Johannes Adolf Wilhelm Grütter (3 Februarie 1936, Kingwilliamstown – 13 Junie 2001, Kaapstad) was ’n Afrikaanse joernalis, uitgewer en skrywer. Hy was getroud met die skrywer Petra Müller.[1]
Lewe en werk
Vroeë lewe en herkoms
Grütter is op 3 Februarie 1936 op Kingwilliamstown in die Kaapprovinsie gebore as die seun van Duitse immigrante. Hy matrikuleer in 1952 aan die Hoërskool Pietersburg in Polokwane en behaal onderskeidings in Engels en Duits.[1]
Verdere studie
Hierna studeer hy vanaf 1954 verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar hy in 1956 die B.A.-graad behaal met Engels en Duits as hoofvakke. Op universiteit is hy kunsredakteur van Die Matie, tipografiese redakteur van Prisma en sekretaris en stigterslid van die universiteit se skaakklub.
Loopbaan as joernalis
Na afloop van sy studies werk hy vanaf Januarie 1957 as verslaggewer by die Kaapstadse middagkoerant, The Cape Argus. In Maart 1958 tree hy tot die reklamewese toe en word tweetalige kopieskrywer by Central Advertising Limited, waarna hy in Februarie 1961 ’n soortgelyke betrekking aanvaar by J. Walter Thompson en in Januarie 1963 by Van Zijl en Robinson. In Februarie 1964 sluit hy by die Kaapse Raad vir Uitvoerende Kunste (KRUIK) aan as bestuurder van die skakelafdeling, maar bedank na vyf maande en keer weer terug na sy vorige posisie in reklame. Vanaf Mei 1966 is hy vryskutjoernalis wat gereeld resensies skryf vir Cape Times en hy doen ook fotografie en vertaalwerk. Oor die jare lewer hy artikels en rubrieke vir verskeie koerante soos Dagbreek en Sondagnuus en The Cape Argus en behartig ook vele radioprogramme, waaronder Arts review, Bookshelf, Kunskroniek, In die voorportaal en Skrywers en boeke.
Hy sluit in Maart 1969 as uitvoerende mededirekteur aan by Tony Williams-Short and Company, ’n openbare betrekkinge konsultantfirma, en hy is vanaf Oktober 1974 tot Junie 1979 besturende direkteur van hierdie firma. Vanaf Julie 1979 is hy weer ’n vryskut, terwyl hy ook stigter-direkteur is van Reijger Uitgewers sedert die stigting daarvan in 1970. Waarskynlik die belangrikste letterkundige publikasie wat by hierdie uitgewery verskyn is Wilma Stockenström se debuut digbundel Vir die bysiende leser. In hierdie tyd behartig hy ’n wynrubriek vir Die Burger en word weer voltydse lid van die kunsredaksie as rubriekskrywer en boekeredakteur in 1992, waarna hy in 1996 kunsredakteur van hierdie koerant word. Die tydskrif South African Philatelist staan ook vanaf 1989 onder sy redaksie. Hy is in 1958 getroud met die digter en skrywer Petra Müller en hulle het drie seuns, Anton, Herman en Philip. Sy vele belangstellings sluit seiljagvaart in en hy is in 1973 ’n bemanningslid van die seilboot Jakaranda wat aan die eerste Om die Wêreld-wedvaart deelneem.
Filatelie
Hy het ’n besondere belangstelling in filatelie en is ’n lid van die Afrikaanse en ook die Stellenbosse Filateliese Vereniging, terwyl hy Suid-Afrika verteenwoordig in die Fédèration Internationale de Philatélie. In 1975 kry hy die AFV-medalje vir die beste Afrikaanse artikel in die South African Philatelist en sy seëlversameling kry ook ’n toekenning vir sy uitstalling daarvan by Vrijstaat ’81, waarna dit tot vier kere na mekaar vermeilmedaljes (vergulde silwer) wen by internasionale filatelie-uitstallings. In Suid-Afrika kry sy versamelings ’n paar kere goue bekronings en sy Kaapse seeposkantoor versameling word in 1985 bekroon met die gesogte FAK-trofee vir die beste in Afrikaans bygeskrewe versameling. In 1994 word hy tydens ’n geheime stemming van die Filateliese Federasie verkies tot die ererol van Uitgelese Filateliste van Suider-Afrika.[1]
Sterfte
Op 13 Junie 2001 is hy in Kaapstad aan lewerkanker oorlede.[2]
Skryfwerk
Vertaalwerk
Vir KRUIK en TRUK vertaal hy vir opvoering verskeie dramas uit veral Duits en Engels in Afrikaans, waaronder Maria Stuart van Friedrich Schiller en Die vader van August Strindberg. Sy vertalings van Die gebreekte kruik van Heinrich von Kleist, The imaginary invalid, or, The hypochondriac van Molière, The love potion van Frank Wedekind en Maria Stuart van Friedrich Schiller word deur Dalro gepubliseer.
Hy doen ook vertalings van fiksie en nie-fiksie boeke vir uitgewers soos Human & Rousseau, Tafelberg, John Malherbe, Oxford University Press en Jonathan Ball. Hierdie vertalings sluit in Griek soek vrou van Friedrich Dürrenmatt, Half doepa van Edward Eagar en Nie van kaviaar alleen van Johannes Mario Simmel. Vir die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie vertaal en verwerk hy ook verskeie radiodramas.
Eie werk
Sy eie komedie Die eerste oogopslag word deur Ken Swart opgeneem in sy versamelbundel Die beskermengel en ander eenbedrywe. Hierdie drama is die eerste keer in Junie 1957 in Stellenbosch opgevoer. ’n Groep verveelde mense beland op ’n verlate systasie en die stuk spot fyn met hulle en hulle menslike gebreke, terwyl die gebrekkige spoorwegdiens ook onder skoot kom.
Sy belangstelling in seiljagvaart lei tot vele publikasies, insluitende Rio ‘71 (’n verslag van die eerste Kaap na Rio wedvaart, wat hy saam met Gerhard Last skryf) en A name among seafaring men (’n geskiedenis van die Suid-Afrika Handelsvloot se opleidingskip Generaal Botha in opdrag van die Suid-Afrikaanse Vlootakademie – ook in Afrikaans as ’n Naam wat seevaarders eer), terwyl hy Afrikaanse seiljagterminologie verskaf vir die publikasie Seemansterme vir die Seilsport.
Saam met professor D.J. van Zyl skryf hy The story of South Africa (ook in Afrikaans as Die verhaal van Suid-Afrika), die geskiedenis van die land van die tyd toe die eerste seiljagvaarders rondom die kus gevaar het. Hy is medewerker aan die boek Early Johannesburg, its buildings and its people, waarvoor hy saam met G-M van der Waal teks skryf vir tekeninge deur Hannes Meiring. Vir die boek Paradise of the world skryf hy teks vir foto’s van Chris Jansen.
Hy skryf in opdrag van die Kaapse Raad vir Uitvoerende Kunste (KRUIK) in die tagtigerjare ’n geskiedenis van KRUIK, maar sy manuskrip is te krities na die administrasie se sin en dit word dus nooit gepubliseer nie. Die manuskrip word gehou by die Sentrum vir Teater- en Opvoeringstudies in Stellenbosch
Publikasies
Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:[3]
| Jaar
|
Publikasies
|
| 1971
|
Rio ’71 (saam met Gerhard Last)
|
| 1973
|
A name among seafaring men
|
|
|
’n Naam wat seevaarders eer
|
| 1981
|
The story of South Africa (saam met D.J. van Zyl)
|
| 1982
|
Die verhaal van Suid-Afrika (saam met D.J. van Zyl)
|
|
|
Paradise of the world (teks vir fotografiese essay van Chris Jansen)
|
| 1986
|
Early Johannesburg, its buildings and its people (saam met Hannes Meiring en G-M van der Waal)
|
|
|
Vertaler
|
| 1963
|
Ahi en sy eseltjie – Eva Rechlin
|
|
|
Die verbode brug [en] Die grot in die kloof – Betty Roland
|
| 1964
|
Griek soek vrou – Friedrich Dürrenmatt
|
|
|
Oor die Gariep – Victor Pohl
|
| 1967
|
Die lepelboom – Mary B. Palmer
|
| 1968
|
Die gebreekte kruik – Heinrich von Kleist
|
|
|
Half doepa – Edward Eagar
|
|
|
The imaginary invalid, or, The hypochondriac – Molière
|
| 1969
|
The love potion – Frank Wedekind
|
|
|
Maria Stuart – Friedrich Schiller
|
| 1980
|
’n Duikboot van binne – Jonathan Rutland
|
| 1983
|
Nie van kaviaar alleen – Johannes Mario Simmel
|
|
|
Vir Volk en Führer – Hans Strydom
|
Bronnelys
Boeke
- Botha, Danie. Voetligte en applous! Protea Boekhuis. Pretoria. Eerste uitgawe. Eerste druk, 2006
Tydskrifte en koerante
- Botma, Gabriël. Vol lewe van ware Renaissance-man. Die Burger, 14 Junie 2001
Internet
Verwysings
