionalismo históricu español,
Cola instauración de la democracia n'España y la consecuente promulgación de la Constitución española de 1978 el Ministeriu Fiscal empecipió una nueva etapa, pos se pasó a reconocer de forma específica al órganu nel artículu 124, como fixeren (ya inda siguen faciendo) les modernes constituciones europees
Funciones
La Constitución española asigna al Ministeriu Fiscal un ampliu abanicu de funciones, toes elles materializaes per mediu del exerciciu de les oportunes remanes ante los órganos integrantes del Poder Xudicial, que son los xulgaos y tribunales nacionales, pos a esti únicu campu acútase la so actuación. Estes atribuciones concretar en defender la llegalidá, los derechos de los ciudadanos, el interés públicu tuteláu pola llei y el prestu del interés social, ensin desdexar velar pola independencia de los tribunales.
El Ministeriu Fiscal, ensin perxuiciu de les funciones encamentaes a otros órganos, tien por misión promover l'aición de la xusticia en defensa de la llegalidá, de los derechos de los ciudadanos y del interés públicu tuteláu pola llei, d'oficiu o a pidimientu de los comenenciudos, según velar pola independencia de los Tribunales y procurar ante éstos el prestu del interés social.
Artículu 124.1 de la Constitución española
Defensor de la llegalidá
En virtú de lo que se deriva d'esta atribución, el Ministeriu Fiscal ta capacitáu pa velar por que la función xurisdiccional exérzase conforme a les lleis y pol respetu a les instituciones constitucionales,[7][8] pa tomar parte (en defensa de la llegalidá y del interés públicu-social)
Na so función de salvaguarda de la independencia de los órganos qu'integren el Poder Xudicial español, correspuénde-y al Ministeriu Fiscal l'exerciciu de cuantes aiciones asígnen-y les normes xurídiques en defensa d'esta independencia.[9] Tamién ye del so incumbencia el caltener la integridá de la xurisdicción y de la competencia de los Xueces y Tribunales, promoviendo o interviniendo nos conflictos de xurisdicción o de competencia y nes cuestiones de competencia; pa tal efeutu puede solicitar información de los fechos que dieren llugar a cualquier tipu de procedimientu si la competencia puede ser d'un órganu distintu.[10][11]
Intervención nel procesu penal
Probablemente sía una de les funciones más relevantes del Ministeriu Fiscal la so intervención a lo llargo de tol procesu penal, tantu en defensa de la llegalidá, como de los derechos de los ciudadanos, como del interés públicu.
De primeres, esti órganu constitucional ta capacitáu pa recibir denuncies, que va unviar a l'autoridá xudicial correspondiente o va decretar el so archivu cuando nun se topen fundamentos pa exercitar aición dalguna, siendo obligada nel postreru caso la notificación al denunciante. Tamién tien potestá pa prauticar dilixencies coles mires d'esclariar los fechos, a que'l so fin depende d'él la Policía Xudicial, teniendo qu'encamentar de l'autoridá xudicial l'adopción de midíes cautelares qu'envalore procedentes.
Les práutiques de les dilixencies van tar inspiraes polos principios de contradicción, proporcionalidad y defensa. Precisamente por ello, el fiscal va recibir declaración al sospechosu, quien va haber de tar asistíu por un lletráu y va poder tomar conocencia del conteníu de les dilixencies que se practiquen. Les mesmes enllargárense nel tiempu proporcionalmente a la naturaleza del fechu investigáu, ensin qu'en nengún casu devasar los seis meses de duración, salvo prórroga alcordada por aciu decretu motiváu del Fiscal Xeneral del Estáu. Trescurríu l'oportunu plazu, si la investigación punxera de manifiestu fechos de significación penal y fuera cual fora l'estáu de les dilixencies, el Fiscal va dar# en el so judicialización, formulando con esi envís la correspondiente denuncia o querella, nun siendo que resultara procedente'l so archivu.
Principios
La Constitución española de 1978 (na fotografía exemplar calteníu nel Congresu de los Diputaos) reconoz específicamente al Ministeriu Fiscal nel artículu 124, onde tamién s'esbocen les sos funciones, los principios qu'han de rexir el so funcionamientu o'l mecanismu qu'hai de dar en la hora de la eleición del Fiscal Xeneral del Estáu.
Nel puntu segundu del artículu 124 de la Constitución española son recoyíos los cuatro principios fundamentales qu'inspiren l'exerciciu de les funciones del Ministeriu Fiscal, anque lo cierto ye qu'habría de matizar o afondar un pocu más tocantes a lo que verdaderamente atienden los principios. Con una llectura somera del artículu mentáu al entamu del párrafu, podría deducise que toos ellos son d'actuación, cuando en realidá esto nun se correspuende cola realidá. Ye por ello, polo que la doctrina procesal española estrema claramente unos principios d'estructura o organización, como son los d'unidá d'actuación y dependencia xerárquica, d'unos principios que realmente seríen d'actuación, que son los de llegalidá ya imparcialidá.
El Ministeriu Fiscal exerz les sos funciones per mediu d'órganos propios conforme a los principios d'unidá d'actuación y dependencia xerárquica y con suxeción, sía que non, a los de llegalidá ya imparcialidá.
Artículu 124.2 de la Constitución española
Unidá
El principiu d'unidá na organización del Ministeriu Fiscal supón qu'esti órganu ye únicu pa tol Estáu español, fechu que'l EOMF refuerza llixeramente por aciu la monopolización de la denominación de Ministeriu Fiscal» pos namái esta institución estatal hai de poder ser designada de tal manera.[12][13] Ye'l Fiscal Xeneral del Estáu quien ostenta la xefatura cimera del Ministeriu Fiscal y quien lo representa en tol territoriu español, correspondiéndo-y a esti cargu la impartición d'órdenes ya instrucciones convenientes y la direición ya inspeición del Ministeriu Fiscal.[14] Con tou ello, el Fiscal Xeneral del Estáu ta facultáu pa delegar a los Fiscales de Sala funciones rellacionaes cola materia propio de la so competencia, anque la delegación va poder ser revocada en cualquier momentu y va escastase automáticamente col cese de Fiscal Xeneral.[15]
Coles mires de caltener el principiu d'unidá de criterios na actuación del Ministeriu Fiscal, establecióse por llei la celebración periódica nes Fiscalíes de tolos sos componentes, que van ser útiles pa estudiar asuntos d'especial trescendencia o afitar posiciones respeuto de determinaes cuestiones. Los alcuerdos alcanzaos van tener el calter d'informe, anque si la opinión del Fiscal Xefe fora contraria al alcuerdu someteránse dambes al so superior xerárquicu.[16]
Dientro del Ministeriu Fiscal, el criteriu d'actuación imponer dende los órganos cimeros al respeutive de los inferiores.
Dependencia
La dependencia xerárquica na organización del Ministeriu Fiscal ye considerada una de les notes esenciales que-y caractericen coles mesmes que lo estrema d'otros órganos colos que comparte campu d'actuación, como son los xurisdiccionales, pos estos postreros tienen de prevenise de toa clase d'influencia interna. Asina, los xueces y tribunales, los órganos de gobiernu de los mesmos o'l Conseyu Xeneral del Poder Xudicial nun tán facultaos pa dictar instrucciones, sían de calter xeneral o particular, dirixíes a los sos inferiores, sobre l'aplicación o interpretación del ordenamientu xurídicu que faigan nel exerciciu de la so función xurisdiccional.[17] Ye más, de perfacese una aición d'esti estilu, ta incurriéndose nuna falta disciplinaria bien grave.[18] Esto qu'asocede n'el treme d'órganos xurisdiccionales nun tien vixencia nel ámbitu del Ministeriu Fiscal, estructurado xerárquicamente, col Fiscal Xeneral del Estáu nel cumal, y subordinaos a él, los demás órganos.
El Fiscal Xeneral, en virtú del cargu qu'ostenta, cuenta cola potestá d'impartir a los sos subordinaos les órdenes ya instrucciones convenientes al serviciu, ensin importar que sían de calter específicu o xeneral. Tán órdenes, instrucciones y comunicaciones van faese al traviés del superior xerárquicu, teniendo análogues facultaes los Fiscales Xefes de cada órganu.
Llegalidá
Pol principiu de llegalidá, como dispón l'artículu 6 del Estatutu, el Ministeriu Fiscal hai d'actuar suxetar a lo dispuesto na Constitución, nes lleis y nel restu del ordenamientu xurídicu, dictaminando, informando y exercitando, nel so casu, les aiciones que procedan o oponiéndose a les que indebidamente se promuevan.
Imparcialidá
Pol principiu d'imparcialidá, el Ministeriu Fiscal tien d'actuar «con plena oxetividá ya independencia en defensa de los intereses que-y tán encamentaos».[19] Inda cuando puede paecer que dicir que'l Ministeriu Fiscal ten de tar dotáu d'imparcialidá ye una contradictio in terminis, yá que ser imparcial presupon nun ser parte y lo que fai esti órganu ye precisamente intervenir nel procesu nuna posición de parte, la vixencia del principiu d'imparcialidá supón l'ausencia d'implicación direuta o indireuta del funcionariu dependiente del Ministeriu Fiscal nel casu concretu nel que tien d'actuar, previniéndose d'esta miente posibles vicios nes sos actuaciones.[20]
En nenguna disposición llegal del ordenamientu xurídicu español preve la recusación del representante del Ministeriu Fiscal pol pixín fechu de qu'esti ye una parte procesal, pero contrariamente a esto, sí s'esixe l'astención del funcionariu en quien allegue una causa de les que dan llugar a esta mesma decisión nel personal xudicial, que son afiguraes nel artículu 219 de la Llei Orgánica del Poder Xudicial.[21] Con tou ello, si'l funcionariu implicáu que nun s'abstuviera, les partes van tener la opción d'allegar al so superior xerárquicamente, solicitándo-y qu'ordene la non intervención del susodichu funcionariu nel procesu.Error de cita: La etiqueta d'apertura <ref> ta mal formada o tien un mal nome[22]
Crítica
De la mesma naturaleza d'esti órganu públicu y de los principios qu'inspiren la so estructura y organización, los principios d'unidá y xerarquía, poner de manifiestu una problemática qu'anicia na inesistencia d'independencia tocantes a la so figura; esto ye, y como asocede nel casu de los xueces y tribunales, la prohibición d'influyir nes decisiones que tengan d'adoptar aquellos.
N'efeutu, habida cuenta de que'l Ministeriu Fiscal ye un órganu que la so xefatura recái nel Fiscal Xeneral del Estáu, cargu designáu pol Gobiernu, los criterios que van rexir l'actuación del mesmu van poder tener orixe nel Gobierno y, arriendes d'ello, munches vegaes, en decisiones polítiques.
Los criterios que van venir impuestos xerárquicamente van afectar a l'actuación d'esti organismu. Asina, y teniendo presente qu'una de les funciones, sinón la más caracterizadora d'esta institución, ye la de parte nel procesu penal, el Ministeriu Fiscal intervién dende les actuaciones preprocesales (pudiendo dirixir l'actuación de la policía xudicial), hasta en fase d'instrucción (proponiendo, ente otres, dilixencies d'investigación que considere oportunes); y finalmente, en fase de xuiciu oral (calificando los fechos punibles y practicando les pruebes), pudiendo trate condicionada la so actuación polos patrones que s'impongan por órganos funcionalmente cimeros.
