La casería ye la mena de poblamientu rural más carauterística d'Asturies.
Composición
La casería ta formada pola casa y les sos dependencies anexes; pol tarrén ya inclusive polos derechos d'aprovechamientu de los montes comunales. La casa asítiase nun espaciu abarganáu denomáu solar, arrodiáu pela antoxana. Nésta asítiense les dependencies anexes: l'horru, el payar, la cuadra y otros espacios dedicaos al almacenamientu. Alredor del barganal de l'antoxana dispónse'l güertu y los árboles frutales.
Nel tarrén dispónense los espacios pal usu ganaderu y el restu de los usos agrícoles. Les partes más llanes dedíquense al cultivu de ceberes. Estos espacios, denominaos eríes, cortines o lloses, abargánense pa evitar la entrada del ganao.
Per otru llau, les partes más inclinaes o más húmedes no fondero del valle, dedicábense a praos, pal aprovechamientu ganaderu.
La casería forma una unidá de producción, de residencia, de consumu, d'esplotación y, nel pasáu, de recaldación.
Según les zones d'Asturies, la casería conozse tamién como quinta o quintana.
Historia
La casería surde na Edá Media de resultes de la colonización del suelu. La tierra, en manes de la nobleza y del cleru, y darréu de la burguesía, dábase a families de llabradores en parceles de pequeñes dimensiones, en cuenta d'una contraprestación. La clase dirixente esplotaba la tierra y los sos frutos, mentanto los llabradores trabayábenla, llogrando malapenes lo suficiente pa la so sosistencia.
Nel sieglu XVI les caseríes constituyíen l'únicu mediu de vida de los llabradores y una pervalible fonte de riqueza de los grandes dominios territoriales. La casería consolidóse como estructura económica y social en sieglos posteriores, permaneciendo la so estructura hasta finales del sieglu XIX. Los sos calteres esenciales permanecieron hasta mediaos del sieglu XX.
Mentanto munchos sieglos, la casería foi una unidá d'esplotación, que fizo de la tierra la manera de vida de la familia llabradora asturiana.
Derechu consuetudinariu asturianu
Según la compilación del derechu consuetudinariu asturianu, la casería defínese como:
una unidá económica y d'esplotación familiar formada por elementos disociaos, tanto no que fai a la so naturaleza —casa, antoxana, edificios anexos y construcciones complementaries, horros o paneres, güertos, tierres, praos, montes, árboles, animales, maquinaria y preseos de llabranza, y derechos d'esplotación nos bienes comunales—, como al so sistema de propiedá privada, n'arriendu o n'aparcería—, a la so llocalización dispersa y al so destín o aprovechamientu —cultivu, collecha, pacional—, que formen un conxuntu agropecuariu capaz de dar sustentu a una familia llabradora, ensin perxuiciu de qu'ésta pueda tener otres fontes complementaries d'ingresos.
Compilacion de Derechu Consuetudinariu Asturianu (§ 67. Conceutu y denominaciones) Boletín de la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies del 9 de marzu de 2007
Como figura xurídica, la comisión parllamentaria redautora de la compilación constató la so vixencia al traviés de resoluciones xudiciales nos partíos xudiciales d'Avilés, Cangas, Grau, Llaviana, Ḷḷena, Uviéu, Piloña y Siero; al traviés de protocolos notariales, nos distritos notariales d'Avilés, Cangas y Ḷḷuarca; y con una «verificación ictu oculi» nos conceyos de Cangas, La Ribera, Siero y Tinéu.
Nomenclátor
Nos nomenclátores d'Asturies, la casería ye una de les categoríes históriques más habituales de les entidaes singulares de población, xunto cola aldega, la villa y el llugar.
Les normes publicaes pa la ellaboración del nomenclátor de 1930 (Orde ya Instrucción del 8 de marzu de 1930) definen la casería como:
el grupu de dos o más edificios que, tando próximos ente sigo, nun lleguen a formar cais nin plazes, de los que, dalgún polo menos, dedícase principalmente a vivienda
Ye equivalente al caseríu, utilizáu n'España.
Nel nomenclátor d'Asturies del 2010, de les 6.943 entidaes singulares que recueye, 2.460 correspuenden a la categoría de casería, la de mayor frecuencia. 475 d'elles permanecen despoblaes. Pol númberu d'habitantes, la so distribución ye:
De 1 a 50 habitantes: 1.889
De 51 a 100 habitantes: 65
De 101 a 250 habitantes: 27
De 251 a 500 habitantes: 4
Bibliografía
Editorial Prensa Asturiana, S.A., ed. (2000). Diccionariu Xeográficu d'Asturies. Ciudaes, Villes y Pueblos.
García Conde, Francisco Javier (1993). Universidá d'Uviéu, ed. El señoríu del cabildru uvieín: estructures agraries d'Asturies nel tardientu medievu. ISBN 9788474688160. Consultáu'l 15 d'ochobre de 2009.
