Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Alpes d'o Sud Southern Alps Kā Tiritiri-o-te-Moana
Os Alpes d'o Sud, Alpes Meridionals (en anglésSouthern Alps, en maoríKā Tiritiri-o-te-Moana) u Alpes Neozelandeses son una cordelera que discurre a o largo d'o costau occidental d'a isla d'o Sud de Nueva Zelanda. Constituye una barrera natural a o largo de toda ista isla, lo que dificulta la comunicación entre a costa ueste d'a isla (Westland) y as planas de Canterbury, a l'este.
O termín Alpes Neozelandeses se refiere cheneralment a la sierra entera, mientres que se pueden dar nombres especificos a cadenas montanyosas mas chicotas que fan parti d'a cordelera. O punto mas alto d'a sierra (y d'o país) ye o Mont Cook (Aoraki/Mount Cook seguntes o suyo nombre oficial en maorí y anglés), con 3.754 metros d'altaria.
Os Alpes d'o Sud recorren 500 km[1] de norte enta sud. O suyo punto mas alto ye o Mont Cook, o punto mas alto de Nueva Zelanda con 3.724 metros, con atros setze picos en a cordelera brincan tamién d'os 3000 metros. As montanyas se troban talladas por vals glacials y lacos. D'alcuerdo con un inventario feito en zaguerías d'os anyos 1970s, os Alpes d'o Sud contienen mas de 3.000 glaciars mayors d'una hectaria,[2] estando o mayor d'ells o glaciar Tasman, con una largaria de 29 km dende o laco Pukaki.[3] Se puede trobar una cadena de lacos glacials en a suya parti oriental que van dende o laco Coleridge en o norte dica o laco Wakatipu en Otago a o sud.
Estió o Capitán Cook qui dió o 23 de marzo de 1770 o suyo nombre a os Alpes d'o Sud, describiendo-los como de "prodichiosa altaria".[4] Ya heban estau descritos previament por Abel Tasman en 1642, qui describió a costa occidental d'a isla sud como "una tierra que mira entalto".[5]
O clima ye fredo, con nieu y cheladas anyals en os puntos mas altos.
Debiu a la suya orientación perpendicular a os vientos predominants de l'ueste, a cordelera tien unas condicions ideyals ta o vuelo sin motor. A localidat d'Omarama, en a zona de sotavento d'as montanyas, tien reputación internacional por as suyas condicions ta a practica d'o vuelo sin motor. Istos vientos de l'ueste creyan tamién un patron climatico conoixiu como Nor'west arch, en o que l'aire humedo puya por as montanyas, formando un arco de nubes sobre o cielo azul. Iste patron climatico gosa veyer-se a sobén en verano a traviés de Canterbury y o Norte d'Otago. O Nor'wester ye un foehn pareixiu a o Chinook de Canadá, en que as sierras montanyosas que se troban en o camín d'os vientos humedos predominants de tierra fan que istos puyen, fendo enfriar l'aire y condensando la humedad ta formar plevia, producindo asinas vientos calidos y ixutos que baixan por a cara de sotavento d'as montanyas.
