Dr Winston Churchill isch uf d Eliteschuele z Ascot, Brighton und Harrow gange und isch e baar mol hocke bliibe. Bim Militär isch er zwäimol dur d Ufnaambrüefig gflooge, bevor er 1893 Kadett z Sandhurst und mit äinazwanzig Kawallerii-Lütnant bim 4. Husareregimänt worde isch. An dr Milidäärakademii und in dr Armee het s im Churchill gfalle und er het afo studiere und sälber afo schriibe.
Zwüsche 1895 und 1901 isch dr Churchill as aktive Soldat und Chriegsreporter bi fümf verschiidene Kolonialchrieg drbii gsi und isch in dr Schlacht vo Omdurman in äinere vo de letschte groosse Kawalleriiattacke in dr britische Milidärgschicht mitgritte.
Im Zwäite Burechrieg isch er Chriegsreporter gsi. D Bure häi en gfangnoo und er het chönne us dr Gfangeschaft flüchde. Dank de zwäi Büecher, won er drüüber gschriibe het, From London to Ladysmith via Pretoria und Ian Hamilton's March isch er in Groossbritannie populär worde.
Dr Politiker
1901 isch er as Konservative (Tory) Abgeordnete worde, het aber 1904 zu de Liberale gwäggslet, won er zum sozialreformerische Barteiflügel ghöört het. Dr David Lloyd George und dr Churchill, wo die konservativi Press as die „schrecklige Zwilling“ beschimpft het, häi vo 1908 bis 1911 d Grundlaage für die britischi Sozialgsetzgääbig gläit.
Bi de Konservative isch er vo denn aa verhasst gsi, aber au mit dr Lingge het er sich 1910 umbeliebt gmacht, won er as Inneminister Churchill Soldate uf Südwales gschiggt het, zum d Laag noch em Tonypandy-Ufstand, wo d Bolizei niidergschlaage het, z beruejige.
1911 isch dr Churchill zum Erste Lord vo dr Admiralidäät (Marineminister) ernennt worde. Er het die britischi Chriegsflotte no bevor dr Erst Wältchrieg usbroche isch, vo Choole uf Ärdööl lo umrüste, und das het iire Akzionsradius dütlig gröösser gmacht.
Im Erste Wältchrieg
Dr David Lloyd George und dr Churchill.
Dr Churchill isch am Aafang vom Chrieg dr Erst Lord vo dr Admiralidäät gsi.
Er het s Osmanische Reich, wo mit em Dütsche Riich und Ööstriich-Ungarn verbündet gsi isch, vom Meer us welle aagriffe. In dr Schlacht vo Gallipoli an de Dardanelle häi am 19. Februar und 18. Merz 1915 d Türke die britische Aagriff abgweert.
Zum e Verdrauenskrise abzweere het mä die Konservative in d Regierig iiglaade und dr Churchill het wägen em Misserfolg z Gallipoli as First Lord müesse zrugdräte.
Dr Churchill mit sim Batallion an dr Westfront, 1916
Er isch am 20. Novämber 1915 as Major an d Front in Nordfrankriich, und het bis zum 6. Mai 1916 dr Befääl über e Batallion vo dr Royal Scots Fusiliers ghaa.[2]
Wo dr David Lloyd George im Dezämber 1916 Brömieeminister worde isch, het er dr Churchill am 16. Juli 1917 zum Munizionsminister ernennt und isch äine vo de Verantwortlige für d Entwigglig vom Tank gsi. Die erste Panzer häi im Summer 1918 wääsentlig zum Zämmebruch vo dr letschte dütsche Offensive an dr Westfront biidräit.
Zwüsche de Wältchrieg
Im Kabinett
Noch em Chrieg isch dr Churchill Luftfahrtminister gsi und het dr Ufbau von ere Luftwaffe gförderet, wo denn scho 1920 im Irak Ufständischi bombardiert het.
Vo 1919 isch er Chriegsminister gsi und isch für d Intervenzion vo de Westalliierte im russische Bürgerchrieg uf dr Site vo dr Wisse Armee gsi, aber au die äignigi Bardei het er nid vom Kampf gegen e Bolschewismus chönne überzüüge.
Im Septämber 1922 häi die Konservative s Kabinett verloo, und dr Lloyd George het im Oktober druf d Waale zum Underhuus verloore. 1924 isch dr Churchill wider Mitgliid vo dr Konservative Bardei worde. Under em Brömiee Stanley Baldwin isch er Schatzkanzler (Finanz- und Wirtschaftsminister) worde und het het im gliiche Joor wider dr Goldstandard iigfüert, was d Arbetsloosikäit in Groossbritannie aakurblet het. 1962 isch s zum Generalsträik choo, wo dr Churchill hert het welle duuregriffe, wo s aber nid drzue choo isch. 1929 isch dr Churchill zruggdräte und zwäi Joor druf het mä dr Goldstandard wider abgschafft.
Im innere Exil
Dr Churchill isch en überzügte Imperialist gsi und het sich mit sinere Bardei wäge iirer Haltig im Gandhi gegenüber verstritte. Wie die mäiste konservative Politiker in sällere Zit het er zerst dr Adolf Hitler underschetzt[3] und het au Positivs in däm sinere Politik und dere vom Mussolini chönne gsee.[4] Won er aber gmerkt het, ass dr Hitler e nöije Chrieg well, het er die änglischi Appeasementpolitik scharf afo kritisiere. Er het au Iilaadige vom Hitler abgleent.[5][6] Eso isch er dr antifaschistische Lingge wider nööcherchoo,[7] aber bi de Konservative het er nume no zwäi Aahänger ghaa, dr Harold Macmillan und dr Brendan Bracken.
Er het sich uf si Landsitz Chartwell in Kent zruggzooge, won er gmoolt und gschriibe het, drunder d Biografii vom Marlborough und d Gschicht vo de änglischsproochige Völker
Zrugg in d Regierig
Wo 1938 dr Aaschluss vo Ööstriich choo isch und d Annexion vom Sudeteland und denn drotz alle dütsche Verspräche die so genannti „Räst-Tschechei“ vom Dütsche Riich im Merz 1939 bsetzt worde isch, isch allne klaar worde, ass d Appeasementpolitik gschiiteret isch. Am 31. Merz häi denn Groossbritannie und Frankriich d Unabhängikäit vo Pole garantiert.
Dr Zwäit Wältchrieg
Noch em dütsche Überfall uf Pole het dr Brömieeminister Arthur Neville Chamberlain am 3. Septämber 1939 dr Churchill as Erste Lord vo dr Admiralidäät ins Kabinett grüeft und Groossbritannie het em Dütsche Riich dr Chrieg erkläärt. Dr Churchill het um Norwääge welle Mine lege und wo das nid gange isch, norwäägischi Hääfe welle bsetze. Die Dütsche si aber rascher gsi und häi am 9. April Dänemark und Norwääge afo bsetze.
Dr Chamberlain het noch dr sogenannte Norwäägedebatte müesse zrugdräte und dr Churchill het am 10. Mai 1940 e Regierig vo alle Bardeie bildet. Am gliiche Daag het Dütschland Luxeburg, Belgie und d Niiderland aagriffe.
Die territoriali Situazion in Öiropa noch em dütsche Westfäldzug 1940
Die Dütsche si zämme mit de Italiäner denn in Frankriich iigfalle und am 21. Mai si si z Abbeville an dr Kanalküste aachoo und häi eso s britische Expedizionskorps bi Dünkirche iigschlosse. Dr MarschallPhilippe Pétain het e nöiji Regierig bildet und Frankriich het am 25. Juni kapituliert. Groossbritannie isch denn uf sich eläi gstellt gsi.
Dr Churchill het am 13. Mai in sinere erste Reed as Brömieeminister, sine Landslüt „nüt as Bluet, Müesal, Drääne und Schwäiss“ versproche und ass dr „Siig um jede Briis“ müess erkämpft wärde[8]
Noch dr Kapitulazioon vo Frankriich het er si Reed We Shall Fight on the Beaches am 4. Juni ghalte[9], won er din versproche het bis zum Ändi z kämpfe.
Es isch de Ängländer denn glunge, iir Expedizionskorp vo Dünkirche z ewakuiere und in dr Luftschlacht um Ängland im August 1940 d Aagriff vo dr dütsche Luftwaffe abzweere. Zum erste Mol het dr Hitler nid überchoo, was er het welle.[10] Er het wäge däm, won er Russland aagriffe het,
das müesse mache, was er nid het welle: e Chrieg an zwäi Fronte füere.[11]
Am 3. Juli 1940 het d Royal Navy meereri franzöösischi Schlachtschiff und Zerstörer gsunke, wo vor em algerische Haafe Mers-El-Kebir gankeret häi, für dass die Dütsche si nid chönne usnütze. Daas und dr Appäll am 18. Juni 1940 vom Brigadegeneral und Staatssekretär im französische Chriegsministerium Charles de Gaulle an d Franzoose vo Ängland us het s Vichy-Reschiim drzue brocht, d Beziejige zu Groossbritannie abzbräche. Drotz alle sine Vorbeahlt het dr Churchill denn dr de Gaulle as dr legitim Representant vom Freie Frankriich anerkennt.
Dr Churchill im Juni 1943. Är het s V-Zäiche für victory ‚Siig‘ populär gmacht.
Mit em Area Bombing Directive häi Flechibombardemänt aagfange, wo denn vo dr Middi vo 1944 aa, wo d Brite und d Amerikaner die uniigschränkti Luftheerschaft über em Riichsgebiet ghaa häi, die mäiste grössere dütsche Stedt fast volkomme zerstöört häi. Dr Churchill het das äntwääder nid chönne oder nid welle verhindere. Erst ganz am Ändi vom Chrieg het er sich vom Luftmarschall Harris distanziert, wo zu de Verfächter vom moral bombing ghöört het.
Denn isch d Laag vo Groosbritannie scho besser gsi: Die Dütsch häi uf em Balkan und in Nordafrika iigriffe und häi Ängland weniger chönne diräkt aagriffe. Wo denn d Weermacht am 22. Juni 1941 ub d Sowjetunion iimarschiert isch, häi die Dütsche e Meerfrontechrieg müesse füere. Dr Churchill het im Josef Stalin zwar nid draut, het em aber sofort Understützig aabote.
Am 7. Dezämber 1941 het Japan die amerikanisch Pazifikflotte z Pearl Harbour aagriffe, und am 11. Dezämber het au dr Hitler de USA dr Chrieg erkläärt. D Amerikaner si zwar schnäll d Füerer vo de westlige Allierte worde, aber dr Churchill het scho denn d Zit noch em Hitler sinere Niiderlaag vor Auge ghaa und het brobiert Iifluss uf d Amerikaner z nee, wo d Gfoor vom ene kommunistische Öiropa nid eso klaar gsee häi.
Am 8. Novämber 1942 si d Brite und d Amerikaner in Nordafrika glandet.
Im Januar 1943 häi dr Churchill und dr Rooseveldt z Casablanca beschlosse, ass dr Kampf gege Dütschland zerst söll beändet wärde und häi usgmacht, ass Dütschland bedingungslos müess kapituliere.
Am 10. Juli 1943 si die Alliierte in Italie glandet und dr Benito Mussolini isch gstürzt. Z Teheran häi sich die «Drei Groosse» vom 28. Novämber bis 1. Dezämber 1943 droffe. Si häi under anderem beschlosse, ass Pole gege Weste verschoobe wurd und d Sowjetunion die ostpolnische Gebiet noch em Chrieg döf bhalte.
Die „Groosse Drei“: Dr Churchill, dr Roosevelt und dr Stalin uf dr Komferänz vo Jalta 1945
Dr Churchill het mit em Stalin abgmacht, wie Öiropa noch em Chrieg in Inträssesfäärene ufdäilt wurd: Rumänie, Bulgarie und Ungarn wurde zum sowjetische Beriich ghööre, Griecheland zum britische. In Jugoslawie häi die bäide Mächt iire Iifluss welle däile. Si häi au d Curzon-Linie as d Ostgränze vo Pole festgläit und d Oder as si Westgränze.[13]
Uf dr Komferänz vo Jalte (4. bis 11. Februar 1945) isch beschlosse worde, ass Dütschland in vier Bsatzigszoone ufdäilt wurd und die westligi und die sowjetischi Iiflusssfääre si andgültig festgläit worde, und häi denn bis 1989 bestande. Dr Churchill het e schweere Stand im Stalin gegenüber ghaa, vor allem wil dr Roosevelt scho seer chrank gsi isch und weenig Chraft ghaa het sich mit em Stalin usenanderzsetze
Dr Chrieg isch jetz rasch sim Änd zuegange. Im Merz si d Brite am Rhein gstande und am 8. Mai 1945 het dr Churchill vor em britische Underhuus die bedingigsloosi Kapitulazioon vo dr Weermacht und dr Siig in Öiropa (V-E-Day) chönne bekannt gee.
Dr Roosevelt isch am 12. April 1945 gstorbe, und am 17. Juli häi sich dr Churchill, im Roosevelt si Noochfolger Harry S. Truman und dr Stalin uf dr Potsdamer Komferänz droffe, zum beschliesse was mä genau mit Dütschland und mit Japan, wo immer no kämpft het, wurd mache.
Noch em Zwäite Wältchrieg
Am 26. Juli het d Labour Party d Waale zum Underhuus gwunne gewonnen, und dr Attlee isch Brömieeminister worde. Dr Churchill isch in d Opposizioon gange. Er het uf dr äinte Site vor dr Sowjetunion gwarnt und d Amerikaner im Chalte Chrieg understützt, uf dr andere Site het er vorgschlaage die „Veräinigte Staate vo Öiropa“ z gründe und het en ängi Partnerschaft zwüsche Frankriich und Dütschland begrüesst. Groossbritannie wurd aber nid e Däil vo däm nöije Öiropa wärde.
Im Oktober 1951 häi die Konserwative d Waale gwunne, vor allem wil dr Churchill e Hufe vo de Absichte vo dr Labour Party sälber übernoo het. Er het immer no s Britische Empire und dr Kolonialismus verfochte und het sich wäge däm mit allerhand Krise müesse abgee: Im Iran, wo d CIA dr iranisch Brömierminister Mossadegh gstürzt het, in Malaya wo s sit 1948 e Rebellion gege die britischi Heerschaft gee het, oder in Kenia, wo 1952 dr Mau-Mau-Ufstand usbroche isch. Dr Churchill het e milidäärischi Löösig welle, het sich denn aber uf Friidensgsprööch mit de Ufständische iigloo.
Er het Schleegli überchoo, 1955 isch er schliesslig zruggdrätte und dr Anthony Eden isch si Noochfolger worde. Churchill ließ sich 1955 und 1959 noch einmal ins Unterhaus wählen, dem er am Ende mehr als 60 Jahre angehörte, trat aber nicht mehr als Redner in Erscheinung.
Dr Churchill het no zää Joor gläbt und isch am 24. Januar 1965 gstorbe.
D Familie
Dr Winston Churchill stammt vom änglische Hoochaadel ab. Si Groossvater väterligersits isch dr Duke of Marlborough gsi. Sini Eltere si dr britisch Politiker Lord Randolph Churchill und die amerikanischi Millionärsdochder Jennie Jerome gsi.
Im Septämber 1908 het dr Churchill in dr Londoner St. Margaret’s Church d Clementine Hozier, und het mit ere gläbt bis er gstorbe isch. Si häi vier Döchder und e Soon ghaa: d Diana (1909–1963), dr Randolph (1911–1968), wo spööter au Parlamentarier worde isch, d Sarah (1914–1982), d Marigold (1918–1921) und d Mary (* 1922), wo 2005 dr Hosenbandorde überchoo het. Au zwäi Änkel si im britische Underhuus gsässe.
Wärk
The Story of the Malakand Field Force: An Episode of Frontier War, 1898.
Eduard Thorsch (Übersetzer): Der Zweite Weltkrieg: Mit einem Epilog über die Nachkriegsjahre. Fischer Tb, 4. Auflage, Frankfurt am Main 2003, ISBN 978-3-596-16113-3
A History of the English-Speaking Peoples, 1956 bis 1958, 4 Bände (dt. Geschichte der englischsprachigen Völker, 5 Bde., Augsburg 1990).
Reden in Zeiten des Krieges, ausgewählt, eingeleitet und erläutert von Klaus Körner, Hamburg u. Wien 2002.
Litratuur
Peter Alter: Winston Churchill (1874–1965), Stuttgart 2006 ISBN 3-17-018786-4
Robert Blake/ Roger Louis, (Hrsg.): Churchill. A major new Assessment of his Life in Peace and War. Oxford 1993 , ISBN 0-19-820317-9
David Cannadine: Winston Churchill. Abenteurer, Monarchist, Staatsmann. Berenberg, Berlin 2005, ISBN 3-937834-05-2
John Charmley: Churchill. Das Ende einer Legende. Ullstein, Berlin 1997 (Kritische Biographie), ISBN 3-548-26502-2
John Colville: Downing Street Tagebücher 1939–1945. Siedler, Berlin 1988, ISBN 3-88680-241-8
Virginia Cowles: Winston Churchill. Der Mann und seine Zeit, Wien 1954.
Joachim Fest, Unzeitgemäßer Held seiner Zeit. Winston Churchill, in: Aufgehobene Vergangenheit. Portraits und Betrachtungen, München 1983, S. 215-238.
Martin Gilbert, Randolph S. Churchill: Winston S. Churchill. 8 Bänd mit Begleitbänd. Butterworth, London 1966, 1988 , ISBN 0-434-13017-6.
Walter Graebner: Churchill – der Mensch. Rainer Wunderlich, Tübingen 1965 (engl. Original My dear Mr. Churchill. in: W. Graebner: Literary Trust. 1965.).
Russell Grenfell: Churchill und die Deutschland-Politik. Lynx, Gauting 2002, ISBN 3-936169-04-7
Sebastian Haffner: Winston Churchill. Kindler Verlag, Berlin 2001, ISBN 3-463-40413-3.
hristian Graf von Krockow: Churchill. Eine Biographie des 20. Jahrhunderts. Hoffmann und Campe, Hamburg 1999, ISBN 3-455-11270-6
Franz Lehnhoff: Winston Churchill. Engländer und Europäer, Köln 1949.
Elizabeth Longford: Winston Churchill, London 1974.
Alan Moorehead: Churchill. Eine Bildbiographie, Münche 1961.
Andrew Roberts: Churchill und seine Zeit. München, DTV 1998 (Kritischi Biografii), ISBN 3-423-24132-2
↑Dr Naame Spencer chunnt vom ursprünglige Familienaame vo sine Vorfaare väterligersits; dr Vornaamen Leonard het er zu Eere vo sim Groossvater müeterligersits, Leonard Jerome, überchoo.
