D Schlacht bi Tschaldiran (au Çaldıran, Çaldiran, Tschāldirān, persischچالدران, DMG Čāldirān) het am 23. August 1514 in dr Nööchi vo Tschaldiran in Ostanatolie zwüschen em Osmanische Riich under em Sultan Selim I. und de Safawide vom Persische Riich under em Schah Ismail I. stattgfunde. Iire Usgang isch en entschäidende Siig für d Osmane gsi. D Osmane häi drvo brofitiert, ass si Kanoone iigsetzt häi, wääred d Kizilbasch-Soldate vo de Safawide sonigi Waffe as uneerehaft abgleent häi.
D Folge
D Schlacht vo Tschaldiran, Miniatur us em Selimname vom Şükrü İdris-i Bitlisî 1525, Topkapi Kütüphanese (Bibliothek)
Noch dr Schlacht isch dr Sultan Selim I. bis zur Hauptstadt vo de Safawide Täbris vorgstoosse und het sä erooberet. D Safawide häi iiri Hauptstadt uf Qazvin verläit. 1598 isch denn Isfahan Hauptstadt worde, wo zentraal gläägen isch. Dr Selim I. het Tabris müesse ufgee und dr Fäldzuug abbräche, wil dr Winter cho isch und dä seer hert isch in de Gebirg vo dr hütige iranische Browinz West-Aserbaidschan.
S Osmanische Riich het aber d Heerschaft über Ostanatolie mit wichdige Stedt wie Diyarbakır und Van bhalte. D Gränze wo noch dere Schlacht entstande isch, het sich sidhäär fast nüm gänderet und für hundert Joor si d Safawide käi Bedroig me gsi für d Osmane.
Wo d Osmane gwunne häi, häi sich die kurdische Föidalheere und lokale Fürste uf iiri Site gschlage, sich vo de Safawide abgwändet und de Osmane iiri Loyalidäät versproche.[4] Vo Ostanatolie us häi d Osmane d Kontrolle über en Abschnitt vo dr Siidestrooss gwunne und spööter au Egüpte vo dört us erooberet.
E Hufe vo deene, wo dr Schah Ismail I. understützt häi, si denn us Anatolie gflüchdet. Die turkmenische Stämm, wo no übrig bliibe si, si vo denn aa in dr Defensive gsi und mit iine s Alewitedum. Dr Sultan Selim I. het s orthodoxe Sunnitedum verbräitet und gältet hüte no under de Alewite as umbeliebt. D Safawide si orthodoxi Schiite worde. Wil d Hauptstadt uf Isfahan verläit worden isch, isch s „persische Elemänt“ innerhalb vom Riich gegenüber dr turkmenische Milidääraristrokratii (Kizilbasch) erheeblig versterkt worde. D Vorstellig, ass dr Schah Ismail I. dr Mahdi sig, isch mit dr Niiderlaag vo Tschaldiran verschwunde, und wil dr Ismail dä Status under de Kizilbasch verloore het, si Riwalidääte zwüsche de Stämm usbrochen, won er 1524 gstorbe isch.
Fuessnoote
↑Keegan & Wheatcroft, Who's Who in Military History, Routledge, 1996. p. 268: „In 1515 Selim marched east with some 60,000 men; a proportion of these were skilled Janissaries, certainly the best infantry in Asia, and the sipahis, equally well-trained and disciplined cavalry. [...] The Persian army, under Shah Ismail, was almost entirely composed of Turcoman tribal levies, a courageous but ill-disciplined cavalry army. Slightly inferior in numbers to the Turks, their charges broke against the Janissaries, who had taken up fixed positions behind rudimentary field works.“
↑ 2,02,1H.A.R. Gibb & H. Bowen, Islamic society and the West, i/2, Oxford, 1957, p. 189
Schlacht von Tschaldiran. In: Ehsan Yarshater (Hrsg.): Encyclopædia Iranica (änglisch, inkl. Literaturaagabe)
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Schlacht_bei_Tschaldiran“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.
