Guillermo David Endara Galimany (12 de mayu de 1936, Ciudá de Panamá – 28 de setiembre de 2009, Ciudá de Panamá)[3] foi un políticu y abogáu panamiegu que sirvió como presidente de Panamá dende la 20 d'avientu de 1989 hasta la 1 de setiembre de 1994. Foi'l primer presidente qu'asumió tres el fin del réxime militar, desmanteláu depués de la invasión d'Estaos Xuníos de 1989.
Biografía
Con ascendientes ecuatorianos per parte del padre y españoles per parte de la madre, ye fíu de Guillermo Endara Paniza, pioneru de la radiodifusión panamiega y empresariu. El mozu recibió la educación primaria nel Colexu Miramar de la ciudá de Panamá y, depués d'emigrar temporalmente la familia por motivu del golpe d'Estáu de 1941, nel Colexu Sallar de los Hermanos Cristianos en Buenos Aires, y la secundaria n'Estaos Xuníos, nel Black-Foxe Military Institute de California.[4]
Realizó estudios de Pre-Medicina na Universidá de Tulane y Contabilidá nel Seale Business College de Nueva Orleans, Estaos Xuníos, pero terminó per llicenciar se en Derechu y Ciencies Polítiques na Universidá de Panamá y realizó un posgráu en Derechu Anglo-americanu na Universidá de Nueva York, Estaos Xuníos.
Al retornar a Panamá, dedicar a exercer como abogáu. En 1964 empieza a participar de campañes polítiques en San Miguelito y Curundú. En 1984 foi subsecretariu del Partíu Panameñista Auténticu.
Carrera presidencial
En 1961, Endara figuró ente los militantes fundadores del Partíu Panameñista (Papa). Dende la década de 1930, el panameñismo diera llugar socesivamente al Partíu Nacionalista Revolucionariu (PNR) y al Partíu Revolucionariu Auténticu (PRA), los predecesores del Partíu Panameñista. Nes eleiciones del 10 de mayu de 1964, qu'asitiaron na Presidencia de la República al lliberal Marco Aurelio Roble Méndez, Endara salió escoyíu diputáu suplente, anque depués solicitó y llogró la nulidá de los sos credenciales como llexislador electu en protesta pol fraude del que fueren oxetu otros compañeros de llista del Papa.[ensin referencies]
Cuando'l so partíu llegó al poder cuatro años dempués, Endara desempeñóse como direutor xeneral de Planificación y Política Económica, lo cual solo duró diez díes. Dempués del golpe d'Estáu militar, Endara integró la llista d'escorríos políticos de la dictadura, viéndose obligáu a operar na clandestinidá. A partir de 1969 empezó una etapa de constantes exilios qu'escurrieron primero na Zona de la Canal, en casa d'una tida so que taba casada con un coronel médicu del Exércitu norteamericanu, depués en Guatemala y finalmente en Miami, dempués de ser arrestáu pola policía política de Torrijos.
Al tornar del exiliu, Endara algamó en 1979 la Subsecretaría Xeneral del Papa, en 1982 representó al partíu na Comisión Revisora de la Constitución Política y en 1981, na Convención Nacional Constitutiva del PPA celebrada'l 14 d'agostu d'aquel añu en Penonomé, provincia de Coclé, foi escoyíu subsecretariu xeneral del partíu.
El PPA allegó a les eleiciones xenerales del 6 de mayu de 1984, primeres democrátiques en 16 años, nel senu de l'Alianza Democrática d'Oposición (ADO), tamién integrada pol Partíu Demócrata Cristianu (PDC) y el Movimientu Lliberal Republicanu Nacionalista (MOLIRENA). Les eleiciones fueron ganaes pola Unión Nacional Democrática (UNADE), encabezada pol Partíu Revolucionariu Democráticu (PRD) fundáu pol difuntu Omar Torrijos. El nuevu presidente foi Nicolás Ardito Barletta.[4]
Foi escoyíu presidente en mayu de 1989, por aciu una Alianza de Partíos Políticos d'Oposición (ADOC) col 62,5% de los votos contra'l 24,9% del candidatu del Partíu Revolucionariu Democráticu (PRD) que taba amparáu sol dictador Manuel Noriega, quien se negó a reconocer la so derrota, y mandó a reprimir a Endara y al Segundu Vicepresidente electu Guillermo Ford cuando éstos andaben nuna caravana proclamando'l so trunfu. Esto xunto a la muerte d'un soldáu d'Estaos Xuníos por fuercies de Panamá foi la razón del gobiernu d'Estaos Xuníos, encabezáu por George H. W. Bush, pa la Invasión de Panamá por tropes del Exércitu d'Estaos Xuníos en avientu de 1989. El 20 d'avientu de 1989, mientres los norteamericanos bombardiaben distintos puntos de la capital panamiega, Endara foi juramentado como Presidente Constitucional de Panamá, nuna ceremonia realizada dientro d'una base militar d'Estaos Xuníos, allugada na Zona de la Canal.[5][6]
En 1990 foi unu de los fundadores del Partíu Arnulfista pero año dempués alloñóse del partíu por diferencies d'opinión cola Presidenta del Partíu, Mireya Moscoso.
Mientres el so gobiernu ameyoró la situación económica del país, yá qu'en 1990 el Productu Internu Brutu cayó -7.5% por cuenta de la crisis económica que dexó la dictadura militar, mientres 1992 el PIB creció de 8%. Tamién restableció les instituciones democrátiques, impulsó la reforma constitucional que creó l'Autoridá de la Canal de Panamá[7] y creó l'Autoridá de la Rexón Interoceánica.[8][5]
En 1994, asocedió-y el Gobiernu'l Candidatu del PRD Ernesto Pérez Balladares.
En 2004 postular pa les eleiciones como candidatu del Partíu Solidaridá, llogrando'l 30.8% de los votos y quedando en segunda posición detrás de Martín Torrijos Espín y llogrando ser la primer figura en romper el bipartidismu prd-arnulfista que siempres ocupaben los primeros llugares.[9]
En 2009 postular a les eleiciones presidenciales panameñas del 3 de mayu de 2009 nes que solamente llogró 2,38% de los votos válidos espresaos (+-34.773 votos).
Últimos años
Dempués de les eleiciones de 2004 arrenunció al Partíu Solidaridá y formó un nuevu partíu políticu llamáu Vanguardia Moral de la Patria con dellos siguidores y dellos ciudadanos y foi unu de los candidatos pa volver a la presidencia de República de Panamá nes eleiciones xenerales de mayu de 2009. A mediaos de xineru de 2009 intentó aliase col Partíu Panameñista, pero pocos díes dempués fracasaron les negociaciones. Darréu'l Partíu Panameñista xunir col partíu Cambéu Democráticu, unificando a casi tolos partíos d'oposición so la candidatura de Ricardo Martinelli, cola esceición del partíu de Endara, qu'aportunó en nun xunise a dicha coalición.[ensin referencies]
El partíu del ex-presidente nun consiguió la cuota pa sobrevivir políticamente y quedó nun últimu llugar, causando'l so retiru de la política.
El 27 de xunu foi hospitalizáu por cuenta d'una insuficiencia renal.[10] Unos díes dempués ye dau d'alta, pero morrió'l llunes 28 de setiembre de 2009 na so casa quedando na hestoria como'l Padre de la democracia Panamiega.[3][11]
Ver tamién
Referencies
Enllaces esternos
