D Oboe isch öbbe 65 Santimeter lang. Iire Körper bestoot us drei Däil. Die wärde zämmegsteckt und oobe druf steckt mä s sogenannte Roor, wo mä drin iine bloost.
D Mechanik isch eender kompliziert und s goot mänggisch öbbis kaput draa. D Doonlöcher wärde mit Klabbe uf oder zudeckt, zum Däil diräkt mit em Finger, zum Däil über Heebel. Es git e Hufe Verbindige zwüsche de äinzelne Klabbe und die muess mä mit chliine Schrüübli richdig iistelle, was gueti Fachkenntnis forderet.
D Erzüügig vom Doon
Dr Doon wird mit eme Dobbelroorblatt erzügt. Mä nimmts zwüsche d Libbe und bloost mit groossem Druck zwüschene duure. Im Korpus bildet sich e sogenannti Luftsüüle. Wemm mä d Klabbe uf oder zue duet, wird die verchürzt oder verlengeret und mit dr Lengi vo dr Wälle änderet sich dr Doon: er wird hööcher oder diefer. Usser em Grunddoon c git s alli graade und ungraade Ooberdöön.
Mit „Stellschrüübli“ cha mä d Klangkwalideet und d Intonazioon verändere.
Im Barock het d Oboe e Doonumfang vo zwäi Oktave ghaa, vom c' bis zum c'''. Bi dr modärne Oboe foot dr Doonumgang mäistens bim chliine b, bim chliine a oder bim chliine h aa und goot bis zum f''' oder b'''[1], aber au hööcheri Döön si mööglig mit dr sogenannte Bisstechnik.
Schwiirigkäit
D Oboe het dr Ruef vom ene Instrumänt, wo s vsundrigs schweer isch es z spiile. Im Guinness-Buch der Rekorde vo 1989 wird d Oboe näben em Waldhorn as schwiirigsts Instrumänt ufgfüert.
Oboeninstrumänt
Es git verschiideni Arte vo Oboe. In Öiropa si bsundrigs bekannt:
Joseph Haydn: Konzärt für Oboe und Orchester C-Dur Hob VIIg:C1 (s sich aber nid sicher ass es vom Haydn isch)
R. Vaughan Williams: Konzärt für Oboe und Striicher a-Moll (1944)
R. Strauss: Konzärt für Oboe und chliises Orchester D-Dur
Bohuslav Martinů: Konzärt für Oboe und chliises Orchester (1955)
Frigyes Hidas: Konzärt für Oboe und Orchester (1952)
Bruno Maderna: Konzärt für Oboe und Kammeransambel (= 1. Oboekonzärt; 1962); 2. Oboekonzärt (1967); 3. Oboekonzärt (1973)
Anderi Komponiste, wo für d Oboe gschriibe häi, si dr Georg Friedrich Händel, wo d Oboe s Lieblingsinstrumänt von em gsi isch, und dr Antonio Vivaldi.
Nid klassischi Muusig
D Oboe wird mänggisch au im Dschääs und in dr Rock- und Popmuusig iigsetzt. Dr Dschäässpiiler Jean-Luc Fillon het d Oboe und s Änglischhorn brucht. Au dr Saxofonist Yusef Lateef spiilt mänggisch uf dr Oboe und au dr Paul McCandless vo dr Grubbe Oregon isch as Oboist bekannt.
In dr Milidäärmuusig isch d Oboe lang s füerende Instrumänt gsi. Bis zum Aafang vom 20. Joorhundert het s dr Offiziersrang Hautboist bzw. Stabsoboist gee für e Läiter vom ene Muusigkor.
Bekannti zitgenössischi Oboiste
Bekannti zitgenössischi Oboiste si dr Albrecht Mayer und dr Hansjörg Schellenberger (Berliner Philharmoniker), dr François Leleux, dr Thomas Indermühle, dr Emanuel Abbühl, dr Burkhard Glaetzner, dr Lajos Lencses, dr Ingo Goritzki, d Marie Wolf (Concentus Musicus Wien) und dr Heinz Holliger.
