La declinación alemana designa a les distintes formes qu'adopta una pallabra n'esti idioma en función del casu gramatical en que s'usen sustantivos, artículu, pronomes y axetivos.
Distinción del xéneru, del númberu y del casu
A diferencia del español, el grupu nominal alemán tien variaciones en casos gramaticales que les sos marques entemecer coles del xéneru y el númberu. Asina, en dye kleinen Jungen, la secuencia de les marques -ye -en -n aprove coles mesmes les indicaciones sobre'l xéneru masculín, el númberu en singular y el caso xenitivu. Tamién el pronome tien formes distintes según el xéneru, el númberu y el casu (nesto ye similar a los pronomes personales del español qu'amás de númberu y xéneru na tercer persona varien según el casu gramatical).
N'alemán al igual qu'asocede n'otres llingües indoeuropees la marca de casu d'un pronome o un grupu nominal depende d'un verbu o una preposición que rixen sintácticamente a dichu pronome o grupu nominal.
Les marques de la declinación del grupu nominal
Esisten dos tipos: la marca o alomorfo principal y la marca secundaria o alomorfo secundariu. Dientro d'un sintagma nominal (o sintagma determinante) esisti concordanza de casu, xéneru y númberu (eso significa que tolos elementos tienen d'espresar los mesmos valores de los trés categoríes).
-
La marca principal recái:
- Prioritariamente sobre'l determinante: der Mann.
- Sobre'l axetivu:
- Cuando nun hai terminación (ø) sobre'l determinante:
- einø schönes Kind.
- A falta de determinante: ø frisches Wasser.
- Sobre los sustantivos:
- Sobre los masculinos y neutros en xenitivu: der Preis des Weines
- Sobre los axetivos sustantivados: Bekannty.
Alomorfo preferente
Singular
|
Plural
|
neutru
|
femenín
|
común
|
-yr / Ø
|
-ys / Ø
|
-y
|
Acusativu
|
-yn
|
-ys / Ø
|
-y
|
Dativu
|
-ym
|
-ym
|
-r
|
-yn [n]
|
-ys [s]
|
-ys / [s]
|
-r
|
-yr
|
La marca secundaria:
- Recái namái sobre l'axetivu (incluyendo l'axetivu sustantivado).
- Llindar a -y o -n.
- Nun puede apaecer sinón cuando la marca principal foi yá espresada.
Artículos
Artículos definíos
Correspuenden en castellán a "el, lo, la, los/les".
Alomorfo secundariu
Singular
|
Plural
|
neutru
|
femenín
|
común
|
-y |
-y |
-n
|
-n
|
-y |
-n
|
-n
|
-n
|
-n
|
-n
|
-n
|
-n
|
-n
|
-n
|
|
Nom. |
Acus. |
Dat. |
Xen.
|
Singular
|
Masculín
|
der |
dean |
dem |
des
|
Neutru
|
das |
das |
dem |
des
|
Femenín
|
die |
die |
der |
der
|
Plural
|
die |
die |
dean |
der
|
Artículos indefiníos
|
Nom. |
Acus. |
Dat. |
Xen.
|
Singular
|
Masculín
|
ein |
einen |
einem |
eines
|
Neutru
|
ein |
ein |
einem |
eines
|
Femenín
|
eine |
eine |
einer |
einer
|
L'artículu indefiníu plural nun esiste na llingua alemana.
L'usu de la k antepuesta al artículu indefiníu sirve pa negar al sustantivu posterior a este, respetando claro les distintes declinaciones y casos.
- Ich habe kein Buch - Yo non tengo (un) llibru (lliteralmente: Yo tengo nengún llibru.)
- Sie isst keinen Apfel - Ella non come (una) mazana (lliteralmente: Ella come nenguna mazana.)
Sustantivos
La declinación de los sustantivos ye la declinación de la parte del grupu nominal llamada base nominal. Les distintes formes flexivas (o declinación) varien d'alcuerdu a tres factores:
Estos trés factores nun son independientes, asina los sustantivos femeninos siempres usen la declianación débil, ente que los sustantivu masculinos y neutros pueden tener declinación fuerte, débil o mista (y esta carauterística tien de conocese de mano pa cada sustantivu masculín o neutru, si quier dase cola forma correuta). Una peculiaridá importante ye que la declinación de nomes masculinos y neutros, ye qu'usa les mesmes terminaciones nel nominativu, xenitivu y dativu. Los nomes neutros amás tienen siempres la mesma forma n'acusativu y nominativu (cosa qu'asocede n'otres llingües indoeuropees como'l llatín, el griegu antiguu o'l sánscritu).
Los préstamos léxicos frecuentemente tienen formes de plural en -s y una declinación especial. Dexando a un llau estes formes con plural en -s, n'alemán, esisten namái tres tipos de declinación pa la base nominal:
- Declinación fuerte, que puede dase en sustantivos masculinos o neutros cuasi puramente (y unes bien poques pallabres femenines).
- Declinación débil, a la que pertenecen tolos sustantivos femeninos, y dellos masculinos y neutros.
- Declinación mista, llámase asina porque usa les formes de la declinación fuerte nel singular y les formes de declinación débil nel plural. A esta clase pertenecen dellos nomes masculinos y neutros.
Declinación fuerte
Esta declinación carauterizar por tar formada cuasi íntegramente por sustantivos masculinos y neutros, que'l so xenitivu singular acaba en -s o -ye. Como exemplos tiénense:
- masculín: der Mann 'l'home' / des Mannes 'del home'
- neutru: das Buch 'el llibru' / des Buches 'del llibru'
Esisten delles poques pallabres femenines que tienen declinación fuerte, anque'l so xenitivu singular nun tien -s, por casu:
- die Mutter 'la madre' / der Mutter-ø
La siguiente table resume les formes fuertes:
Declinación fuerte
Casu |
Singular |
Plural
|
Masculín |
Neutru |
Femenín
|
Masculín |
Neutru |
Femenín
|
der Mann || rowspan=2|das Buch || rowspan=2|die Mutter
|
die Männer |
die Bücher |
die Mütter
|
dean Mann
|
des Mann(y)s || des Buch(y)s || der Mutter
|
der Männer |
der Bücher |
der Mütter
|
dem Mann(y) || dem Buch(y) || der Mutter
|
dean Männern |
dean Büchern |
dean Müttern
|
Declinación débil
- Nel singular: la declinación del dativu y del xenitivu masculín termina en -en o -n:
- dem Grafen
- 'al conde'
- des Grafen
- 'del conde'
- Nel plural: la declinación del nominativu, del acusativu, del dativu y del xenitivu masculín y femenín termina en -en o -n. Exemplos con sustantivu masculín:
- die Grafen
- 'los condes'
- die Menschen
- 'los homes, los seres humanos'
La siguiente tabla resume les formes débiles (Wagen 'coche', Frau 'muyer', Kissen 'coxín'):
Declinación débil
Casu |
Singular |
Plural
|
Masculín |
Neutru |
Femenín
|
Masculín |
Neutru |
Femenín
|
der Wagen || rowspan=2|das Kissen || rowspan=2|die Frau
|
die Wagen |
die Kissen |
die Frauen
|
dean Wagen
|
Xenitivu |
des Wagens |
des Kissens
|
der Frau
|
der Wagen |
der Kissen |
der Frauen
|
dem Wagen || dem Kissen || der Frau
|
dean Wagen |
dean Kissen |
dean Frauen
|
Declinación mista
Llámase-y mista porque ye fuerte nel singular y débil nel plural.
→ o bien el xenitivu masculín y neutru termina en -(y)s:
Casu
|
Singular
|
Plural
|
|
Singular
|
Plural
|
Nominativu Acusativu |
das Puxanza |
die Puxanzan |
|
das Ohr |
die Ohren
|
Xenitivu |
des Puxanzas |
der Puxanzan |
|
des Ohr(y)s |
der Ohren
|
Dativu |
dem Puxanza |
dean Puxanzan |
|
dem Ohr |
dean Ohren
|
Exemplos con masculinos: Schmerz, Pfau
Exemplos con neutros: Puxanza, Ohr, Staat
A esta clase pertenez igualmente Bau col so plural irregular Bauten.
→ o bien el xenitivu masculín y neutru termina en -ens:
Casu
|
Singular
|
Plural
|
|
Singular
|
Plural
|
Nominativu Acusativu |
der Name dean Namen |
die Namen |
|
das Herz |
die Herzen
|
Xenitivu |
des Namens |
der Namen |
|
des Herzens |
der Herzen
|
Dativu |
dem Namen |
dean Namen |
|
dem Herz(en) |
dean Herzen
|
Exemplos con masculinos: Buchstabe, Name, Same, Friede, Glaube, Wille, Gedanke, Haufen
Exemplos con neutros: Herz
→ nominativu, acusativu, dativu y xenitivu masculín y neutru termina en -en.
Los sustantivos mistos son pocu numberosos.
La siguiente tabla resume los tipos de declinación esistentes:
Singular
Casu
|
Masculín (declinación fuerte)
|
Masculín (declinación mista)
|
Masculín (declinación débil)
|
Femenín
|
Neutru (declinación fuerte)
|
Neutru (declinación mista)
|
Exemplu
|
Nominativu (1ᵉʳ casu)
|
der Mann
ein Mann
|
der Glaube
ein Glaube
|
der Graf
ein Graf
|
die Frau
eine Frau
|
das Kind
ein Kind
|
das Herz
ein Herz
|
Wer oder was hat dean Apfel gegessen?
|
Xenitivu (2º casu)
|
des Mannye
eines Mannye
|
des Glaubens
eines Glaubens
|
des Grafen
eines Grafen
|
der Frau
einer Frau
|
des Kindye
eines Kindye
|
des Herzens
eines Herzens
|
Auf wessen Baum wuchs der Apfel?
|
Dativu (3ᵉʳ casu)
|
dem Mann(y)
einem Mann(y)
|
dem Glauben
einem Glauben
|
dem Grafen
einem Grafen
|
der Frau
einer Frau
|
dem Kind(y)
einem Kind(y)
|
dem Herzen
einem Herzen
|
Wem oder was gebe ich dean Apfel?
|
Acusativu (4º casu)
|
dean Mann
einen Mann
|
dean Glauben
einen Glauben
|
dean Grafen
einen Grafen
|
die Frau
eine Frau
|
das Kind
ein Kind
|
das Herz
ein Herz
|
Wen oder was habe ich nach dem Apfel gefragt?
|
Plural
Casu
|
ensin
n a la fin
|
con n a la fin
|
con s o otra terminación
|
Nominativu (1ᵉʳ casu)
|
die Männer
|
die Frauen
|
die Autos
|
Xenitivu (2º casu)
|
der Männer
|
der Frauen
|
der Autos
|
Dativu (3ᵉʳ casu)
|
dean Männern
|
dean Frauen
|
dean Autos
|
Acusativu (4º casu)
|
die Männer
|
die Frauen
|
die Autos
|
Esceiciones
- Sustantivos que, nel plural, reemplacen la terminación del singular por otra:
- das Epos, die Epen.
Axetivos
Declinación d'axetivos: Tipu 1
Dempués del artículu definíu (der, das, die) los axetivos tienen dos distintos terminaciones: -y o -en:
|
Nominativu |
Acusativu |
Dativu |
Xenitivu
|
Masculín |
-y: der alte Tisch |
-en: dean alten Tisch |
-en: dem alten Tisch |
-en: des alten Tisches
|
Neutru |
-y: das alte Buch |
-y: das alte Buch |
-en: dem alten Buch |
-en: des alten Buches
|
Femenín |
-y: die alte Uhr |
-y: die alte Uhr |
-en: der alten Uhr |
-en: der alten Uhr
|
Plural |
-en: die alten Bilder |
-en: die alten Bilder |
-en: dean alten Bildern |
-en: der alten Bilder
|
Coles mesmes tórnense los axetivos cuando tán acompañaos de "la familia der": dieser, jeder, jener, mancher, welcher.
Declinación d'axetivos: Tipu 2
Dempués del artículu indefiníu (ein, eine) y kein, keine los axetivos tienen les siguientes terminaciones:
|
Nominativu |
Acusativu |
Dativu |
Xenitivu
|
Masculín |
-er: (k)ein roter Hut |
-en: (k)einen roten Hut |
-en: (k)einem roten Hut |
-en: (k)eines roten Hutes
|
Neutru |
-ye: (k)ein rotes Autu |
-ye: (k)ein rotes Autu |
-en: (k)einem roten Autu |
-en: (k)eines roten Autos
|
Femenín |
-y: (k)eine rote Hose |
-y: (k)eine rote Hose |
-en: (k)einer roten Hose |
-en: (k)einer roten Hose
|
Plural |
-en: keine roten Bilder |
-en: keine roten Bilder |
-en: keinen roten Bildern |
-en: keiner roten Bilder
|
Coles mesmes tórnense los axetivos dempués de los posesivos: mein, dein, sein, unser, euer, ihr.
Declinación d'axetivos: Tipu 3 (declinación fuerte)
Si los axetivos tán solos (esto ye, ensin artículos) antes de los sustantivos, la última lletra ye idéntica a la última lletra del artículu correspondiente. Esceiciones: les formes del xenitivu singular, masculín y neutru.
- der grüne Salat → grüner Salat 'ensalada verde'
- das frische Gemüse → frisches Gemüse 'verdures fresques'
- diy weiße Schokolade → weißy Schokolade 'chocolate blancu'
- diy blauen Trauben → blauy Trauben
|
Nominativu |
Acusativu |
Dativu |
Xenitivu
|
Masculín |
-er grüner Salat |
-en grünen Salat |
-em grünem Salat |
-en grünen Salats
|
Neutru |
-ye frisches Gemüse |
-ye frisches Gemüse |
-em frischem Gemüse |
-en frischen Gemüses
|
Femenín |
-y weiße Schokolade |
-y weiße Schokolade |
-er weißer Schokolade |
-er weißer Schokolade
|
Plural |
-y blaue Trauben |
-y blaue Trauben |
-en blauen Trauben |
-er blauer Trauben
|
Coles mesmes tórnense los axetivos siguíos de numberales o de dellos acompañamientos ensin terminación: etwas, mehr, mehrere, zwei... Exemplos:
- Für dean Salat nehme ich etwas frischen Knoblauch (acusativu masculín singular), mehrere kleine Zwiebeln (acusativu femenín plural) und fünf großy Tomaten (acusativu femenín plural).
- Pa la ensalada tomo daqué de ayu frescu, delles cebolles pequeñes y cinco tomates grandes.
Pronomes
Amás de les anteriores, el pronome ye la otra categoría gramatical que presenta distintes formes flexonales o declinación según el casu gramatical.
Bibliografía
- Castell, Andreu (2001). Gramática de la llingua alemana, 3ª, Editorial d'Idiomes, S. L.. ISBN 84-8141-015-2.
Referencies
Enllaces esternos