Korsika (Frz.Corse, sunsch én romanischi Sprooche meischt Corsica) esch e Insle im Mittelmeer.
Si wurd oft öi d´Insel vun d´ Scheenheit (l´Île de la Beauté) genennt. E Grund dodefir ésch de gebirij Làndschaft vun dr Insle mét ihre mediterran Ambiente, wo`s oft vun dr Küscht steil nuff geht én de Beri, wo mét`m heechsche, `m Monte Cinto (2.710 mNN), numme 24 km vun de Weschtküscht fàscht uff de Heh vun de ditschiAlpe kummt. Corsica liejt ém Süde vun dr Riviera knapp 100 km vor dr Küscht vun dr Toskana ze Italie. Em Süde ésch nit wit de Noochbersinsle Sardinie (öi ital.), wo Corsica veel kültürelli Vrbindunge mét het.
Korsika g´heert zitt´r 1768 züe Frànkrich. D´offiziell Amtssproch ésch (nàdiirli) Franzeesch, awwer de Insulan´r redde öi noch Korsisch, de tràditioniell Sproch vun d´r Insel wu vum Àlt-Toskanisch àbstammt. De Insle ésch én zwei Départemente untrteilt: de Haute-Corse (Kors. Corsica suprana, Départementszahl 2B) un de Corse-du-Sud (Kors. Corsica suttana - 2A).
Korsika ésch öi de erscht moderni Demokratie (Republik) én de Walt mét e Constitütion, de zweit korsisch V´rfassung vun 1755. Pasquale Paoli (öi frz. Pascal – de wichtigscht un modernscht vun de korsisch Nátional- un Selbschbstimmungshelde) definéert do drin des Selbschtb´stimmungracht vun de Volliker ("le droit des peuples à disposer d’eux-mêmes". Dr politisch Prozess ésch öi beinflusst wore vun England – mét e`m-e parlamentarischere Vrständnis vun dr Monarchi – un vum e ditsche Awentürer, wii vorher schun emol de Hoffnunge vun de Korse uff Einigkeit un Unàbhängikeit krischtàllisiirt un àls Künnij vun Korsika personifiziirt het. Dii Republik, wo ihri Unàbhängikeit - vun dr Stàdt Genua - àlso schun vor d´USA `rkleert het, ésch àwwr nit àlt wore. De Genuese hàn nooch hundrti Joohr vun Vrsueche, de Korse zue kolonisiire, gnue g´het un de Insel eifàch àn dr Kinni vun Frànkrich vrköift – wii-e pààr Johr speetr selbsch fr e neii – frànzeeschi - Republik sin`r Kopf vrloore het.
Geographi
Korsika ésch nooch Sizilie, Sardinie un Zypern de viertgreescht Insel vum Mettelmeer. De Position ésch zwésche 43° 01′ un 41° 22′ nördlich Breite un 9° 34′ un 8° 33′ öschtlich Längi. Vun Norde (Cap Corse) bis Süde (Capo Pertusato) ésch de Insel 183 km làng, vun Oschte (Alistro) no Weschte (Capo Rosso) het se 83 km. De Flächi betràjt ca. 8722 km². Mét ihre vili Buchte, Bächelmindunge un Criques het Korsika e Küscht vun éwwr 1000 km Längi. E Drittel devun ésch Strànd, de Rescht Felseküscht (e bissele wii-e Fjordküscht), wo direkt én`s Gebiri iwwrgeht, wii sunsch de greescht Teil vum Lànd innimmt. Numme àn d´Oschtküscht gibt`s e greessere, màximal 10 km breite, ebe Strife.
De Insel léijt weschtli vun dr nördlich italianisch Hàlbinsle un ésch umgebe ém Norde vum Ligurische Meer, ém Oschte un Süde vum Tyrrhenisch Meer un ém Weschte vum Weschtlich Mittelmeer. Bis zue`m frànzeesche Feschtlànd, ze Nice (Nizza) ésch`s 180 km wit (de Längi vun dr Insel), d´italianisch Küscht ésch drgeje numme 83 km entfernt (bi Livorno) (de Breit vun dr Insel), bis (zuer italianisch Insel) Sardinie ésch`s éwwr de Stross vun Bonifacio ém Süde sogar numme 12 km.
De Insel ragt stellewiis üss 2.500 m Tiefe ém Meer àls e imposant Gebirislàndschaft uff un geht driwwr öi wéddr so hoh bis zue de heechschte Gipfle. Ém Mt. Cinto-Massiv ésch dr heechscht: 2.706 m iwwr – àwwr numme 24 km vum Meer. Korsika ésch extem gebirig – ungfähr 86 % sin Berilànd un numme 14 % Küschtetiiflànd. Diss gibt dr Insel e durichschnittlich Heh vun 568 m (Sardinie: 344 m, Sizilie: 441 m). 50 Zweitöisichr ràge uff`m Insele én dr Himmel!
Korsika ésch entstànde, wii de Alpe, ém Tertiär. `S bsteht zue zwei Drittel üss`m-e kristalline Granitsockel, bsundrsch ém Weschte. De Oschte ésch zuem greeschte Tei üss Schiefer, wo sich üss Meeressedimente gebildt het, un üss Schwemmland.
`S Gebiri wurd uff siner ganz Längi dur de GR 20 erschlosse, wo als de schwiirigscht Wanderwäj vun Frànkrich gilt. Pittoresk sin öi de schroff Felsspitze vun d´ Aiguilles de Bavella, wo m´r oft öi als de korsisch Dolomite b´zeichnet.
NASA-Satellitebild vun Corsica
Corté, d´àlt Höiptstadt ém Innere vun Corsica mét de Zitadell uff´m Beri
Synthetisch Satellitebild vun Corsica. Ém Fond d´Insel Elba un de toskanisch Küscht
Frànkrich – noch e Monarchie – kreijt àww´r 1768 dur de V´rtraa vun Versailles vun Genua`s Racht eww´r Corsica - wo indignéert Frànkrich de Kriej erklärt. 1769 wurd Paoli mét sini Truppe én Ponte Novu g´schlaaje un geht én´s Exil. Noch làng geje de Krieje (Napoleon) eww´r d´Insel bis 1789 d´Assemblée Nationale Korsika offiziell zü´-me Teil vum Empire français, vum Kaiserreich vun Napoleon erklärt. Im Zweite Wältchrieg isch d Insle vo Italie bsetzt worde, isch aber 1945 wieder zu Frankriich cho.
Museeä
Dr Kardinal Joseph Fesch, wo von ere Basler Familie abstammt, het z Ajaccio e Kunstmuseum gründet, s Musée Fesch.
Sproch
1805 wurd Korsika mét`m "Décret de surséance", wo de B´nutzung vum Frànzeesch f´r d`Actes publics uff Corsica uffschiebt, noch àls e italienischsprochig Region b´hàndelt ("région de langue italienne") bis 1858, wo Frànzeesch andli langue officielle wurd, un Italienisch, bis do offizielli Sproch un mét d´r lokal Mundàrt, Korsisch, fàscht iww´rall v´rbreitet, "abg´schafft" wurd ("nullité de tout acte rédigé en italien").
Galeri
Aiguilles de Bavella
Restonica
Calanche
De Kalkklippe vun Bonifacio
Vue panoramique: Corsica iww´r`s Meer vun Nice (Nizza) üss (par phénomène optique de réfraction)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
